Üç şahzadənin sirri

Nağıl

Biri var idi, biri yox idi, bir padşah və onun üç oğlu - üç şahzadə var idi. Şahzadələr qəribə davranışları ilə seçilirdilər. Sanki onlar bir vaxt böyüyüb yetkinləşmiş, sonra hansısa sehrli yeməkdən dadıb yeniyetməyə çevrilmişdilər. Çox zəhmətkeş, güclü-qüvvətli, ağıllı və hazırcavab idilər. Onlar gündüz vaxtı pəhləvanlarla güləşir, nizə və ox atır, ova çıxır, qılınc oynadırdılar. Amma gecələr gizlincə öz otaqlarından çıxıb harasa yollanır, səhərə az qalmış qayıdırdılar. Onların bu səfərlərindən kimsənin xəbəri olmurdu. Şahzadələrin bir-birindən fərqli bacarıqları var idi. Amma bu bacarıqlarını saraydakılardan, elə padşahın özündən də gizli saxlayırdılar. Böyük şahzadənin əlləri şəfalı idi, xəstələrə dərman, məlhəm hazırlayır, onları sağaldırdı. Ortancıl şahzadənin memarlıq və bənnalıq məharəti var idi, gözəl evlər tikə, imarətlər ucalda bilirdi. Kiçik şahzadə isə mahir aşpaz idi, ləziz yeməklər bişirirdi.

Günlərin bir günü padşah gördü ki, sarayda işlər tərs gedir. Süfrəsindəki nemətlərin sayı, çeşidi gündən-günə azalır. Əvvəllər sarayın qapısına yığışan ac, yoxsul, xəstə adamlar çox da gözə dəymirlər. Ona xəbər çatdırıldı ki, məmləkətdəki ən imkansızlar da ev-eşik sahibi olmağa başlayıblar. Bir yandan da xəzinə get-gedə boşalmaqdadır. Padşah sarayda xain olduğunu, mətbəxə və xəzinəyə oğru dadandığını düşündü. O, saray həkiminin kimlərləsə əlbir olub ucuz qiymətə dərman satmasından da şübhələnirdi. Padşah qərara gəldi ki, səfərə çıxmaq adı ilə sarayı tərk etsin. Sonra kənardan göz qoyub burada nələr baş verdiyini öyrənsin. Şahzadələrlə sağollaşıb yola çıxdı. Padşahın səfərə çıxdığını görən kiçik şahzadə özü ilə xeyli ərzaq götürüb sarayı tərk etdi. Getməzdən əvvəl isə mətbəxdə qalan ərzağı kimsənin ağlına gəlməyəcək bir yerdə gizlətdi. O, dərviş paltarında məmləkətin ucqar yerlərini dolaşmağa başladı. Getdiyi yerlərdə dadlı yeməklər hazırlayıb onları insanlara paylayırdı.

Böyük və ortancıl şahzadələr də saraydan çıxmaq fikrinə düşmüşdülər. Ancaq əvvəlcə yaxşıca yemək istədilər. Aşpaz gəlib dedi ki, yeməyə heç nə yoxdur. Çünki padşahın əmri var: o, qayıdana qədər sarayda yemək bişirilməyəcək. Şahzadələr onu şirin dilə tutdular. Söz verib aşpazı inandırdılar ki, gizlincə onlara yemək bişirsə, padşahın bundan xəbəri olmayacaq. Nəhayət, aşpaz razılaşdı. Ancaq yemək hazırlamaq üçün mətbəxə getdikdən az sonra qayıtdı və orada ərzaq qalmadığını, hamısının yoxa çıxdığını söylədi. Bunu eşidən şahzadələr burada bir sirr, ya da oyun olduğunu düşündülər. Odur ki, ac da olsalar, heç yerə getməyib sarayda qalmağa qərar verdilər.

Kiçik şahzadə səhərə yaxın saraya qayıtdı. O, bərk yorulmuşdu. Dərviş paltarını çıxarıb gizlətdikdən sonra yatmağa hazırlaşdı. Amma bu vaxt qardaşları onun otağına gəlib aclıqdan şikayətlənməyə başladılar.

