Zibil qabı

Hekayə

Məlum məsələdir, çox adam zibil qabı görəndə iyrənir, üzünü turşudur, oradan yan keçib getmək istəyir. Abdulla isə bilə-bilə ki, həmin zibil qabının sahibi yaşadığı evi bu səbəbdən satır, kişiyə minnətci düşdü ki, mülkü ona satsın.

Mədət kişini də əslində elə daha çox həyat yoldaşı Nuridə başdan çıxarmışdı. Gündə bir bəhanə ilə kişiyə imkan verməzdi ki, ev-eşiyə əl gəzdirsin. Ona bu müddətdə nələr deməmişdi: "Pullu törəmisən?!", "Əlinə bir az pul düşüb, onu da ver ustalara", "Qara günün üçün beş manat pul saxla da"...

Düzdü, kişi onun dediklərini eşitsə də, qəlbən peşman idi. Heç gözləməzdi ki, qadın onu bir gün ittiham edərək deyəcək, bu həyətə gəlməkdən, evə baxmaqdan utanır. Onda da artıq əldə pul yox idi. Pensiyaçı adam idi. Bir gün də qadın dedi: "Burada nə işimiz var ey?! Evi satıb gedək şəhərə. İki qızımız var, onlar da orada ərdədirlər. Bəsdir bu zibilxananın yanında yaşadığımız".

Bir sözlə, xoruzun quyruğu göründü, özü də çox pis. Ancaq nə eləsin, arvadla daha çəpləşmək istəmədi, arıq, yaşlaşmış, xəstəhal qadın idi. Onda kişi daha özünü saxlaya bilməyib dedi: "Bax, ötən illəri, günləri bu sözlərlə gözümdən saldın. Ev-eşiyi, həyət-bacanı da üstəlik".

Abdulla bir dəstə pulla kişinin yanına gəlib, bir qədər borclu qalacağını deyəndə, qadın onu müdafiə edəsi oldu: "A kişi, sat da, qalığını da sonra verər. Bir başqası deyil ki, tanıdığın adamdı da". Beləcə, onların ev alqı-satqısı söhbəti baş tutdu. Qeyri-rəsmi olsa da.

Həmin məhəllə böyük olsa da, orada cəmi bir zibil qabı vardı. O da gündəlik zibilləri yığmaq üçün bəs etmirdi. Abdulla adi fəhlə olsa da, dilli-dilavər, fəal idi. Gündəlik onun-bunun qapısında iş görməklə ailəsini dolandırır, gününü keçirirdi. Təzə məhəlləyə keçəndən sonra onun tez-tez səsi eşidilirdi. Bu gün də belə:

- Ay bacı, ora zibil tökmə!...

- Ay qardaş, zibil qabını görmürsən?- ...

- Belə olmaz axı, ay əmi!.. Bunları zibil qabı var, ora tök də!

Kişi qeyzlənən kimi oldu.

- Rəhmətliyin oğlu, sən də... Xoruz yox idi, səhər açılmırdı..

- Bax da, zibil qabı dolub ki...

O gün əsəbi halda Kommunal Müəssisələri kombinatına gedib, şikayətçi oldu. Sözünə baxmadılar. Düz başçının qəbuluna kimi getdi. Gətirib həmin yerə bir də yox, düz üç ədəd təzə zibil qabı qoydular.

Ancaq kimə deyirsən. Camaat belədi də. Öyrəncəli olandan sonra düzəltmək çətin olur. İndi onlar təzə zibil qabılarını da sanki görmür, müxtəlif bəhanələr gətirirdilər:

- Tələsirəm...

- Belə olmaz axı.

- Görmədim...

- İndi də zibil qabı yoxdur?!

- Yaxşı...

- Görək də...

- Bu camaatla az dilləş, az söz güləşdir. Elə həyasız arvadlar var ki, heç nədən sənin gününü göy əskiyə bükərlər.

- Büksünlər də... Nə itirəcəyik?

- Çox şey...

