STEAM təhsil metodu ifrat ixtisaslaşmaya
və təcridə qarşı
AZƏRBAYCANDA BU METODUN GENİŞ TƏTBİQİ ÜÇÜN FAYDALI ADDIMLAR ATILIR
Bakının ümumi təhsil müəssisələrinin şagirdləri Beynəlxalq STEAM Azərbaycan Festivalında (SAF 2023) iştirak edəcəklər. Festivala Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin tabeliyindəki ümumi təhsil müəssisələrindən 160 şagirdin 60-a yaxın layihə ilə qatılması nəzərdə tutulur.
Qeyd edək
ki, festival Elm və Təhsil Nazirliyinin dəstəyi ilə bu ilin 4-8 dekabrında
Bakı Ekspo Mərkəzində keçiriləcək. Festival 14 kateqoriya üzrə yarış və 1 kateqoriya üzrə innovativ layihələr sərgisi formatında təşkil ediləcək.
Festivalın keçirilməsində
məqsəd STEAM əsaslı
tədrisin təşviqi,
təhsilalanlar arasında
XXI əsr bacarıqlarının
inkişaf etdirilməsi,
yaradıcı, rəqəmsal
texnologiya biliciləri
olan şagird və tələbələrin
aşkara çıxarılması,
şəbəkələşməsi, innovasiyalar və rəqəmsallaşma üzrə
beynəlxalq təcrübənin
öyrənilməsidir. STEAM
təhsil metodu 5 əsas disiplinin birgə təşkilidir.
Bu metod elm (Science), texnologiya (Technology), mühəndislik
(Engineering), incəsənət (Art) və riyaziyyatı (Math) inteqrasiya olunmuş şəkildə tədris
etmək ideyası üzərində qurulub.
Son dövrdə dünya
təhsil sistemində
tətbiq olunan STEAM təhsil metodu bu sahədə müasir səviyyəli peşəkarlığa malik
mütəxəssis hazırlığında
mühüm rol kəsb etməkdədir.
Onun hədəfi
şagirdlərdə yüksək
mütəşəkkil düşüncəni
inkişaf etdirmək və əldə olunmuş biliklərin layihə təlimi vasitəsilə təbii elmlər, texnologiya, mühəndislik, riyaziyyat
və incəsənət
kimi fənlərdə
səmərəli tətbiqinə
nail olmaqdır. Məktəblərdə STEAM şagirdlərə kommunikasiya, komandada işləmək, kritik və yaradıcı düşüncəni tətbiq
etmək kimi XXI əsr bacarıqlarından
istifadə olunmaqla yaradıcı öyrənməni
təmin edir.
STEAM təhsil metodu şagirdlərə beş sahənin - Elm
(Science), Texnologiya (Technology), Mühəndislik (Engineering), İncəsənət
(Art) və Riyaziyyatın
(Math) birgə və inteqrasiya olunmuş şəkildə tədrisi
ideyası üzərində
qurulub. STEAM kurrikulumu
fənlərarası, praktik
və tətbiqi dərslərdən ibarətdir.
Elmin və texnologiyaların öyrədilməsində ənənəvi
yanaşmadan fərqli
olaraq, STEAM təhsili praktik məşğələlər
vasitəsilə elmi, texniki biliklərin gündəlik həyatda tətbiqini şagirdlərə
göstərir. Bu yanaşma şagirdlərə
mühəndislik səriştələri
öyrədərək, onların
real həyatda problemlərin
həlli zamanı tətbiqini aşılayır.
STEAM fənləri şagirdləri hansı peşə seçmələrindən
asılı olmayaraq həyata hazırlayır.
STEM abbreviaturasına əlavə
olunan +A (art-incəsənət) təhsilalanlar
üçün vacib
hesab edilir. Çünki istər-istəməz layihə məhsullarının
ərsəyə gəlməsi
zamanı incəsənət
sahələrinə inteqrasiya
olunur. Eyni zamanda, STEAM humanist yanaşma, mənəviyyat,
ümumi mənafeyə
xidmət etmə məqsədləri daşıyır.
Azərbaycanda isə "STEAM Azerbaijan" layihəsinə
Təhsil Nazirliyi tərəfindən 2019-2020 tədris
ilindən başlanılıb. Sözügedən layihə ilə əlaqədar Təhsil Nazirliyi tərəfindən
steam.edu.az portalı da
istifadəyə verilib.
Portalda
STEAM təhsili üzrə
yeniliklər, layihə
üzrə görülən
işlər və nəzərdə tutulan tədbirlər barədə
məlumatlar yerləşdirilib.