Kiçik qardaş yalnız indi xatırladı ki, ərzağın qalan hissəsini gizlətməklə onları ac qoyub. Qardaşlarını sakitləşdirərək, onlara yemək bişirəcəyini söylədi. Ancaq bunu sirr kimi saxlamalarını tapşırdı. Onlar razılaşıb söz verdilər.

Kiçik şahzadə, yorğun da olsa, qalxıb mətbəxə yollandı. Qardaşları da onun ardınca getdilər. Qalan ərzağı gizlətdiyi yerdən çıxaran kiçik şahzadə, qardaşlarına ləziz bir yemək hazırladı. Yeməkdən sonra hər şahzadə öz otağına çəkildi.

Səfərə çıxdığı barədə car çəkdirən padşah isə saraydan çox da uzağa getməmişdi. Yaxındakı meşənin sıx yerində atından enib çadır qurdurmuşdu. Adam göndərib saraya gəliş-gedişi nəzarət altında saxlamağı əmr etmişdi. Ertəsi gün padşaha xəbər gəldi ki, kiçik şahzadə xurcunlar dolusu yük ilə saraydan çıxıb harasa yollanmaqdadır. Padşah da tez libasını dəyişib oğlunun arxasınca gedərək gizlincə onu izləməyə başladı. Bir xeyli gedəndən sonra gördüklərinə inana bilmədi. Kiçik şahzadə bir məhəllənin kənarında dayanıb ətrafdakı bir neçə nəfəri köməyə səslədi. Onlar birlikdə ocaq qaladılar, qazanlar asıldı, yeməklər bişirildi. Sonra məclis quruldu, uzun bir süfrə açıldı, süfrəyə nemətlər, yenicə bişmiş yeməklər düzüldü. Oğluna nəzər yetirən padşah kiçik şahzadənin öz əməlindən razı qalıb şadlandığını gördü. Padşah əvvəlcə oğlunun bu hərəkətindən qəzəblənsə də, indi bir anda qəlbi yumşalmışdı. Baş verənlərə padşah özü də sevinirdi. Çünki onun kiçik oğlu yaxşılıq etməyi xoşlayan, insanlara əl tutmaqdan şad olan bir şahzadə kimi yetişmişdi. Padşah buna çox sevinsə də, meşədəki çadırına qayıdan kimi yenə nəzarətçiyə tapşırdı ki, sarayın qapısından girib-çıxanları gözdən qoymasın.

Günəş üfüqdən təzəcə boylananda padşaha xəbər çatdı ki, ortancıl şahzadə, çiynində dolu bir xurcunla, saraydan çıxdı. Geyimini dəyişən padşah ortancıl oğlunu da izləməyə yollandı. Az dayandılar, çox getdilər, padşah bir də gördü ki, ortancıl şahzadə uca, əzəmətli bir imarətin qapısında ayaq saxladı. Şahzadənin çağırışına içəridən xeyli adam çıxdı. O isə xurcununa əl salıb oradan çıxardıqlarını həmin adamlara paylamağa başladı. Padşah bunu gördükdə heyrətdən barmağını dişlədi. Başa düşdü ki, bu adamlar onun məmləkətindəki evsizlər, yoxsullardır. Ortancıl şahzadə onları bu geniş imarətdə məskunlaşdırıb. İndi də onlara saraydan özü ilə gətirdiyi pulları, qızılları paylayır. Yenə də əvvəlcə qəzəblənən padşahın tez də acığı soyudu. Ortancıl oğlunun da xeyirxah olması padşahı çox sevindirmişdi.

Ertəsi gün isə padşah böyük oğlunun izinə düşdü. Böyük şahzadə ən ucqar məhəllədəki evlərdən birinin həyətinə daxil oldu. Həyətə nəzər salan padşah məmləkətdəki bir çox xəstə və yaralının buraya toplanmış olduğunu gördü. Şahzadə o adamları bir-bir yoxladı. Kimisinə dərman verdi, kimisinin yaralarına məlhəm sürtdü. Padşah böyük oğlunun da mərhəmətli, qayğıkeş olduğunu anlayıb fərəhləndi.

