20 Yanvar həqiqətlərinin dünya
ictimaiyyətinə çatdırılmasında Ümummilli liderin rolu
20 Yanvar faciəsi
Azərbaycanın müstəqilliyə
aparan yolunda yeni mərhələnin başlanğıc nöqtəsi
oldu. 20 Yanvar Azərbaycan tarixində təkcə faciə deyil, Azərbaycanın istiqlal yolunun ilk zirvəsi, milli məfkurəmizin azadlıq
istəyinin oyanış
günüdür. Bu tarix
həm də kimin kim
olduğunu sübut edən növbəti imtahan idi. 1990-cı ildən başlanan ağır, çətin,
ancaq şərəfli
yol 2020-ci il
sentyabr ayında Müzəffər Ali Baş
Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi
ilə rəşadətli
ordumuzun 44 günlük
Zəfər salnaməsi
ilə ən mühüm zirvəsinə
çatdı.
1990-cı
il yanvarın
19-dan 20-nə keçən gecə Bakıda sovet ordusu tərəfindən
dinc əhaliyə qarşı kütləvi
qırğın hadisəsi
törədildi. Həmin
gecə birbaşa Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin
Baş katibi Mixail Qorbaçovun əmri ilə SSRİ Müdafiə Nazirliyi, Dövlət Təhlükəsizlik
Komitəsi və Daxili İşlər Nazirliyinin qoşun hissələri Bakıya və Azərbaycanın bir neçə rayonuna yeridildi. Bu, Azərbaycan xalqını
qorxutmaq, onun milli oyanışını,
ərazi bütövlüyü,
suverenlik uğrunda mübarizliyini məhv edib sındırmaq məqsədi daşıyan
mənfur planın tərkib hissəsi idi. Mixail Qorbaçov başda
olmaqla sovet imperiyasının rəhbərliyi
Bakıda "erməni
kartından" məharətlə
istifadə etdilər.
Bu qanlı hadisənin
törədilməsində əsas məqsədlərdən
biri öz haqlı tələblərini
irəli sürən,
bu tələblərə
demokratik yollarla nail olmaq istəyən, azadlıq, suverenlik istəyində olan Azərbaycan xalqının
iradəsini qırmaq,
insanların müstəqillik
arzularını tankların
tırtılları altında
əzmək idi.
Sovet imperiyası günahsız insanların
qanını axıtsa
da, xalqımıza qarşı misli görünməmiş qəddarlıq
etsə də, istəyinə nail ola bilmədi. Xalqın başına gətirilən bu cinayət sovet imperiyasının iç
üzünü bariz bir şəkildə ortaya çıxartdı.
Sovet qoşunlarının
təcavüzü nəticəsində
Bakıda və ətraf rayonlarında 147 nəfər öldürüldü,
744 nəfər yaralandı. Həlak olanların
arasında qadınlar,
uşaqlar və qocalar, həmçinin təcili yardım işçiləri və
milis nəfərləri
də var idi.
Xalq o günlərdə
böyük bir həqiqəti - meydanda həqiqi liderin olmamasını da bütün mahiyyəti ilə dərk etdi. O müdhiş günlərdə
Heydər Əliyevin -
qüdrətli liderin respublikada yoxluğu günün ən böyük həqiqəti
kimi dərk olundu. Amma Bakıda olmamasına
baxmayaraq, xalqının
səsinə hər kəsdən əvvəl səs verən də elə Heydər Əliyev oldu. Ümummilli liderimiz Moskvada xüsusi nəzarət altında ola-ola, özünün və ailə üzvlərinin həyatını açıq
təhlükə qarşısında
qoyaraq, hadisələrdən
dərhal sonra -
1990-cı il yanvarın
21-də Azərbaycanın Moskvadakı
daimi nümayəndəliyinə
gedərək təcavüzə
kəskin etirazını
bildirdi, faciəni törədənləri, şəxsən
M.Qorbaçovu kəskin
ittiham etdi, qoşunların Bakıdan
çıxarılmasını tələb etdi. Ulu öndər Heydər Əliyevin
1990-cı il 21 yanvar tarixli bəyanatı həm də faciəyə verilən ilk siyasi qiymət idi - özü də imperiyanın mərkəzi
Mos-kvada.
