Ətirli güllər vadisi
17 oktyabr - Füzulinin işğaldan
azad olunduğu gündür
Qədim
adı Qarabulaq olan Füzuli rayonu ərazisi Səfəvilər dövləti
dönəmində Qarabağ
bəylərbəyliyinin tabeçiliyindəki
Dizaq mahalın təkibində idi. 1827-ci
il sentyabrın 10-da rus
çarı I Nikolayın
xüsusi fərmanı
ilə Qarabulağa şəhər statusu verildi (2027-ci ildə (Qarabulaq) Füzuli şəhərinə şəhər
statusu verilməsinin
200 ili tamam olacaq), 1906-cı ildən
1918-ci ilədək qəzaya,
sonra isə rayon mərkəzinə çevrildi.
Nəhayət, 1959-cu ildən
Böyük Azərbaycan
şairi Məhəmməd
Füzulinin şərəfinə
Füzuli şəhəri
adlandırıldı. Qarabağ
mahalının ən
önəmli mədəni-iqtisadi,
sənaye və aqrar mərkəzlərindən
olan Füzuli rayonu Qədim Cavanşırlər elinin
Bayat oğuz türklərinin yurd yeri kimi özünəməxsus
tarixi ənənələrə
malikdir. Bugünkü
Füzuli rayonunda tarixən geniş əhatəli yaradıcı
ədəbi-mədəni mühit
formalaşıb. XIX yüzilliyin
sonu-XX yüzilliyin əvvəllərindən peşəkar
teatr (1913-cü ildən)
fəaliyyət göstərməklə
yanaşı, ədəbiyyat
və mədəniyyətin
müxtəlif sahələri
də inkişaf etdirilib.
Bu torpaq görkəmli muğam ustası, Xalq artisti Seyid
Şuşinski, İslam Rzayev,
Qəndab Quliyeva, Xalq yazıçıları
İlyas Əfəndiyev və
Elçin, Əməkdar
incəsənət xadimi,
şair Çingiz Əlioğlu, Əməkdar
mədəniyyət işçisi,
şair Vaqif Bəhmənli, tanınmış
yazıçılar Cəmil
Əlibəyov, Seyran Səxavət,
Nemət Veysəlli, Mətləb Misir, Oruc Səda, Əşrəf Veysəli,
Sabir Arazlı kimi yaradıcı şəxsiyyətlər
yetirib.
İkinci
Dünya müharibəsi
illərində Füzuli
Mədəniyyət Mərkəzində
fəaliyyət göstərən
sənət adamları
tərəfindən bölgədə
insanlar arasında
milli ruhun qorunub saxlanılması, vətənpərvərlik
ruhunun daha da yüksəldilməsi məqsədilə
"Qarabağ ocağı"
folklor teatrı yaradılıb. Folklor kollektivi bölgədə
mövcud olan özünəməxsus folklor
nümunələrini, musiqini,
etnoqrafiyanı, adət
və ənənələri,
sosial-məişət bilgilərini
əks etdirən teatrlaşdırılmış musiqili kompozisiyalarla Füzulidə, Hadrutda, Xocavənddə, Cəbrayılda,
İmişlidə arxa
cəbhədə çalışan
zəhmətkeşlər qarşısında
çıxış edər,
zəhmətkeşləri qələbəyə
ruhlandırırdılar. Mərhum
rejissor Adışirin
Əliyev danışardı
ki, "Qarabağ ocağı"
bir gün Xocavənd qəsəbəsində
erməni tamaşaçıları
qarşısında dahi
bəstəkarımız Üzeyir
Hacıbəyovun "Əsli
və Kərəm"
operasından final səhnəsini
nümayiş etdirib. Kərəm obrazını
tamaşada canlandıran
xanəndə, sevimli müğənni, mərhum
Ağabala Abdullayev Kərəm
obrazını elə
yanıqlı səslə
ifa edib ki, tamaşa zalında əyləşən erməni
tamaşaçılardan biri
tamaşanın doğruluğuna
necə inanıbsa, özünü saxlaya bilməyib ayağa qalxaraq zaldan səslənib: "Ara, ay Ağabala,
sənə qurban olum, belə ahu-nalə töküb o keşiş it oğluna yalvarma, cəhənnəmə
ki, Əslini sənə
vermir, verməsin, ara, qurban olum,
mənim dörd qızım var, gedək bizə, qızlarımın
hansından xoşun gəlir onu sənə verəcəm.
Qurban olum, o namərd keşişə
yalvarma".