Oradan uzaqlaşıb əvvəlcə meşədəki çadırına dönən padşah dərin düşüncələrə daldı. O, yubanmadan saraya qayıtmağa, məmləkətin idarəçiliyini oğlanlarına tapşırmağa qərar verdi. Çünki şahzadələrin hər biri həm ağıllı, həm də xeyirxah idi. Padşah düşündü ki, bundan sonra məmləkəti oğlanları idarə edərlər, o isə kənara çəkilər, cənnətə bənzəyən bağının qayğısına qalar. Axı sarayın həyətində saldırdığı geniş bağa, oradakı güllərə, ağaclara öz əlləri ilə qulluq etmək onun çoxdankı arzusu idi.

Bu niyyətlə saraya dönən padşah, taxtında əyləşib şahzadələri hüzuruna çağırtdırdı. Oğullarının sirrindən xəbərsiz kimi davrandı. Şahzadələrin cəsarət və dürüstlüyünü də yoxlamaq üçün onların yanında memarı, aşpazı və həkimi möhkəm danladı: "Siz məndən iznsiz xəzinəmdəki qızılları xərcləyib sarayımdan da gözəl imarət tikmisiniz! Sarayın mətbəxindən ərzaq oğurlayıb kimlərəsə yemək paylamısınız! Dərmanları, məlhəmləri, şəfalı bitkiləri saraydan daşıyıb aparmısınız! İndi bunların cəzasını çəkəcəksiniz! Hökmdardan gizlin iş gördüyünüz üçün cəzanız ağır olacaq!"

Onların əvəzinə haqsız yerə başqalarının cəzalandırılmasına razı olmayan şahzadələr dillənib bir-bir öz sirlərini açdılar.

- Padşah sağ olsun, memarın günahı yoxdur! O imarəti mən tikdirmişəm!

- Ömrün uzun olsun, padşahım, həkim təqsirkar deyil! Dediyiniz əmələ görə cəza mənə düşür!

- Böyük hökmdar, aşpaza rəhm edin! Mən də öz cəzamı çəkməyə hazıram!

Padşah onları razılıqla süzüb gülümsədi.

- Oğullarım, etdiklərinizdən xəbərim var. Mərhəmətli və xeyirxah olmağınız məni çox sevindirib. Cəsarət və dürüstlüyünüzdən razı qaldım. Üçünüz də məmləkəti idarə etməyə layiqsiniz. Mən, vəzir və sərkərdə yaşlanmışıq artıq. Qərara gəlmişəm ki, biriniz padşah, o biriniz vəzir, üçüncünüz də sərkərdə olsun.

Padşaha dua və minnətdarlıq edən şahzadələr bildirdilər ki, hökmdarlığın əvvəlki kimi onda qalması yaxşı olar.

Padşah qaşlarını çatıb heyrətlə dilləndi:

- Niyə belə? Məgər bu dediyim ali məqamlara hər kəs yüksəlmək istəməzmi?

Qardaşlar bir-birinə baxdılar, nəhayət, böyük şahzadə dilə gəlib dedi:

- Padşah sağ olsun, sizin də, vəzirlə sərkərdənin də yaşlılıq çağına hələ çox var. Müdriklik, ədalət və qəhrəmanlığınız danılmazdır. Ona görə də hər üçünüzün öz ali məqamınızda qalması məmləkət üçün daha xeyirli olar. O ki qaldı bizə, artıq bildiyiniz kimi, hərəmiz bir peşədə mahirik. İzn verin, həkim, memar və aşpaz kimi məmləkətimizə xidmət edək.

Şahzadələrin həm də gözütox, vətənpərvər və zəhmətkeş olmaları padşahı çox sevindirdi. Onların hər birinə hədiyyələr verib, öz peşələrində uğurlar dilədi. O gündən şahzadələrin üçü də yorulmadan çalışmağa, öz bacarığı ilə məmləkətə böyük faydalar verməyə başladı.

Əfsanə Rəhimli

525-ci qəzet.-2024.-10 avqust №(142).- S.20.