"Bəzən elə musiqi eşidirəm ki, məəttəl qalıram"

AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASININ REKTORU SİYAVUŞ KƏRİMİ: "BU GÜN CƏMİYYƏTİN MUSİQİ ZÖVQÜNÜ TELEVİZİYA VƏ SOSİAL ŞƏBƏKƏLƏR FORMALAŞDIRIR"

Dəqiq yadımdadır, 1994-cü ilin mart ayının əvvəli idi. Dövlət televiziyasında çalışdığım redaksiyada növbəti verilişimin hazırlığına başlamışdım. Kimlərlə görüşüb söhbət edəcəyim artıq bəlli idi və onların arasında Xalq artisti mərhum Rafiq Babayev də vardı. Çəkiliş günü yükümüzü götürüb kinostudiyaya onunla görüşməyə getdik. İndiyə kimi yadımdadır, əsl yaradıcılıq məkanına düşdük. Sənətkar bizi çox səmimi qarşıladı. Çəkilişimizi etdik, müsahibəmizi aldıq və verilişin gününü, saatını ona deyib oradan ayrıldıq. Lakin fələk çox amansız bir oyun oynadı. Verilişin efirə getməyinə cəmi bir neçə gün qalmış metronun 20 Yanvar stansiyasında martın 19-da dəhşətli faciə baş verdi və təəssüf ki, həlak olanların içində canlı olaraq ilk və son gördüyüm Rafiq Babayev də vardı. Böyük həvəslə hazırladığım verilişə ürək ağrısı ilə kiçik də olsa, acı bir mətn əlavə etməli oldum, çünki biz bir sənətkar itirmişdik o faciədə.

Söhbəti elə-belədən salmadım, çünki bu dəfə oxuculara təqdim etdiyim müsahibi ilk dəfə o çəkilişdə görmüşdüm. Və bu gün yaradıcılığına hörmət bəsləyib, maraq göstərdiyim bəstəkar, respublikanın Xalq artisti, professor, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının rektoru Siyavuş Kəriminin sadə və olduqca rahat iş otağında onunla üzbəüz əyləşib söhbət edəndə gördüm ki, dəyişən heç nə yoxdur, sadəcə zaman bir balaca öz sığalını çəkə bilib, vəssalam.

- 60-cı illərdə Bakının 159 saylı orta məktəbində təhsil alan balaca bir oğlanın yolu sonra Bülbül adına Orta İxtisas Məktəbinə düşdü...

- İkinci sinfə keçəndə atam əlimdən tutub məni musiqi məktəbinə gətirdi və orada bildim ki, tar bölməsində dərs alacağam. Musiqi məktəbi beş illik olduğundan altıncı sinifdə oxuyarkən tar dərslərim bitdi. Yeddinci sinifdə isə mən əlavə olaraq müəllim yanında musiqi dərslərimi davam etdim. Lakin artıq səkkizinci sinifdən orta məktəbdən ayrılaraq, sırf musiqi sahəsinə üz tutdum və Bülbül adına Orta İxtisas Məktəbinə gəldim. O zaman həmin məktəbə qəbul olunmaq heç də asan deyildi. O illərdə məktəbin direktoru olan Nazim Əliverdibəyov məni dinləyəndən sonra bildirdi ki, burada təhsil almağa layiqəm. Ustad sənətkar Əhsən Dadaşovdan dərs almaq mənə nəsib olub. Etiraf edirəm ki, orta məktəbdə mən əlaçı şagird idim. Lakin Bülbül adına məktəbə gələndən sonra əsas diqqətimi ixtisas fənlərinə yönəltdiyimdən digər dərslərdən bir qədər problemim olsa da, onları da qaydasına sala bildim. İxtisas məktəbini bitirəndən sonra Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına (indiki Bakı Musiqi Akademiyası) daxil oldum. Ali təhsili başa vurandan bu günə qədər Azərbaycan mədəniyyətinə xidmət edirəm və bundan həm zövq alıram, həm də qürur duyuram.

- Böyüdüyünüz ailədən danışaq...

