"Dostluq
bir nəğmədir
- himn kimi doğulur"
Uzaqdan səslər
1975-ci ilin oktyabrında Azərbaycanda sovet ədəbiyyatı ongünlüyü
tədbirləri keçirilirdi;
burada Sovet İttifaqından olan müxtəlif millətlərin
və xalqların şair və yazıçıları, incəsənət
xadimləri iştirak
edir, ənənəvi
olaraq müxtəlif şəhər və rayonlarda oxucularla görüşlər keçirirdilər.
Bu tədbirlərdə atam
- kalmıkiyalı şair
Mixail Xoninov da iştirak etmişdi. Azərbaycandakı görüşlərdən
aldığı təəssüratlar
kalmık şairinin qeydlərində öz əksini tapmışdı;
bu qeydlərdə o, Xəzər dənizindəki
üzən neft buruqlarını dəvənin
əyilmiş iki belinə bənzədirdi.
Aşağıda təqdim
etdiyim şeir rus dilində yazılıb, səfər
təəssürat və
qeydlərindən yaranıb,
çox illər ötsə belə, indi də maraq
doğurur.
Bakıda
olarkən qonaqlar Neft Daşlarına səyahət etmişdilər.
Mixail Matusovski dünyanın bu səkkizinci möcüzəsini
"Neft Venetsiyası"
adlandırmışdı, insan əməyinin möcüzəli nəticəsi
kimi qiymətləndirmişdi.
Mixail Xoninovun insanlar arasında dostluq və qardaşlıq münasibətləri
haqqında düşüncələri
onun qeyd dəftərçəsindəki yazıların əsas mövzusuydu. "Biz dostluğu
qırmızı sözlərlə
yox, kollektiv əməklə qurmuşuq"
yazırdı şair.
"Dostluq bir nəğmədir - himn kimi doğulub. Dostluq - insan ağlıdır!"
M. Xoninov Bakıda çıxan “Vışka”
qəzetini oxuyur.
1975-ci il.
Ədəbiyyat və incəsənət
ongünlüyü tədbirlərinin
iştirakçısı olan
Mixail Xoninov müharibə veteranıydı,
onun müharibəyə
həsr etdiyi və Sovet İttifaqında
yaşayan xalqların
qəhrəmanlığından bəhs edən romanında müharibədə
qəhrəmancasına həlak
olan azərbaycanlı
Məmmədovun da adı
vardı. Bütün
bunlar bizim xalqlarımız arasındakı
əbədi dostluğu
əks etdirirdi. Atam romanında kalmık atalar misalından istifadə edərək yazmışdı:
"Vaxtında deyilən
söz insanı ölümdən qurtara bilər". Mən də belə deyirəm: "Vaxtında
deyilən söz dünyanı xilas edə bilər".
Aşağıda atamın uşaqlara
həsr etdiyi bir şeirini təqdim edirəm. Şeirin sətri tərcüməsi Azərbaycan
yazıçısı, dostum
Kamran Nəzirliyə məxsusdur.
Rimma Xoninova,
Filologiya
elmləri doktoru, Kalmıkiya Elmlər Akademiyasının folklor və ədəbiyyat şöbəsinin müdiri,
Rusiya Yazıçılar
İttifaqının üzvü
Mixail Xoninov
Rusiyanın Xalq şairi,
Kalmıkiya
Balaca uşaqları sevirəm
Əsgər idim,
Mən hər şeyi
gördüm bu dünyada,
Qorxu-filan
bilmədim,
Cəbhə yollarında da
bütün fəlakətləri,
Külə dönmüş yerləri
görüb gəldim bu çağa...
Qoy uşaqlar sevinsin...
Ah, mən gör necə
Uşaqları sevirəm!
Əsgər idim.
Bu qaçaqaç əsrdə,
Ya qələbə var idi,
Ya da xırda bir uğur.
Uşaqlar da gördüm ki,
gülüşləri donmuşdu.
Ah, elə o vaxtdan
mən yamanca sevmişəm
Uşaq
gülüşlərini!
Əsgər idim,
küləklər və tufanlar
nəğmə oxuyurdular bizə.
Torpaq səngər gəlmişdi
cəbhədə evimizə.
Lakin orda mən
eşidə bilmədim ki
uşaq
nəğmələrindən...
Ah, uşaqlar oxurkən
Necə
sevinirəm mən!
Əsgər idim,
o illər yada düşür.
Gah özüm düşməni
mühasirəyə aldım,
Gah da mühasirəyə
özüm-özümü saldım.
Cəbhədə gördüm
Uşaq
ölümlərini...
Ah, mən indi
Necə
də sevirəm
uşaqların üzünü!
Əsgər idim,
onda mən cavan idim.
Özümüzü atırdıq,
oda-suya cumurduq;
Soyuqda, şaxtada, qarda
Ac-susuz uşaqları
Belimizdə
daşıyıb aparırdıq...
Ah, indi necə
fərəhlənirəm mən
uşaq
yemək yeyəndə!
Əsgər idim,
Düşmənin "pələng"ləri
çay
qırağındakı kəndi
yandırıb kül elədi,
Kəndi
yeksan elədi.
Orda əbədi susdu
uşaq
oyunları da...
Ah, mən necə sevirəm
uşaqlar oynayanda!
Əsgər idim,
Yenə
istər-istəməz
yuxuda atəş gələn
nöqtəni götürmüşdük.
Faşistlər kənd məktəbində
uşaqları yandırıb
külə döndərmişdilər.
Ah, mən necə sevirəm
əlifba
kitabının
üstündəki uşağı!
Əsgər idim mən,
qırx
beşi gördüm həmən,
Bizim qələbəmizi də,
düşmənin ordusunun
təslim
olmasını da,
gördüm öz gözlərimlə.
Yoruldum gəzdirməkdən
avtomat silahımı.
axı çox sevirəm ki
tutum uşaq əlindən
gəzdirim doyunca
mən!
Əsgər idim.
Hər şeyi
gördüm dünyada!
Neçə dəfə ölümün
üzünü də görmüşəm!
Özümə bu həyatda
əbədi bir sevgini
sevə-sevə hörmüşəm:
İstəyirəm ki, indi
mənim böyür-başımda
yalnız uşaqlar
olsun,
Onların gözləri
də
sevinc yaşıyla dolsun!
525-ci
qəzet.- 2023.- 23 sentyabr.- S.21.