Layihənin tətbiq edildiyi təhsil müəssisələri zəruri
təlim avadanlığı
və inventarlar ilə təmin olunub.
STEAM təhsil layihəsində
nəzərdə tutulmuş
məqsədlərə nail olunması, ümumiyyətlə,
təhsil sistemi qarşısında duran bir sıra strateji
hədəflərə çatmaqda
mühüm əhəmiyyət
daşıyır. Məlum olduğu
kimi, Prezident İlham Əliyev tərəfindən "Azərbaycan
Respublikasında innovativ
inkişaf sahəsində
koordinasiyanın təmin
edilməsi haqqında"
Sərəncam imzalanıb.
Bu sənəddən çıxan nəticələrə
əsasən, biz innovativ
ölkə qurmağa
çalışırıq. Ölkəmizdə istedadlı uşaqların
aşkarlanması və
düzgün istiqamətdə
yetişdirilməsi bu
işin açarıdır.
İnnovativ inkişafın açarı
olan STEAM bizi strateji hədəflərə
aparır. İstedadların aşkarlanması və yetişdirilməsi isə
təhsil sisteminin keyfiyyətindən asılıdır.
Bu səbəbdən, təşkil edilmiş
STEAM təlimlərinin, yəni
müasirləşən təhsil
məzmununun ölkəmizin
inkişafına verəcəyi
töhfələr böyük
əhəmiyyət kəsb
edir.
STEAM dərsləri imkan verir ki, müəllim
tədris ili
boyunca icra edə biləcəyi fərdi kurikulumunu tərtib etsin. Müasir və STEAM düşüncəli müəllimlər
üçün bu imkan geniş spektrli yaradıcılıq
imkanları açır:
"Fənn kurikulumlarının
icrası zamanı isə müəllim dərsin mövzusuna uyğun olaraq effektli və optimal təlim üsul və vasitələrini seçməkdə, müxtəlif
resurslardan istifadə olunmaqla təlim nəticələrini əldə
etməkdə sərbəstdir.
Bu il STEAM dərslərinin tətbiqinin
ilk ilidir, əldə olunan nəticələrə
əsasən, qarşıdakı
illərdə məzmunun
təkmilləşdirilməsi işlərinə baxıla
bilər. Dərslərin STEAM əsaslı qurulması üçün
müəllimdən xüsusi
bilik və bacarıqlar tələb olunur. Çünki layihələr, real həyat problemlərinin həlli üçün seçilmiş üsullar
nə qədər şagirdyönümlü olsa
da, müəllim layihələrin planlanmasında
və mərhələlərin
düzgün icra olunmasına nəzarət
etməkdə şagirdlərlə
birlikdə fəaliyyət
göstərir, onların
fəaliyyətini istiqamətləndirir.
Xüsusilə, müəllim şagirdlərində
4C bacarıqlarının formalaşmasında
birbaşa iştirak edir. Məlum olduğu kimi, bu ilin yanvarında
Bakıda "STEAM İnnovasiya
Mərkəzi"nin açılışı olub.
Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Bakıda "STEAM İnnovasiya
Mərkəzi"nin açılışında iştirak
ediblər. Açılış zamanı dövlət
başçısına və
birinci xanıma Mərkəzdə yaradılan
şərait barədə
ətraflı məlumat
verilib. Bildirilib ki, "STEAM İnnovasiya Mərkəzi"nin dördmərtəbəli
yeni binasında aviasiya məkanı, klassik Nyuton, uşaqlar üçün
Nyuton, konfrans, oyun, konstruksiya, "Heureka Classics" otaqları,
robotların hazırlanması
laboratoriyası, "3D hologram", VR zonaları mövcuddur.
"STEAM
Azərbaycan" layihəsinin
davamı olan
"STEAM İnnovasiya Mərkəzi"nin fəaliyyəti orta məktəblərdə
eyniadlı mövcud mərkəzlərin tədris
proqramına görə
fərqlənir. Bu Mərkəzə müraciət
edən müxtəlif
yaş kateqoriyasından
olan məktəblilər
və tələbələr
XXI əsr bacarıqlarını
- kreativliyi, əməkdaşlığın
inkişaf etdirilməsini,
müxtəlif proqramlaşdırma
dillərini tətbiq etməklə müasir
İKT avadanlıqlarından istifadə qabiliyyətlərini
yüksəldəcəklər. Uşaqlar
real həyat problemləri
ilə qarşılaşdıqda,
STEAM metodu vasitəsilə
onun rahatlıqla ən uyğun həlli yollarını tapmağa çalışır
və yaradıcı yanaşmalarını nümayiş
etdirirlər.