- Mən çox sadə aildə böyümüşəm. Atam neftçi olub. Dolanışığımıza yardımçı olmaq üçün anam da işləməyə başlayıb. O zaman mikrorayonda indi də "xruşovka" adlanan binada iki otaqlı kiçik mənzildə yaşayırdıq və anam da evə yaxın olduğundan kinostudiyada işə düzəldi. Valideynlərimin hər ikisi musiqiyə, mədəniyyətə yüksək dəyər verən insanlar olub. Dərsdən sonra çox vaxt anamın yanına gələrdim və kiçik yaşlarımdan ünsiyyətdə olduğum mühit deyərdim ki, mənim üçün bir zəmin olub. Mən orada korifey sənətkarları görürdüm və demək olar ki, kinostudiyanın bir üzvünə çevrilmişdim. Uşaq marağı məni heç nədən yayındırmırdı, dublyajlara qədər hər şeyi izləyirdim. Artıq o qədər məni görməyə vərdiş etmişdilər ki, uşaq rolu lazım gəldikdə kənara çıxmırdılar, elə məni çəkirdilər. Mən bunun elə-belədən olduğunu düşünmürəm. Bu, Tanrının mənim üçün gələcəyimə açdığı yolun başlanğıcı idi.

- Amma yol musiqidən başladı...

- Rəhmətlik atam 1946-cı ildə İrandan gələn siyasi mühacir idi, onlara demokrat deyirdilər. Atam İranda təhsil almışdı, gözəl səsi vardı, yüksək səviyyədə muğam ifa edirdi, lakin ailəmizin daxilində. Poeziyaya böyük məhəbbəti vardı. Sədini, Hafizi, Firdovsini əzbər bilirdi. Bakıya gələndən sonra da bu sevgi, maraq onu tərk etmədi. Atamın əski əlifba ilə olan Füzulinin, Vahidin kitablarını dəyərli bir yadigar kimi indiyədək qoruyub saxlamışam. Və dediyiniz musiqidən başlayan yola gəlməyim də atamın istəyi ilə olub. Yaşıdlarımdan heç nə ilə fərqlənməmişəm, bütün oğlan uşaqları kimi futbol oynamağı sevirdim və həyətdə həvəslə oyuna qoşulurdum. Lakin düşünürəm ki, atamın məni musiqiyə yönəltməyi həm övladını bu sahədə görmək arzusundan irəli gəlib, həm də başımı qataraq kənar yollardan uzaqlaşdırmaq istəyindən. Və məni musiqi dünyasına bağladıqları üçün valideynlərimin ruhuna hər zaman duaçıyam. Musiqi ilə tanındım, fəxri ad qazandım və bu gün də sevə-sevə yolumu davam etdirirəm.

- Amma istedadı da unutmaq olmaz...

- Təbii ki... Amma bu, artıq Allahın bəxş etdiyi lütfüdür. Baxmayaraq ki, konservatoriyada xalq çalğı alətlərində təhsil alırdım, musiqinin mövcud olan bütün sahələri ilə maraqlanırdım. Maraqlanmaqdan savayı, onları icra da edirdim. Düzdür, bəzən dərslərdən yayınsam da, o dövrün maraqlı kollektivlərində çalışırdım. Bu kollektivlərdə musiqini sevən, onu dərindən duyan insanlarla ünsiyyətdə olurdum, tanışlıqlar yaranırdı və eyni yolda yürümək deyərdim ki, inkişaf üçün yaxşı başlanğıc ıdı. Mən bir şeyi xüsusi vurğulamaq istəyirəm. İnsan saysız kitablar oxuya bilər, bütün ömrü boyu mütaliədən qalmaya bilər. Lakin əgər öyrənib bildiklərinlə yanaşı, təcrübən yoxdusa, oxuduqların hamısı hədərdir. Kitablardan beyninə həkk olanları təcrübədən keçirə-keçirə insan müəyyən bir qənaətə gələ bilir. Və hələ tələbə ikən maraqlı musiqiçilərlə, şəxsiyyətlərlə ünsiyyətlərdən mən çox şey öyrənə bildim. Özümü Allahın sevimli bəndələrindən hesab edirəm ki, Rəşid Behbudov, Fikrət Əmirov, Müslüm Maqomayev, Rafiq Babayev kimi dahilərlə görüşüb işləmək mənə nəsib olub. Sovetlər birliyində Rusiyanın məşhur ulduzları ilə yaradıcılıq fəaliyyətində olmuşam, eyni səhnəni bölüşmüşük. Mən səyahət etməyi çox sevən biriyəm, dünyanı təqribən yarısına qədər dolaşmışam. Tur Heyerdalla görüşmüşəm, onunla dostluğumuz olub. İnsanın dünyagörüşü, dünyaya baxışı nə qədər geniş olarsa, sabah nəvələrinə gördükləri, müşahidə etdikləri barədə danışmağa sözü də olar. Bu, mənim düşüncəmdir.