İllər keçdikcə "Qarabağ ocağı"
öz repertuarını
genişləndirir, respublika,
ümumittifaq və beynəlxalq festivallarda, baxış müsabiqələrində
uğurlara imza atır, tamaşaçıların
rəğbətini qazanır.
Xanlar Əhmədov, Vaqif Vəliyev, Məmməd Cavadov, Adışirin Əliyev, Mələksima Həsənova,
Səfər İbrahimov, Vaqif
Rəhimov, Ramiz Əliyev,
Nüşabə Hüseynova,
Nizami Abdullayev, Eldar Novruzov, Təşkilat Nəsirov, Fatma Əhmədova,
Məryəm Məmmədova,
İntizar Quliyeva, Asif
Şirinov, Eldəniz Məmmədov, Rafael Məmmədov,
Allahyar Əliyev, Nizami Əliyev, Samir Cəlilov, Aşıq Fərman Məmmədov, Yusif Hüseynov, Əli Əliyev, Sumbat Hüseynov, Nadir Allahverdiyev və onlarla digər sənət adamı bu folklor teatrında
püxtələşərək mükəmməl sənətkarlar
kimi ad qazanırlar.
İllər keçir, "Qarabağ
ocağı" 1989-cu ildə
keçirilən "Xarıbülbül"
Beynəlxalq Musiqi və Ümumittifaq xalq yaradıcılığı
festivallarında böyük
uğurlara imza atırlar.
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət
Nazirliyi "Qarabağ
ocağı"nın qazandığı
nailiyyətləri qiymətləndirərək
kollektivə Özbəkistan
Respublikasının Namanqan
vilayətində keçiriləcək
"Ətirli güllər
vadisi" Ümumittifaq
Xalq yaradıcılığı
- Folklor festivalında
Azərbaycanı təmsil
etmək kimi məsuliyyətli bir vəzifə tapşırır.
1989-cu ilin may ayında
"Qarabağ ocağı"
Folklor teatrı Mədəniyyət Nazirliyinin
şöbə müdiri
Tahirə Əliyevanın
rəhbərliyi ilə
Özbəkistana yola düşür. "Qarabağ
ocağı"nı Namanqan
hava limanında Vilayət Mədəniyyət
və İncəsənət
idarəsinin rəhbəri
Sənət Abdullayevanın
rəhbərliyi ilə
özbək milli geyimində,
duz-çörəklə bizi
qarşılayırlar.
...Bu hadisədən təxminən
34 il sonra - 2023-cü il il
avqustun 23-də Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti
İlham Əliyev və
Özbəkistan Respublikasının
Prezidenti Şavkat Mirziyoyev Füzulidə inşa olunan Mirzə Uluqbəy adına 1 nömrəli
tam orta məktəbin
açılış mərasimində
iştirak edirlər. Açılış mərasimindən
bir gün əvvəl Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti
cənab İlham Əliyev
ölkəmizdə rəsmi
səfərdə olan
Özbəkistan Prezidenti
Şavkat Mirziyoyev ilə mətbuata verdikləri birgə bəyanatda belə deyir: "Bu, Qarabağın
bərpası işində
xarici dövlətlərin
ilk hədiyyəsidir. Eyni
zamanda, mən Şavkat Miramanoviç Mirziyoyevə öz dərin təşəkkürümü
bildirmək istəyirəm.
Şəxsən onun təşəbbüsü ilə
Füzuli rayonunda Özbəkistan büdcəsinin
vəsaiti hesabına böyük məktəb inşa edilib. Bu növbəti həmrəylik,
dostluq, qardaşlıq
addımıdır. Xalqımız
arasında qardaşlıq
münasibəti çoxəsrlik
tarixi var, dostluq və qardaşlığın
bütün dövrü
ərzində biz həmişə
bir-birimizin yanında olmuşuq, biri-birimizi dəstəkləmişik... Bu, bizə qarşı növbəti dostluq, qardaşlıq addımıdır
və Azərbaycan xalqı bunu çox qiymətləndirir".
İşğaldan azad olunan Füzuli şəhərində
Mirzə Uluqbəy adına 1 nömrəli
tam orta məktəbin
açılış mərasimini
izləyəndə istər-istəməz
34 il əvvəl Namanqan
şəhərində keçirilən
"Ətirli güllər
vadisi" adlı festivalı xatırladım
və məndə iki xalq arasındakı
səmimi qardaşlıq
münasibətlərinin dərin
tarixi köklərlə
bağlı olduğuna
bir daha əminlik yarandı.