Abdulla həyat yoldaşının bu sözlərindən istilənən kimi olub, arada sahə müvəkkilinə baş çəkib, dərdini ona da dedi. Kapitan onu çox soyuq qarşıladı:

- İş tapmırsan da...

- Əslində bu kimi işlər elə sizin vəzifə səlahiyyətinizə daxildi.

Yanındakı serjant ona qabardı:

- Ə, bu nə sözlərdi kapitana deyirsən?! O, zibil təmizləyəndi?!.

- Hər halda elələrinə xəbərdarlıq edə bilər də.

Abdulla evə gələndən sonra çox düşünüb-daşınır, öz fikrini arvadına da dedi:

- Düz deyirsən, mən təkbaşına bu işə girişsəm, heç nədən cəzalandırıla bilərəm.

- Hə də... Çox şükür ki, başa düşdün.

- Ancaq geri çəkilən də deyiləm. Əsasnamə hazırlayıb, aparıb bələdiyyədə təsdiq etdirəcəyəm.

- Onlar çətin bu işə razılıq verərlər.

- Razılıq verməzlər, şikayətçi olaram.

Belə də oldu. Onun yazdığı əsasnamə ədliyyənin regional şöbəsində təsdiq olunan kimi icra işçilərinin də yersiz qınağına məruz qaldı. Şəhər icra nümayəndəsi haldan çıxan kimi idi. Hətta onu arada bir bəhanəylə neçə sutkalıq həbsdə də saxladılar.

Küçədə qoydurduğu lövhənin şüşələrini bir neçə dəfə sındırsalar, taxtalarını qırsalar da, yenə də güzəştə gedənə, təslim olana oxşamırdı. Rüsvayçılıq guşəsində foto-aparatla çəkdiyi şəkilləri nümayiş etdirməkdə idi.

Bir gün onu polisin rəis müavini yanına çağırdı, bir gün də rəis şəxsən özü. Hər ikisi onunla görüşəndə hirsli, qəzəbli idi. Hətta rəis ona belə dedi:

- Məhəllə qoçususan?!.

- Bu nə sözdü?!

- Nə lotuluq eləyirsən...

- Heç yaxşı danışmırsız.

- Sənin üzündən itin sözü deyilir axı bizə.

İnzibati həbs sənədləri hazırlananda, prokuror da onu dindirəsi oldu:

- Sakit dura bilmirsən?

- Mən nə etmişəm ki?

- Yaşadığın küçədə narahatçılıq var. Neçə adam toplaşıb. Etiraz edirlər sənin bu hərəkətlərinə qarşı.

- Ona görə ki, onlardan səliqə-sahman tələb edirəm?!

- Pul alırsan...

- Baxın, alınan pullar cəmlənib, rəsmiləşdirilib. Bu da hesaba ödənilməsi barədə qəbzlər.

Prokuror qımışdı:

- Yaxşı... İndi alternativ təşkilat yaratmısınız da?

Abdulla ağrınırmış kimi sızıltı içində dedi:

- Cənab prokuror, yaxşı nə edək? Torbamız yoxdu deyə bizim kimilərə iş tapşırmır, vəzifə vermirlər...

- Bələdiyyə üzvü seçiləydin...

- Deyirsiz də. Nə qədər çalışdımsa da, namizədlər siyahısına düşə bilmədim. Son siyahı icrada nəzərdən keçirilir. Kömək edəsiniz bəlkə?..

Prokuror yaxşı adam imiş. Onun həbs olunmasına yol vermədi. Bələdiyyə üzvlüyünə namizədlər siyahısına düşməsinə də köməklik göstərdi.

Ancaq bu ərəfədə onun ünvanına hədyanlar yağdırılmağa başlandı, nə başlandı. Kimi onu arvadbazlıqda, kimi rüşvətxorluqda, kimi də hərbi xidmət vaxtı silah qaçırtmaqda qınadı.

Bələdiyyə seçkiləri yaxınlaşdıqca onun həyəcanı artırdı. Nə qədər işləsə, nə qədər çalışsa da, bədxahları da öz işlərində idi. Məhəllələrində əsl mənada təmizlik işləri gördürüb cənnətməkan yaratmışdı. Komitə üzvləri onun xətrini çox istəyirdilər. Hətta aralarındakı Qadir adlı birisi dedi:

- Ə, vallah-billah səni küyləyirlər, o yığılan pullardan ver xərcləyək.

