Mistik ovqat
və aydın həqiqətlər
ƏKBƏR
QOŞALININ "HƏSRƏTOĞLU, YAXUD UÇAN TABUT"
HEKAYƏSİNDƏN ALDIĞIM TƏƏSSÜRAT
Deyirlər, söz adamları,
qələm əhli bizə əsərləri
qədər yaxındır.
Yazarın kitabları,
gələcəyə əmanət
etdiyi əsərləri
onun el-obaya bağlılığı, xalqına,
millətinə sədaqəti,
narahat dünyası, yuxusuz gecələridir. Çağdaş poeziyamızın
tanınmış simalarından
biri, şair-publisist, tərcüməçi, ictimai
xadim Əkbər Qoşalı da dəyərli
və yaradıcılığa
köklənmiş bir
ömür yaşayır.
90-cılar ədəbi nəslinin
tanınmış təmsilçisi,
deməyə daim sözü olan, düşüncələrini şövqlə
qələmə alan,
yazıb-yaratmaqdan yorulmayan
Ə.Qoşalı, ilk
növbədə, incə
ruhlu şairdir.
Onun yaradıcılığından türkçülük qırmızı
xətlə keçir.
Ə.Qoşalı ümumtürk ədəbi
irsinin ənənələrini
göz bəbəyi kimi qoruyur və
yaşadır. Öz genetik türk yaddaşının hökmü,
diktəsi ilə qədim türk eposlarından qaynaqlanan əsərlər yazır.
Söz adamı kimi Ə.Qoşalı nəsr əsərləri
ilə də xalqın milli ruhunun diri qalmasına xidmət edir. Bu baxımdan, müəllifin "Həsrətoğlu,
yaxud Uçan tabut" hekayəsi fikrimizə sübutdur. Yeri gəlmişkən qeyd edim ki,
2019-cu ildə qələmə
alınmış bu hekayə qardaş Özbəkistanın nüfuzlu
ədəbi nəşri
olan "Kitab dünyası" qəzetində
çap edilib. Hekayənin mayasında bədii təfəkkür
sahibinin bənzərsiz
təhlilləri var. Məna tutumu ağır olan bu nəsr nümunəsində
fikrin emosional izharı ilə, maraqlı bədii təsvirlərlə qarşılaşırıq.
Xalq dili və xalq ruhu
əsərin qanına,
canına hopub. Adı çəkilən
hekayə yazı tərzi, üslubu ilə də fərqlidir.
İlk öncə,
əsərin adı marağıma səbəb
olmuşdu. Hekayəni
diqqətlə oxuyub, müəllifin məqsəd
və məramından
agah olduqca, Əkbər Qoşalının
Qarabağ həqiqətlərini,
vəhşi xislətli,
terrorçu Ermənistanın
öz havadarlarından
dəstək görərək
başladığı qanlı
savaşın xalqımıza
gətirdiyi fəlakətləri
dünyaya çatdırmaq
missiyası göz önünə gəldi.
Hekayənin qəhrəmanı
adına Həsrətoğlu
deyilən və öz həqiqi adı az qala
ellikcə unudulmuş
bir şəxsdir. Qarabağ müharibəsinin
dəhşətlərini öz
taleyində yaşayan,
axar-baxarlı yurd yerindən didərgin düşmüş məcburi
köçkün soydaşımız
paytaxtın tanınmış
"Xor" kollektivində
çalışır, aldığı
cüzi məvaciblə
dolanırdı. Vaxtilə
gözəl səsi, avazıyla oxuyurdu. Onu alqışlayır, ifasını bəyənirdilər.
Solo ifası ilə daha çox
tanınsa da, tale onu "xor"a gətirib çıxarmışdı. "Və indi öncələr
heç oxumadığı
bir mahnının sonluğundaydı elə bil; pərdə qapanmadan özündə güc tapıb gur səslə oxumalıydı. Nəyə
ümidlidir, kimə inanır və haraya gedəcək? Ona elə gəlirdi
Tanrı ilə arasındakı bağ qopub, rabitə kanalı pozulub..."
Bu sənətçinin
doğulub boya-başa
çatdığı dədə-baba
ocağına sevgisi o
qədər dərin,
yurdsuzluq nisgili o qədər böyükdür
ki, hamı onu Həsrətoğlu ayaması (ləqəbi) ilə çağırır.