Qeyd edim ki, 34 il əvvəl
"Qarabağ ocağı"
Namanqana festivala gedərkən mənim təklifimlə o vaxt Füzuli rayon Tarix-diyarşünaslıq
muzeyinin direktoru, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Bəhram Məmmədov da
Özbəkistana göndərilən
heyətin tərkibinə
daxil olunmuşdu. Mərhum Bəhram Məmmədov o vaxt səfər təəssüratlarını
bölüşərkən özbək xalqının
musiqiyə necə həssas yanaşdığdan
böyük şövqlə
söz açardı,
deyərdi ki, "Qarabağ
ocağı" folklor
kollektivinin musiqiçiləri
milli musiqi alətimiz olan qara zurnada
"Çəngi"ni ifa
edəndə, az qala, bütün şəhər əhalisi
rəqs edirdi. O danışdıqca məni
heyrət bürüyürdü.
Özbək qardaşlarımızın
bizə olan məhəbbətinin, sevgisinin
belə sonsuz olduğunu təsəvvürümə
gətirə bilmirdim.
Namanqan şəhərində
bütün küçə
və parklarda yolboyu yolların ətrafında, qazonlarda bərli-bəzəkli müxtəlif
növ qızılgüllər,
tülpanlar, ətirli
çiçəklər göz
oxşayırmış. Deyilənləri
eşidəndə istər-istəməz
məndə belə bir fikir oyandı
ki, festivalın adını
təsadüfən "Ətirli
güllər vadisi"
qoymayıblar, Namanqan həqiqətən də ətirli güllər vadisidir.
"Qarabağ ocağı"
folklor kollektivi festival
günlərində müxtəlif
bölgələrdə əmək
və zəhmət adamları ilə görüşlər keçirməklə
yanaşı, 60 min nəfərlik
şəhər stadionunda
baş tutacaq festival qaliblərinin qala konsertinə də hazırlaşırlar. "Qarabağ
ocağı" festivalda
iştirak edən 60 kollektiv arasında birinci yerə çıxaraq Qran-Pri mükafatına layiq görülür.
Onu da qeyd edim ki, kollektiv
Özbəkistana gedərkən
özləri ilə Füzuli bölgəsini əks etdirən vacib eksponatlar, bədii, sosial-iqtisadi ədəbiyyatlar da götürmüşdülər.
Məqsəd tədbirlər
keçirilən yerdə
tarixi-arxeoloji, etnoqrafik
və folklor materiallarından ibarət
sərgilər təşkil
etmək idi. "Qarabağ ocağı"
səfər çərçivəsində
Namanqan Vilayət Tarix-diyarşünaslıq muzeyinə
dəvət olunur. Muzeydə yuxarıda göstərilən mövzularda
müzakirələr aparıldıqdan
sonra kollektiv muzeydə özü ilə apardıqları eksponatlardan, eləcə də bədii sənədli-tarixi materiallardan
ibarət "Füzuli
rayonu" adlı xüsusi guşə yaradır.
"Ətirli güllər vadisi" Ümumittifaq Xalq yaradıcılıq -
Folklor festivalında birinci yerə layiq görülərək
Qran-pri mükafatı
qazanan "Qarabağ ocağı" folklor kollektivi çoxminli tamaşaçılar tərəfindən
xüsusi alqışlarla
qarşılanır. Tamaşaçılar
bir ağızdan
"Azərbaycan, Azərbaycan,
canı bir, qanı bir oğuz-türk
qardaşlarımız" - deyərək kollektivimizi böyük sevgi ilə alqışlayırlar.
"Qarabağ şikəstəsi"
səslənən zaman özbək
türk qardaş və bacılarımız
ayağa qalxaraq 8-10 dəqiqə kollektivi gurultulu alqışlara qərq edirlər. Azərbaycan xalq rəqsləri səslənəndə
isə minlərlə
tamaşaçı stadiona
axışaraq qol götürüb oynayır.
"Qarabağ ocağı"nın
festivala qatılan heyətində kimlər yox idi - Ramiz Əliyev, Aşıq Fərman Məmmədov, Eldar Novruzov, Nüşabə Hüseynova,
Təşkilat Nəsirov,
Allahyar Əliyev, Fatma
Əhmədova, Rafael Məmmədov,
Asif Şirinov, Vaqif Rəhimov, İntizara Quliyeva, Eldəniz Məmmədov, Samir Cəlilov,
Məryəm Məmmədova,
Yusif Hüseynov, Əli Əliyev, Tofiqə Məmmədova, Sumbat Hüseynov, Mahir Məmmədov və digərləri.
İndi 34 il keçir, bəlkə
də, bəzilərinin
adını xatırlaya
bilmirəm. Yəqin məni bağışlayarlar.