Bu Mərkəzin məqsədi
şagirdlərin potensialını
və maraqlarını
cəmiyyətə xidmət
işinə yönəltmək,
onları öyrənməyə
həvəsləndirməkdir. STEAM tədris üsulu müasir dövrdə ölkənin sosial-iqtisadi
inkişafında çox
böyük əhəmiyyətə
malikdir. Belə ki,
uşaqlar bu metod vasitəsilə elmin digər sahələri ilə yanaşı, beyinlərinin
məhsulunu ortaya qoya biləcək, gələcəyin mütəxəssisləri
kimi yetişəcək
və ölkənin inkişafına töhfələrini
verəcəklər. Sözügedən Mərkəzin yaradılması
dövlətimiz tərəfindən
ölkədə elm və
təhsil sahəsində
yeniliklərin tətbiqinə,
təhsilin müasir tələblər səviyyəsində
inkişaf etdirilməsinə,
gənc nəslin yeni ideyalarının reallaşdırılmasına göstərilən
diqqətin və verilən əhəmiyyətin
əyani təzahürüdür.
Təhsil eksperti Nadir İsrafilov bildirib ki, "STEAM İnnovasiya Mərkəzi" sayəsində həm şagirdlərin, həm də tələbələrin müasir dünyanın yeni innovasiyalara əsaslanan elmi-texnoloji məhsul olaraq STEAM məhsulları üzərində işləmək bacarıqlarını artırmaq mümkün olacaq: "Dünyada xeyli sayda peşə və ixtisas mövcuddur. Müasir peşə və ixtisasların təbliği baxımından da bu fənlərarası əlaqələrin dinamikasının yaranması zərurəti var. Yeni yaradılmış mərkəz şagirdlərin, bütövlükdə yetişməkdə olan nəslin onların potensialını və maraqlarını məhz cəmiyyət naminə işə yönəltməyə, onları həm də yeni üsullarla öyrənməyə, həvəsləndirməyə xidmət edir. Müasir dövrdə ölkənin sosial iqtisadi inkişafında bütövlükdə təhsilin və elmin payının artırılması STEAM tədris üsulundan istifadəyə əsaslanmalıdır. Yeni peşələr yeni səriştələr və bacarıqlar tələb etdiyi üçün yeni bacarıqlara dair biliklərin vaxtında verilməsi problemini aradan qaldırmağa və tədris proseslərinə innovativ düşüncənin inteqrasiyasına məhz STEAM birbaşa təsir imkanına malikdir. Gənc nəslin yeni baxışlarının və ideyalarının formalaşması və onların realizə edilməsinə önəm verilməsi, bu istiqamətdə beynəlxalq trendlərin nəzərə alınması dövlətin yeni tədris üsullarına açıqlığının göstəricisidir. Bu, həm də ölkəmizdə insan kapitalının inkişafı kontekstində beynəlxalq rəqabət mühitində öz imkanlarımızı genişləndirməyimizə imkan yaradacaq".
Ekspertin dediyinə görə, STEAM fərqli elmi biliklərin sintezi və inteqrasiyası ideyalarının üzərində formalaşıb. Bildiyimiz kimi, fənlərarası münasibətlər və yeni biliklər yaradıcılığında yeni yanaşmalara ehtiyac yaranmışdır. Fənlərarası proqramlar ənənəvi fənlərin mühüm problemi həll etmək iqtidarında olmadığı və ya istəmədiyi ümumi inamdan qaynaqlanır. STEAM bu gün dünyada həddən artıq ixtisaslaşma və təcridin zərərli təsirlərinə qarşı vasitə kimi özünü göstərir: "Müasir dövrdə ölkənin sosial iqtisadi inkişafında bütövlükdə təhsilin və elmin payının artırılması STEAM tədris üsulundan istifadəyə əsaslanmalıdır. Yeni peşələr yeni səriştələr və bacarıqlar tələb etdiyi üçün yeni bacarıqlara dair biliklərin vaxtında verilməsi problemini aradan qaldırmağa və tədris proseslərinə innovativ düşüncənin inteqrasiyasına məhz STEAM birbaşa təsir imkanına malikdir. Gənc nəslin yeni baxışlarının və ideyalarının formalaşması və onların realizə edilməsinə önəm verilməsi, bu istiqamətdə beynəlxalq trendlərin nəzərə alınması dövlətin yeni tədris üsullarına açıqlığının göstəricisidir. Bu, həm də ölkəmizdə insan kapitalının inkişafı kontekstində beynəlxalq rəqabət mühitində öz imkanlarımızı genişləndirməyimizə imkan yaradacaq".
Sevinc QARAYEVA
525-ci qəzet 2023.- 28 oktyabr, №196.- S.23.