Azərbaycanın
ehtiyacı olmayan "Qızıl xaç"
BQXK-nın ölkəni tərk etməsi artıq zərurətə
çevrilib
Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin
(BQXK) əsas missiyası münaqişələrdən,
silahlı zorakılıqdan, təbii fəlakətlərdən
zərər çəkmiş insanlara kömək etmək,
müharibə zamanı əsir və girovların xilası,
onların hüquqlarının müdafiəsidir. Bu fəaliyyət
yerinə yetirilərkən neytrallıq, qərəzsizlik
mütləq şəkildə qorunmalıdır. Təəssüf
ki, Azərbaycana yanaşmada BQXK öz missiyasını
düzgün və ədalətli şəkildə həyata
keçirmədi. 1990-cı illərdə Azərbaycanda fəaliyyətə
başlayan Komitə qaçqınlara yardım, itkin
düşmüş şəxslərin axtarılıb
tapılması istiqamətində müəyyən qədər
işlər görsə də, öz missiyasını tam icra
edə bilmədi. Daha doğrusu, etmək istəmədi. Erməni
maraqlarının qurbanına çevrilən BQXK bununla
neytrallığını da itirdi.
Qeyd edəcəyimiz bəzi faktlar humanitar təşkilatın
necə siyasiləşdiyinə sübutudur. Məlumdur ki,
Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı 4 min nəfərə
yaxın azərbaycanlı itkin düşüb, onların
taleyinə bu günə kimi aydınlıq gətirilməyib.
Buna baxmayaraq, BQXK onların tapılması və geri
qaytarılması istiqamətində heç bir iş
aparmadı. Komitə bir çox azərbaycanlının Ermənistana
aparıldığı, əsir düşərgələrində
saxlandığı barədə məlumatlı olsa da, üzərinə
düşən vəzifələri icra etmədi, müxtəlif
bəhanələrlə özünü prosesdən kənarlaşdırmağa
çalışdı.
Bir müddət əvvəl Azərbaycan Ombudsmanı
tərəfindən Birinci Qarabağ müharibəsi
dövründə itkin düşmüş azərbaycanlılarla
bağlı hazırlanan hesabatda da vurğulanıb ki, 1998 və
2001-ci illərdə BQXK tərəfindən təqdim
edilmiş məktublarda 54 nəfər azərbaycanlının
adı keçib və sağ olduqları təsdiqlənib.
Onlara BQXK tərəfindən baş çəkilib və bu
qurumun rəsmi qeydiyyatına alınıblar. Lakin sağ
olduqları təsdiq edilmiş həmin 54 nəfər də
daha sonradan Ermənistan hərbi-siyasi rəhbərliyi tərəfindən
qətlə yetirilib. Bu fakt onu göstərir ki, BQXK azərbaycanlı
əsir və girovların taleyinə biganə qalıb, onlara
verilən ağır işgəncələrə, qeyri-insani
rəftara, öldürülmələrinə şahidlik edib.
Bütün bu faktlara göz yummaqla, onları gizlətməklə,
ermənipərəst mövqe sərgiləməklə öz
prinsiplərinə və missiyasına xəyanət edib.
İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı BQXK fəal
şəkildə ermənilərin problemlərinin həlli
prosesində iştirak etdi. Bu təşkilatın müraciəti
əsasında şərait yaradıldı və 1700-dən
artıq erməni hərbçisinin cəsədi Ermənistana
verildi.
Müharibədən sonra BQXK avtonom şəkildə
Xankəndidə fəaliyyət göstərməyə
başlamaqla beynəlxalq hüquqa, Azərbaycan qanunlarına
hörmətsizlik nümayiş etdirdi. Azərbaycanda BQXK-nın
faktiki olaraq 2 mərkəzi fəaliyyət göstərdi. Xankəndi
ofisinin öz büdcəsi vardı, müstəqil kadr
seçimi həyata keçirirdi və daha çox Ermənistana
inteqrasiya olunmuş formada fəaliyyət göstərirdi.
Vətən müharibəsindən sonra Azərbaycan tərəfi
dəfələrlə BQXK-yə müraciət edərək
Xankəndi ofisinin statusunun dəyişdirilməsini tələb
etsə də, qurum Bakının haqlı tələbini yerinə
yetirməkdən boyun qaçırıb. BQXK-nın qəbuledilməz
yanaşmasını görən Azərbaycan tərəfi
2023-cü il fevral ayında BQXK-ya rəsmi nota ünvanlayaraq,
onun Xankəndi ofisinin birbaşa Bakı ofisinə tabe edilməsi
və bu məqsədlə konkret vaxt cədvəlinin təqdim
edilməsini tələb etdi. Notaya cavab verilməsi ilə
bağlı ölkəmizin təkrar sorğularından sonra
BQXK təxminən 2 ay yarım sonra, 2023-cü il may ayında
təqdim etdiyi cavab notasında aşağıdakıları
bildirib: "BQXK-nın Qarabağda fəaliyyətinin əsasını
onun özünün hüquqi qiymətləndirməsi təşkil
edir və bu mənada təşkilat hesab edir ki, Azərbaycan və
Ermənistan arasında silahlı münaqişə hələ
də bitməyib. BQXK işlədiyi konkret yerə "de-fakto
nəzarət edənlər"lə təmas
qurmalıdır. BQXK 2025-ci ildən sonra yarana biləcək
yeni reallıqda bu məsələni yenidən nəzərdən
keçirə bilər".