Onlardan bu gün dünyasını
dəyişənlər də
var. Allah dünyasını dəyişənlərə (Vətəndən
kənarda Vətən
deyə-deyə elə
onlar da şəhid oldular) rəhmət eləsin, qalanlara cansağlığı bəxş
eləsin.
Onu da əlavə edim ki, "Qarabağ ocağı"
Özbəkistandan qayıtdıqdan
iki gün sonra - 1989-cu ilin mayında Şuşada keçirilən "Xarıbülbül" I Beynəlxalq
Musiqi Festivalında iştirak edərək, qalib kimi xüsusi
diplomla mükafatlandırılmış
və "Xalq kollektivi" adına layiq görülmüşdü.
Yağı düşmənin torpaqlarımıza
etdiyi təcavüzkar
əməllər bütün
fəaliyyət sahələri
kimi, mədəniyyət
və incəsənət
sahəsinə də,
o cümlədən, "Qarabağ
ocağı" folklor
kollektivinin işinə
də ağır zərbələr vurdu. Ancaq yaddaşımıza unudulmaz xatirələr yazan bu kollektivə
34 il əvvəl göstərilmiş
sevginin, dərin tarixi köklərə bağlı olan Özbəkistan-Azərbaycan qardaşlığının
təkrarını bu
gün Füzulidə
inşa olunmuş Mirzə Uluqbəy adına 1 nömrəli
tam orta məktəbin
timsalında yenidən
görürk.
İşğaldan azad olunmuş Füzuli şəhəri
bu gün özünün fərəhli
və xoşbəxt günlərini yaşayır.
İndi Füzuli şəhəri
"Ətirli güllər
vadisi"nə çevrilməkdədir.
Yolun açıq olsun, Vətən! Qoy sənin dörd bir yanın
"Ətirli güllər
vadisi"nə çevrilsin.
Bu bəxtiyar və şanlı günlər elə-belə
əldə olunmayıb.
1988-ci ildən başlayan,
torpaqlarımız işğaldan
azad olunana qədər gedən qanlı döyüşlərdə
Azərbaycanın bütün
bölgələri olduğu
kimi, Füzuli rayonu da yüzlərlə
şəhid verib. Döyüşlərdə xüsusi
qəhrəmanlıq nümayiş
etdirən Azərbaycanın
Milli Qəhrəmanları mayor Rasim İbrahimov, kapitan Elxan Zülfüqarov, baş leytenant Pəhlivan Fərzəliyev,
Faiq Rəfiyev, baş leytenant Səid Rəşidzadə,
baş çavuş Seymur Məmmədov, çavuş Bəşir
Kərimov, Vətən
uğrunda canını
fəda edən oğullarımız Elxan Yusifov, Yavər İsgəndərov, Şükürov
Famiz, Bakir Quliyev, Rafiq
Cəfərov, Abasəd
Muradov, Büsat Qurbanov,
Yaşar Sadıqov, Elxan Əliyev, Gülalı Əliyev, Mayıs Əsədov, Əli Hüseynov, Ərzanalı Ərzanalıyev,
Əli Abbasov, Ernest Hüseynov, İlyas Sultanov,
Əli Cavadov, Sərvan Heydərov, Tərlan Əliyev, Nizami Əmirov, Nazim Quliyev, Mahir Mikayılov, Marks Hacıyev,
Azər Əhmədov,
Şikar Əhmədov,
Bəxtiyar Əzimov, Aydın Gülüşov,
Azad Əliyev, Alim Məmmədov,
Səfa Məmmədov,
Qürbət Məmmədov,
Muğan Əliyev,
Ziyad Muradov, Ceyhun Nüsrətli,
Elsəfa Əliyev, Tural Qubatov, Məzahir Göyüşov,
Nicad Hacıyev, Elmir Ağayev, Sənan Hüseynov, Elnur Cəfərov, Məhəmmədəli
İbrahimov, Fərid Misirli,
Şamil Əliyev, Fikrət Məmmədov, eləcə də digər neçə-neçə
igid oğullarımız
Qarabağın müdafiəsi
və düşmənlərdənazad
edilməsi uğrunda Birinci və İkinci Qarabağ müharibəsində, eləcə
də 19 sentyabr
2023-cü il tarixində aparılan
antiterror tədbirlərində Vətən uğrunda canlarını fəda edərək şəhidlik
zirvəsinə ucalıblar.
Allah bu xoş günləri
bizlərə nəsib
edən bütün şəhidlərimizə qəni-qəni
rəhmət eləsin,
qəbirləri nurla dolsun, ruhları şad olsun!
Yaşasın suveren və müstəqil Azərbaycan!
Qarabağ Azərbaycandır!
Mirqiyas SEYİDSOYLU