- Bəstəkar Siyavuş Kərimini eşidək...

- Gəlin açıq danışaq. Mənim bəstəkarlıq təhsilim yoxdur. Lakin bizim nə qədər bu təhsil olmadan belə, gözəl əsərlər yaradan görkəmli, məşhur musiqiçilərimiz var ki, onların bəstələri daha tez-tez səslənir, nəinki peşəkar bəstəkarların. Maestro Niyazinin, Müslüm Maqomayevin, Rafiq Babayevin, heç uzağa getməyək Ələkbər Tağıyevin bəstəkarlıq təhsili olmayıb. Amma onların yaratdıqları daima sevilə-sevilə bu gün də dinlənilir. Yəqin ki, daxilimdə özümün hiss etdiyim musiqinin hamının eşitməyini istəmək arzusundan kiçik həcmli əsərlər yaranmağa başladı. Bir rejissor yaxınlaşdı ki, nə yaxşı musiqidir, çəkdiyim cizgi filminə mahnı bəstələyə bilərsən? Yazdım və alındı. Sonra filmdən, daha sonra teatrdan təklif gəldi və belə-belə say artmağa başladı. Bu gün 12-dən artıq bədii filmə, 30-dan yuxarı tamaşaya musiqi bəstələmişəm. Xeyli mahnılarım var. Musiqi bəstələmək heç vaxt israrlı bir məqsəd olmayıb qarşımda. Bu, daha çox içimdən gələn bir tələbatdır ki, üzə çıxmaq istəyir. Heç bir çətinlik çəkmədən musiqilərimi nota da salıram. İstər vətənimdə, istər xaricdə əsərlərim səslənir və bu, mənə çox xoşdur.

- Bizim bir konservatoriyamız var idi, lakin Milli Konservatoriya adlı biri də yarandı...