Komitə bu açıqlama ilə özünü Azərbaycanın
qanuni maraqlarından üstün tutmasını nümayiş
etdirib.
BQXK-nın xəritələrdə "Dağlıq
Qarabağ"ın ərazisini uzadaraq Ermənistanla birləşdirməsini,
Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycan Ordusunun
hücumunu ləngitməyə çalışmasını,
Gəncə hadisələrində həbs edilənlərə
"Aclıq edin, Fransa, Almaniya səfirliyinə sığınacaq
üçün müraciət edin" kimi mandatından kənar
məsləhətləri, nəhayət,
qaçaqmalçılıqla məşğul olması
faktları da unudulmayıb.
Belə ki, ekoloji məsələlərlə
bağlı ekoaktivostlər Laçın yolunda etiraz
aksiyaları təşkil edərkən, BQXK-nın Xankəndi
ofisi qanunsuz daşımalar həyata keçirdi, faktiki olaraq
qaçaqmalçılıq fəaliyyəti göstərdi.
Azərbaycan tərəfinin bir müddətdir
apardığı araşdırmalar sübut edib ki,
BQXK-nın nəqliyyat vasitələrinin
"Laçın" sərhəd-buraxılış məntəqəsindəki
keçidi humanitar əsaslara deyil,
qaçaqmalçılığa, qanun pozuntusuna əsaslanır.
Azərbaycan Dövlət Sərhəd Xidməti (DSX) bununla
bağlı faktları açıqlayıb. Vurğulanıb
ki, "Laçın" dövlət sərhədindən
buraxılış məntəqəsi fəaliyyətə
başladığı tarixdən Beynəlxalq
Qırmızı Xaç Komitəsinə məxsus nəqliyyat
vasitələrinin dövlət sərhədindən hərəkətinə
lazımi şərait yaradılıb, müvafiq qaydada sərhəd
və gömrük nəzarətindən keçməklə
dövlət sərhədindən buraxılıblar. Lakin
ötən müddət ərzində Dövlət Sərhəd
Xidmətinin əməkdaşları tərəfindən
BQXK-ya aid nəqliyyat vasitələrində dəfələrlə
qanunsuz yolla müxtəlif növ qaçaqmalın
keçirilməsi cəhdləri aşkarlanıb.
Bakı bu barədə BQXK-ya rəsmi kanallar vasitəsilə
xəbərdarlıq etməsinə baxmayaraq, qanunazidd əməllər
təkrar olundu və onların aradan qaldırılması
üçün zəruri addımlar atılmadı. BQXK-ya məxsus
tibbi təxliyyə həyata keçirən nəqliyyat vasitələrindən
qaçaqmalçılıq üçün istifadə edilməsi
bir tərəfdən Azərbaycanın qanunlarının kobud
şəkildə pozulması, digər tərəfdən
özünü humanitar təşkilat adlandıran bu quruma
olan etimaddan sui-istifadə edilməsidir.
Bundan sonra təşkilatın 2 əməkdaşı
"persona non qrata" elan edildi və Azərbaycandan
çıxarıldı.
Maraqlıdır ki, Rusiya-Ukrayna münaqişəsi ilə
bağlı humanitar fəlakət təbili çalan BQXK
Donetskə yardımların Moskvadan deyil, Kiyevdən
aparılması tələbi ilə çıxış
edirdi. Amma 44 günlük müharibədən sonra, Azərbaycanın
Ağdam yolunu açmasına və Komitənin
yardımlarının bu yolla nəql edilməsinə şərait
yaratmasına baxmayaraq, ciddi cəhdlə yardımın
Laçın yolu ilə nəqlini istəyirdilər. Bu da təşkilatın
məsələləri siyasiləşdirməsi və müəyyən
maraqlara uyğun fəaliyyət göstərməsi barədə
deyilənləri təsdiq etdi.
Vaxtilə BQXK-nın Bakı ofisinə rəhbərlik
etmiş, hazırda isə qurumun Avropa və Şərqi
Asiya departamentinin rəhbəri
olan Arian Bauer İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra
bildirmişdi ki, yeni müharibə olacaq və onların Xankəndidə
fəaliyyətinin hələ uzun müddət davam etdirməsinə
ehtiyac var.
Bir müddət öncə BQXK-nın Xankəndi
ofisinin fəaliyyətinin dayandırılması qərara
alındı. Maraqlıdlr ki, bu məlumatı da qurumun
Bakı ofisi deyil, İrəvan ofisi yaydı.
Hazırda Xankəndi ofisi Bərdəyə
köçürülərək orada fəaliyyət göstərdiyini
bəyan edib. Beləliklə, təşkilatın Azərbaycanda
yenə iki ofisi fəaliyyətdədir. Amma müharibə
artıq bitib, ümumiyyətlə BQKX-nın Azərbaycan ərazisində
fəaliyyətinə heç bir ehtiyac qalmayıb. Bu təşkilatın
fəaliyyətini yekunlaşdırıb Azərbaycanı tərk
etməsi çoxdan zərurətə çevrilib.
Pərvanə SULTANOVA
525-ci qəzet .- 2024.- 10 aprel,№63.- S.4.