20 Yanvar hadisələrinə
siyasi qiymət verilməsi tələbi ilə dəfələrlə
çıxış edən
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi hakimiyyətə
gəldikdən sonra bu mövzunu unutdu. Onlar hakimiyyətdə olduğu dövrdə faciəyə siyasi qiymət vermək üçün öz imkanlarından istifadə etmədi. 1993-cü ilə qədər Azərbaycana rəhbərlik
edən şəxslərin
heç biri bu faciə ilə
bağlı əsl həqiqəti aşkar etməyə özündə
cəsarət tapmadı.
Lakin Ulu öndər Heydər Əliyev ikinci dəfə hakimiyyətə qayıtdıqdan
sonra bu məsələ yenidən
gündəmə gəldi,
20 Yanvar hadisələrini
lazımınca qiymətləndirmək
yolunda ciddi addımlar atıldı.
Ulu öndər
şəhidlərin ailələrini
dövlət qayğısı
ilə əhatə etdi. 20 Yanvar hadisələrində sağlamlığını
itirən əlillərin
sosial müdafiəsi,
pensiya təminatı hər zaman dövlət başçısının
diqqətində olub.
1993-cü ildən üzü bəri 20 Yanvar şəhidlərinin
ailə üzvləri
və əlillərin
sosial müdafiəsinin
təmin olunması istiqamətində mütəmadi
tədbirlər görülüb
və bu gün də görülməkdədir. Azərbaycan Prezidentinin 17 yanvar 2000-ci il tarixli fərmanı ilə 20 Yanvar təcavüzü zamanı
yüksək vətəndaşlıq
nümunəsi göstərərək
həlak olmuş Azərbaycan Respublikası
vətəndaşlarına "20 Yanvar şəhidi" fəxri adı verilib, "1990-cı il 20
Yanvar hadisələri
zamanı əlil olmuş şəxslərə
dövlət qayğısının
artırılması haqqında"
2003-cü il 15 yanvar tarixli sərəncama əsasən, əlil olmuş şəxslərə
verilən aylıq müavinət artırılıb
və bu iş indi də
davamlı olaraq həyata keçirilir.
Prezident cənab İlham Əliyev 20 Yanvar faciəsində qətlə
yetirilənlərin, müharibə
veteranlarının, şəhid
ailələrinin, əlillərin
problemlərinin dövlət
səviyyəsində həllini
mühüm vəzifələrdən
biri kimi qarşıya qoyub. Ölkəmizdə bu istiqamətdə böyük tədbirlər
həyata keçirilir.
Şəhid ailələrinin, əlillərin sosial təminatı ildən-ilə
daha da möhkəmləndirilir.
Ölkənin iqtisadi durumunun
yüksəlməsi özünü
bu qəbildən olan insanların həyat və məişətində daha
qabarıq göstərir.
2006-cı il yanvarın 19-da ölkə
başçısının fərmanı ilə 20 Yanvar şəhidlərinin
ailələri üçün
Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin təqaüdü
təsis edilib.
Bu il
xalqımız 20 Yanvar hadisələrinin
33-cü ildönümünü qeyd edir, igid
övladlarının fədakarlığını məhəbbətlə
xatırlayır, onların əziz xatirəsini böyük ehtiramla yad edir. Bakının
ən möhtəşəm məkanında Vətən uğrunda canlarını qurban
vermiş mərd, igid
oğul və qızlarımızın uyuduğu Şəhidlər xiyabanı xalqımız üçün
müqəddəs bir and
yerinə, milli iradəmizin
şanlı-şərəfli bir salnaməsinə
çevrilib. Şəhidlərimiz və
Şəhidlər xiyabanı
azadlığımızın, müstəqilliyimizin, milli iradəmizin simvolu kimi bundan sonrakı nəsillərə
də bir qürur mənbəyi
olacaq.
Sayalı
SADIQOVA
Filologiya
elmləri doktoru,
professor
525-ci qəzet.- 2023.- 18 yanvar.- S.6.