- Bəli, zamanında dahi Üzeyir bəyin yaratdığı və bu gün Bakı Musiqi Akademiyası adlanan bir konservatoriyamız var idi. Azərbaycan Milli Konservatoriyasının yaradılması ideyası Ulu öndərə məxsusdur. Bizim milli musiqi adlı xəzinəmiz Dövlət Konservatoriyasında bir kafedra daxilində fəaliyyət göstərirdi - tar, kamança və xanəndə. Bununla da hər şey bitirdi. Lakin Heydər Əliyev bu ocağı yaradanda milli musiqi mədəniyyətinin həm tədrisi, həm təbliği, həm tədqiqatı, həm ona baxış kimi sahələrin vacibliyini və bundan doğan zərurəti düşünmüşdü. Bakı Musiqi Akademiyası mənə çox doğma məkandır, Üzeyir bəyin yaratdığı bir ocaqdır. Şopeni burada da çalırlar, dünyanın istənilən nöqtəsində də. Amma muğam yalnız Azərbaycanda ifa olunur. Bu gün biz dünyanın marağında olan təhsil mərkəziyik. Burada təhsil alan tələbə milli musiqi və milli mədəniyyət üzərində köklənərək bu yolda yürüyür. Hazırda dünyanın hər yerindən bizim konservatoriyaya müraciət edirlər və Azərbaycanın milli musiqi mədəniyyətini öyrənməyə can atırlar. Ulu öndərin müdrik bir kəlamını mən tez-tez nümunə gətirirəm: "Əgər hər hansı bir millətin mənəviyyatını bilmək istəyirsinizsə, onun mədəniyyətinə baxın". Bizim mədəniyyətimizin kökü aşıq musiqisindən, muğamdan qaynaqlanır. Məhz bu sütunların üzərində Azərbaycan mədəniyyəti qurulub, yerini möhkəmlədib və dünyaya səsini yaya bilib. Mən inanıram ki, zamanında Üzeyir Hacıbəyli daha çox özünün milli konservatoriyasını yaratmaq istəyində olub. Lakin yaşadığı sovet dövründə millət sözünə böyük qadağa var idi, çünki on beş respublikada yalnız "qardaşlar" yaşayırdı. Bu gün milli mədəniyyətimizin inkişafı üçün yaradılan bu şərait bir millət olaraq dünyaya tanınmağımız üçün gözəl imkandır. Biz dünya bəstəkarlarının əsərlərini də ifa edirik, rəssamlıqla da məşğul oluruq. Amma bizim milli mədəniyyətimiz var, muğamlarımız var, aşıq musiqimiz var ki, bunlardan dünyanın heç yerində yoxdur. Bizim elə bir hiyləgər, bədnam qonşularımız var ki, illərlə oğrun-oğrun bizim mədəniyyətimizi öz adlarına çıxararaq dünyaya yayıblar. Və biz ölkədən kənarda bir xalq mahnısı ifa edəndə bizə deyirdilər ki, erməni mahnısı niyə çalırsız? Bax, bu, əsl faciə idi. Və Ulu öndərin Milli Konservatoriyanın yaradılması təşəbbüsü Azərbaycan milli mədəniyyətinin bir növ təməl daşını qoydu. Onun davamçısı ölkə başçımız, Birinci vitse-prezident, H.Əliyev Fondu bu təşəbbüsü layiqincə davam etdirərək, milli musiqimizin inkişafı üçün bu möhtəşəm binanı ixtiyarımıza verdi. Bu gün bu ocaqda milli musiqisini ürəkdən sevən xalq artistləri sənətin bütün incəliklərini ürəklə yetişməkdə olan nəslə öyrədir və mən böyük fəxrlə, inamla deyirəm ki, bu divarlar arasında yetişən gənclərə milli musiqimizi etibar etmək olar. O qədər istedadlı uşaqlar görürəm ki, onların ifalarına heyran qalıram. Özüm tar ifaçısı olsam da, bugünkü tarçalanlara baxanda yaxşı mənada onlara həsəd aparıram. Mən bu gün bu gənclərlə fəxr edirəm və çox şanslıyam ki, mənim üçün müqəddəs olan bu ocaqda varam.

- Azərbaycan musiqisi bu gün...

- Azərbaycan musiqisi məni hər zaman qane edib. Biz elə bir zamanda təhsil almışıq ki, aşımıza nə tökürdülərsə, qaşığımıza o da çıxırdı. Bizdə sadiqlik hissi çox güclü idi, çünki dövr bizi belə yetişdirmişdi. Amma bu gün biz texnologiya, informatika dövrünə gəlib çatmışıq və bu zamanın tələbləri tamam başqadır. Əgər o zaman okeanın o tayı bizə xəyal kimi belə görünə bilmirdisə, indi Amerika hər birimizin əlində tutduğu telefonun içindədir. Kəskin zaman fərqi yaşayırıq. Bəzən elə musiqi eşidirəm ki, məəttəl qalıram. Deyirəm, görəsən, bu hardan gəlib bizə çıxıb. Bəzən isə könül oxşayan musiqidən xoşhal oluram. Bu gün cəmiyyətin musiqi zövqünü formalaşdıran televiziya və sosial şəbəkələrdir və biz bunun qarşısını almaq gücündə deyilik. Lakin bunun fonunda biz öz mədəniyyətimizi qoruyub saxlamağa borcluyuq və onun bütün mədəniyyətlərdən üstün olduğunu sübut etməyi bacarmalıyıq. Mən bu gün təəssüf edirəm ki, bizim teleməkanlarda təbliğ olunan mədəniyyətimizin səviyyəsi çox acınacaqlı vəziyyətdədir. Ulu öndərin məşhur bir kəlamı var: "Mən fəxr edirəm ki, azərbaycanlıyam". Düşünürəm ki, azərbaycanlı adını daşıyan hər kəs ən əvvəl mədəniyyətinin səviyyəsini uca tutmalıdır. Mütləq şəkildə dövlətin televiziya və sosial şəbəkələrə nəzarəti olmalıdır. Çünki mədəniyyət ən birinci güc silahıdır.