- Tələsməyin, sizin üçün də yaxşı olacaq.

- Çətin.

Cibində, qovluğunda xeyli pul cəmləşsə də, onlara əl vurmur, vaxtlı-vaxtında hesabları ödətdirirdi. Bir gün bankın işçisi də ona dedi:

- Ödəmək asandı, hesabdan pul çıxarmaq çətin.

- Niyə ki?

- Razılıq lazımdı.

- Kimin?

- Yuxarının...

Evə gələndə də həyat yoldaşı qanını qaraltdı:

- Bazara getmək lazımdı.

- Nə tez...

- Kartofumuz yoxdur.

- Çörək ki var.

- O da quru, daş kimi.

Sahə müvəkkili əvvəlki adam deyildi elə bil, dəyişilmişdi. Ona münasibəti çox yaxşı idi. Bir gün də dedi:

- Sən icazə ver, bu şəklini çəkdiklərini bir sıxım.

- Cəriməni ödəməyənləri...

- Bölərik də... Dədə malı kimi.

Doğrusu, müvəkkilin bu sözləri ona xoş gəlmədi. Bir söz deməsə də, pərt oldu. Kapitanla münasibəti pozmaq istəmədi. Ağır günlərində bir o qədər ona köməyi dəyməsə də, təsəlli olmuşdu.

Abdulla yenicə küçəyə çıxmışdı ki, axşamın alatoranlığında birisinin selofan torba ilə zibil qabına yaxınlaşdığını gördü. Ancaq qadın onu görmədi. Zibili elə ora çatmamış atanda selofan torba zibil qabına yox, yerə düşdü.

Səsləndi:

- Belə, yox da!.....

- Götürün onu!.

- Axı belə olmaz!

Qadın istilənən kimi olub, sonradan, axşam onlara gəlib. Dil-ağız edə-edə arvadına iyirmi manat pul verərək deyib:

- İnan, bacı... Qorxdum, əlim titrədi... Mən nə bilim ki, o, arxadan gəlir.

- Belə getməyin də.

- İndi olub da... Deyəsən, şəklimi çəkdi. Deyin ki, bir də təkrar olunmaz. Mən elə adam deyiləm. Abır-ismətimi gözləyənəm.

Səhər də Vəli onun obyektivinə tuş gəldi. Qaçıb aradan çıxmaq istəsə də, mümkün olmadı. Səhər şəklini "Rüsvayçılıq guşəsi"ndə görəndə, ona əlli manat verdi ki, şəklini oradan çıxartsın.

Cavabında dedi ki:

- Bu mənlik deyil axı. Məhəllə komitəsinin iclasının qərarı ilə ora vurulub.

- Axırı bir iş gör də. Əmioğlu deyilik?

- Yaxşı, baxaram... Bu qəbzə qol çək.

- Ə, sən şəkli çıxartdır, əlavəsini də ödəyərəm.

Məhəllə komitəsi yamanca fəallaşmışdı. Onlar qəbul etdikləri qərarı məlumat üçün İcra Hakimiyyətinə göndərdilər. Başçı xeyli razılıq edibmiş.

Di gəl ki, idarə müdirlərindən biri obyektivə tuş gələndə işlər bir ara korlandı. Buna da səbəb elə həmin idarə rəisinin yersiz hərəkətləri oldu. Zibili zibil qabına yox, yan tərəfə atmış, deyilən sözlərə, iradlara da əməl etməmişdi:

- Sizinləyəm!..

- Yaxşı görək...

- Götürün!..

- Ağ eləmə də...

- Belə oldu?! Sən kimsən e?!

- Məhəllə komitəsinin sədri!

- Pay atonnan!

Üzləşmə, mübahisələr... İş gedib məhkəməyə çıxdı. Hətta hakim yerindən qalxıb dedi:

- Bala, sən nə istəyirsən?! Yaxşı, gəl əyləş burada, yerimi verirəm sənə!

