Arif Məlikov fenomeni haqqında dəyərli nəşr

Arif Məlikov şəxsiyyəti mənə çox zaman məğrurluq ifadəsini xatırladır. Doğrusu, böyük heyranlıqla izlədiyim "Axırıncı aşırım" filminin musiqisinin məhz ona məxsus olduğunu oxuduqda qəribə hisslər keçirmişdim. Bu gözəl musiqi necə böyük dramatizmə malikdir, necə sonsuz cəsurluq və dönməzlik hissi oyadır! Dərhal Arif Məlikovun simasını xatırlayıram. Bu xatırlama məni ötən əsrin 90-cı illərinin qanlı Qarabağ hadisələrini dərindən yaşayan bəstəkarın vətəndaşlıq borcu bilərək yaratdığı "İttiham edirəm..." fundamental kitabına yönəltdi. Məğrur duyğularını və yaşantılarını, Vətənə müqəddəs münasibətini aydın şəkildə ortaya qoyduğu bu əsər 1994-cü ildə nəşr olunub. Qəribə şəkildə əsərlərdən-əsərlərə, müxtəlif düşüncələrə sayrışır fikirlərim... Bu zaman gözüm masanın üzərində yenicə təqdimatı keçirilmiş bir nəşrə - musiqişünas, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, BMA-nın Orta ixtisas musiqi məktəb-studiyasının elmi-metodiki işlər üzrə direktor müavini Aytən Baxşıyeva-İbrahimovanın böyük bəstəkara həsr etdiyi "Arif Məlikov: tarix və müasirlik" adlı kitaba sataşır.

Nəfis tərtibata malik bu nəşr özündə A.Məlikov yaradıcılığı ilə bağlı bir çox detalları əks etdirir.

Müəllifin şərti olaraq 3 hissəyə böldüyü kitabın 1-ci bölməsində o, bəstəkarın erkən və yetkin dövr kamera-instrumental və kamera-vokal əsərlərinə müraciət edərək onları geniş və hərtərəfli təhlil bucağından keçirir. Qeyd etmək lazımdır ki, 1-ci bölmənin əsasını musiqişünas A.Baxşıyeva-İbrahimovanın namizədlik dissertasiyası üçün professor Elmira Abbasova, daha sonra isə professor Zemfira Qafarovanın elmi rəhbərliyi ilə üzərində çalışdığı və müdafiə etdiyi "Arif Məlikovun kamera-instrumental və kamera-vokal yaradıcılığı" mövzusu üzrə tədqiqatı təşkil edir. Aytən xanım hələ tələbə ikən Arif Məlikov şəxsiyyəti ilə yaxından təmasda idi. Baxmayaraq ki, rəsmi olaraq heç zaman onun tələbəsi olmamışdı, bəstəkarın hər sözü və nəsihəti o zamanlar hələ çox gənc olan gələcək musiqişünas üçün çox vacib xarakter daşıyırdı. Kitabın ərsəyə gəlməsi prosesindən danışarkən Aytən xanım xüsusilə A.Məlikovun onunla söhbətindən bir fikri vurğulayır: "Hər bir musiqişünasın öz kitabı olmalıdır. Mən istəyirəm, sənin də bir kitabın olsun".

Bu bölümdə bəstəkarın fortepiano əsərləri - prelüdiya və pyeslər, "Ötəri anlar" silsiləsi, 2 royal üçün scherzo, violin və piano üçün scherzo, solo violin üçün Sonatası, "Təzadlar" pyesi, o cümlədən, kamera-vokal əsərləri - 3 romans silsiləsi, "Azərbaycan" romans-balladası diqqət mərkəzindədir. Mühüm məqamlardan biri odur ki, müraciət edilmiş hər bir əsər tədqiqatçı tərəfindən əsaslı araşdırılır - janr üzrə paralellər aparılır, tarixi-ədəbi məlumatlarla dolğunlaşdırılır, eyni zamanda nəzəri sistem və biliklər prizmasından hərtərəfli təhlilə cəlb olunur.

2-ci bölmədə bütünlüklə musiqişünas Aytən Baxşıyeva-İbrahimovanın bəstəkarın həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş məqalələri yer alır. Eyni zamanda burada A.Məlikovun Böyük Teatrın mətbuat şöbəsinin müdiri Katerina Novikova ilə müsahibəsi və görkəmli şəxsiyyətlərin bəstəkar haqqında düşüncə və xatirələri əks olunub.

Zənnimcə, kitabın 3-cü bölməsindəki ən təsirli səhifələr bəstəkarın tələbələrinin onunla bağlı xatirələridir. Ceyhun Allahverdiyev, Gülnarə Məmmədova, Arzu Məmmədova, Pikə Axundova, Kəmalə Əlizadə, Nərminə Zeynalova-Özlük, Ayaz Qəmbərli, Kərəm Əkbərov və başqalarının səmimi və həssas sətirləri Arif Məlikov şəxsiyyətini həm bir ustad-pedaqoq, həm də mənəvi ata kimi xarakterizə edən və ucaldan ifadələrlə zəngindir.

Kitabda yer alan fotoqalereyanı səhifələdikcə burada A.Məlikovun mühüm dövlət adamları, musiqiçi həmkarları, dirijorlar, tələbələri, ailə üzvləri ilə şəkilləri diqqət çəkir. Ən maraq doğuran cəhətlərdən biri də müəllif tərəfindən burada bəstəkarın öz rəsm əsərlərinə, habelə rəssamlar T.Nərimanbəyov və A.Cəfərovun tablolarına yer verilməsidir. Bu da bəstəkarın digər bir yaradıcı tərəfini - rəssamlığını oxucuya nümayiş etdirir.

Sonda bəstəkarın bütün əsərlərinin siyahısı janr qrupları üzrə illər yazılmaq şərtilə təqdim olunur.

Yazımı A.Məlikovun musiqişünas Aytən Baxşıyeva-İbrahimovanın sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsini almaq üçün dissertasiya müdafiəsində çıxışından bir parça ilə tamamlamaq istərdim: "Aytən professional musiqiçidir və musiqiyə düzgün münasibət bəsləyir". Zənnimcə, elə bu gözəl nəşr də böyük bəstəkarın sözlərinin bariz təsdiqidir.

Günay MƏHYƏDDİNLİ

Musiqişünas və pedaqoq

525-ci qəzet.- 2023.- 20 oktyabr, №190.-S.13.