- İndi yaxşısı da pisinə qatılan sovet dövründə Bədii Şura adlı bir qurum vardı.

- Bəli, var idi və bu şura indi də lazımdır. Lakin bu qurumda çox obyektiv, təmiz, tərəfkeşlik ambisiyasından uzaq insanlar təmsil olunmalıdır. Sayın fərqi yoxdur, əsas odur ki, Azərbaycan musiqisini, mədəniyyətini ürəkdən sevən, onu dəyərləndirən insanlar olsun. Zamanında bu qurumun Tofiq Quliyev, Cahangir Cahangirov kimi üzvləri hansısa məşhur bir bəstəkarın mahnısını buraxmayıb deyə bilirdi ki, get, mahnıda bu sözü dəyiş, sonra təqdim et. Çünki onlar cəmiyyəti, televiziyanın saflığını qorumağı özlərinə borc bilirdilər. Mən bunu dəfələrlə demişəm və üstündə də dururam - demokratiya və mədəniyyət heç vaxt yanaşı addımlaya bilməz, çünki bu yolun sonu mədəniyyətsizliyə gətirib çıxaracaq.

- Siyavuş Kərimi və onun məşhur Azərbaycan-Norveç, Azərbaycan-Cənubi Amerika layihələri...

- Azərbaycan musiqisinin təbliğatında hər iki layihəni uğurlu addım kimi qiymətləndirmək olar. Bizim mədəniyyətimizə bədnam qonşular o qədər müdaxilə edib ki, saya gəlməz. Mədəniyyətimizin müdafiəsi üçün bizim bir yolumuz vardı - güclü təbliğat, çünki bu yolla biz mədəniyyətimizi kənar əllərdən qoruya bilərdik. Və istiqamətdə hər iki layihə bizim üçün vacib və əhəmiyyətli idi. Hər hansı bir Avropa, Amerika və ya Afrika dinləyicisi ona tanış olmayan Azərbaycan musiqisinə qulaq asanda xoşuna gəlməyə, başa düşməyə bilər və rahatlıqla deyə bilər ki, bu nədir, mən cəngəllik musiqisini istəyirəm. Həmin musiqini həvəslə dinləyərkən birdən Azərbaycan musiqisi eşidilir və bu, onda bir yenilik kimi maraq yaradır. Mən də o tamaşaçının diqqətini, marağını bu təbliğat yolu ilə öz musiqimizə yönəltməyə çalışmışam

- Ömrümüzdən keçən 44 gün...

- Bu, mütləq olmalı idi, çünki dənizdən dənizə xülyası ilə yaşayan erməni heç vaxt öz xoşu ilə torpağı qaytarmaq kimi bir fikirdə ola bilməzdi. Biz ya ölməliydik, ya da qələbə qazanmalıydıq. Ali Baş Komandan bu qələbəni bizə yaşatdı, çünki özünün dediyi kimi, nəyi nə zaman, necə etmək lazım olduğunu təkcə o bilirdi. Amma mən bununla kifayətlənmək istəmirəm. Mən Yeni ili, Novruz bayramını İrəvanda, Təbrizdə keçirmək istəyirəm. Bizim buna haqqımız var və Allahdan diləyirəm ki, bunları görməyi mənə nəsib etsin. Məncə, gözəl arzudur, təki ömür vəfa eləsin.

Tamilla M-zadə

525-ci qəzet.- 2023- 14 yanvar.- S.18;19.