Hakim bu sözlərlə onu pərt eləsə də, sonradan bələdiyyə seçkilərində işi düz gətirməyib seçilməyəndə Abdulla şikayətçi oldu, məhkəmə də onun xeyrinə qərar çıxartdı. Axır ki, Abdulla bələdiyyə sədri seçildi.

Birinci dəfə işə gedəndə yolda qonşuları Nağı onu təbrik edərək dedi:

- İlk qəbuluna düşən mənəm. Ərizəmi də qoyuram cibinə, işdə oxuyarsan.

- Şikayətin nədi?

- Torpaq istəyirəm. Uşaqlar böyüyüb, onlara bir gün ağlamalıyam.

- Çalışaram, sənə kömək edim. Bəs əvvəllər ərizə verməmisən?

- Vermişəm, nəticəsi olmayıb.

- Onda belə yox da. Rəsmi göndər. Baxarıq.

- Əvvəlki bələdiyyə sədri tanış olsa da, kara gələn deyildi. Nə vaxt yanına, qəbuluna gedirdim, gileylənirdi. Deyirdi ki, bir manatın yiyəsi deyilik, papirosa pul tapmırıq. Allah var adamın başının üstə, mənə pis olmayıb ey. Hətta özü də həmişə məndən razılıq edib deyərdi: "Səni görəndə xəcalət çəkirəm. Əmək fəaliyyətinə sənin yanında başlamışam, mənə qələm tutmağı sən öyrətmisən axı".

Abdulla işə gəlib, hamı ilə görüşdü. Onu ürəkdən təbrik etdilər. Müavini Zəkini yanına çağıraraq dedi:

- Bir ərizə var, onu qeydiyyata saldırarsan.

Əlini cibinə salıb qonşusunun ərizəsini çıxartmaq istəyəndə lap pərt oldu. Bu, təzə, şax bir yüzlük idi. Müavin gülümsədi:

- Bu ki puldu...

- Ərizə olmalıdır, - deyə hey ciblərini axtarmağa başladı.

- Olan şeydi...

Həyəcanlı halda evlərinə zəng çalası oldu:

- Bizim o qonşu Nağının telefonunu bilmirsiz ki?

- Yox... Nolub ki?.. Niyə belə həyəcanlısan?

Müavin o an dilləndi:

- Məndəki məlumat kitabında olmalıdı.

- Yaxşı... Elə bir şey yoxdur. - Sonra müavinə tərəf döndü: - Təcili özünü çağırın bura!

- Elə bu yüz manata görə?..

- Bu, balaca işdirmi bəyəm?!.

Müavin daha onun sözlərini çevirməyib, otaqdan çıxa-çıxa öz-özünə gileyləndi: "Qara günə qaldıq da. Görəcəkli günlərimiz varmış. Hələ çətinliklərimiz qabaqdadır".

Müavin zəng çalıb Nağı ilə danışanda lap ağ elədi:

- Ə, eyib deyilmi?! İndidən təzə bələdiyyə sədrini rüşvətlə ələ almaq istəyirsən?!.

- Nağı onun yanına gələndə çox pərt idi. Pörtüb qızarmışdı. Təzə sədri də bu gündə görüb, and-aman, üzrxahlıq elədi:

- Sən Allah, bağışlayın... Mən nə bilim ki... Təzə qaydalar belə imiş...

- Yaxşı, götür pulunu...

- Ayıb deyil?!.

- Götür pulunu. Torpaq veriləndə banka ödəyərsən. İndi isə get ərizəni yaz...

Bu an Nağı sevincək halda dedi:

- Yaxşı... Bu işlər öz yerində. Ancaq bir xahişim odur ki, məni məhəllə komitəsinə üzv qəbul etdirəsiniz. Sizin o zibilxanada ideal qayda-qanun yaradar, oranı gündəlik zibil qablarını da silib-təmizləyər, lap rəngləyərəm də...

Əlisəfa AZAYEV

525-ci qəzet.- 2022.- 12 yanvar.- S.14.