Həsrətoğlunun həyatda
çox şeyə əli çatmayıb. Dünyanın ən ağır dərdlərindən
sayılan köçkünlük
yükünü çiyinlərində
daşıyan bu soydaşımızın nə
normal həyat şəraiti var, nə evi-eşiyi, nə də ailəsi. Məşqə
toplaşdıqları günlərin
birində darısqal dəhlizdə qarşılaşdığı
həmkarı - xorda yenicə çalışmağa
başlayan alyanaq qızla göz-gözə
gələndə ötən
günlərin unudulmaz
xatirəsi yada düşür. Güllü-çiçəkli
kəndin ətəyində,
bulaq başında gördüyü, səhəngindən
su içdiyi və sonradan unuda bilmədiyi qızla təkrar görüş səhnəsi
də hekayənin təsir gücünü artırır.
Müəllif qəribə davranışı,
qeyri-adi düşüncələriylə
fərqlənən qəhrəmanının
psixoloji sarsıntılarını
da məharətlə
qələmə alıb.
Hekayədə oxuyuruq:
"Deyəsən, həyatının
qalanını daha öncələrdəki kimi
yaşaya bilməyəcəkdi...
İllərdi özünü,
öz içini yeyib bitirən Həsrətoğlunun nə
cansağlığı, nə
də "cib sağlığı" buna
yol açmırdı...
Yuxuları qarışıq,
güzəranı pərişan,
gələcəyi təsəvvür
olunmayan bir adamdı Həsrətoğlu.
Sanki hər şeyə inadkarlığı
vardı. Öz bildiyini edər, öz bildiyi kimi oxuyardı.."
Bu mistik
əhval-ruhiyyəli, yarıyuxu-yarıgerçək
ovqatlı hekayədə
acı həsrət və böyük istəyin üz-üzə
gəlməsi, toqquşması
bədii cəhətdən
məharətlə təsvir
olunub. Əsərin sonuna yaxın daha gərgin və dramatik ovqata köklənirik. Bir gecə yuxusunda
doğma kəndinə,
dədə-baba torpağına
"gedən" Həsrətoğlu,
yaşıdı olan son eloğlusunun da Qarabağ savaşında şəhid
olduğunu eşidincə,
"sağlamlığım cəbhəyə getməyimə
imkan verməsə də, bu yataqxana
otağında fələyə
can verən deyiləm, gedib öz kəndimdə tapşıracam canımı"
demişdi. Səhər
hamı bilmişdi ki, o, gözlərini həyata əbədi yumub. Rəhmətliyin üz-gözündə itirdiyini
tapan adamın xoş təbəssümü
donmuşdu.
Həsrətoğlu qarabağlıydı, ölən
sənətçini Bakı
ətrafındakı qaçqınlar
qəbiristanlığında dəfn etməliydilər.
Lakin tabut daşıyan karvan Bakıdan çıxıb
üzü Qarabağa
doğru yön alır. Bu zaman
müəllifin yaratdığı
daha bir mistik, müəmmalı lövhə ilə qarşılaşırıq. Bu
mistisizm nümunəsi
fövqəltəbii, hansısa
ilahi qüvvənin mövcudluğuna, eləcə
də insanın bu qüvvələrlə
ünsiyyətinin mümkünlüyünə
inam yaradır.
"Vaxt gələr, hesab dönər" deyib ulularımız. Zaman dəyişdi, o unudulmaz 44 gün ərzində müzəffər ordumuz işğalçı erməni gavurların başına od ələdi, mərmiləri dolutək yağdırdı, mənfur düşmən dabanına tüpürüb qaçdı. Yurd nisgili ilə çırpınan soydaşlarımızın, qisas yanğısı ilə yaşayan polad biləkli oğullarımızın arzusu çin oldu. Elə haqqında ədəbi mülahizələrimi bildirdiyim hekayənin qəhrəmanı Həsrətoğlunun da sağlığında həyata keçməyən istəkləri gerçəkləşdi. Əslində bu, bənzərsiz bir hekayə ərsəyə gətirmiş yazıçının da ürəyində illərdən bəri qövr eləyən gözləntinin həqiqətə çevrilməsi, ədalətin qələbəsinə inamın təzahürüdür.
Zemfira
MƏHƏRRƏMLİ
Yazıçı-publisist
525-ci
qəzet.- 2023.- 5 sentyabr.- S.15.