Qələmsiz yazılanlar

status-esselər

Anar müəllimin bu günlərdə "525-ci qəzet"də dərc olunmuş "Qatardan qalan adam" hekayəsi böyük maraqla qarşılanıb. Akademik Rafael Hüseynov bu barədə gözəl bir yazı yazıb, tənqidçi Əsəd Cahangir statusda fikrini açıqlayaraq hekayəni paylaşıb, şair Murad Köhnəqala şərhdə münasibətini bildirib. Müxtəlif insanlar hekayəni oxuyub rəylər yazıblar. Hekayənin ilk oxucularından biri kimi müəllifə əsərin məndə çox bədbin ovqat, ümidsizlik yaratdığını dedim və sözarası da "Qəhrəmanın prototipi varmı" sualını verdim. "Elə mən özüm! Özümü yazmışam!" - dedi. Anar müəllimi yaxından tanıyan, illərdən bəri müşahidə edən, sevincli və bədbin hallarının səbəbini anlamağa çalışan bir adam kimi bu cavaba da məyus oldum.

Hekayə isə həqiqətən dərin mülahizələrə, müxtəlif versiya və yanaşmalara imkan verən, çoxlu və fərqli nəticələrə gətirib çıxaran dəyərli bədii nəsr nümunəsidir.

Təbrik edirəm! Anar müəllimə bol enerji, yaradıcılıq şövqü, siqaretsiz həyat və qatardan düşməməyi arzulayıram!

lll

Anarın "Qatardan qalan adam" hekayəsi barədə əvvəlki statusumda yazmışdım: "Hekayə həqiqətən dərin mülahizələrə, müxtəlif versiya və yanaşmalara imkan verən, çoxlu və fərqli nəticələrə gətirib çıxaran dəyərli bədii nəsr nümunəsidir".

Düzü, hekayənin bu qədər böyük reaksiya doğuracağını gözləmirdim. Həddindən artıq çoxlu rəylər oldu. Bəzi özünü ciddi ədəbiyyat adamları sayanların Anara qarşı içinin xıltını gizlədə bilmədən primitiv, üzdən tənqidlərini, yaxud hekayəni qaçaraq oxuyub mədhiyyə yazanların təriflərini qoyaq qırağa.

Fərqli qənaətlər də rastıma çıxdı. Yazıçı Mehriban Vəzir bir məqamı tutaraq öz mövqeyindən irəli gələn qənaətlər söyləmişdi. Feysbuk bu statusu niyə sildi, bilmədim. Burda bəlkə hansısa siyasi məqamlar, ölkə adları çəkilmişdi ona görə.

Amma ədəbiyyatşünas alim Asif Hacılının əsasən elmi yanaşmadan ibarət məqaləsi niyə yox oldu, bilmədim. Yaxşı ki, sayta vermişdik.

Sosial media üzrə mütəxəssis Fərid Pərdəşünasdan da səbəblərini öyrənməyə çalışdım. Bəzi incə detalları söylədi və bu iki yazının niyə silinməsinə gümanlarım yarandı.

Yazıçı Sərdar Amin də hekayə barədə məqalə yazdı. Sərdarın müşahidə etdiyi bir detalı Mehriban Vəzirin tutduğu nadir fərqli qənaətlər sırasına əlavə etdim: "Qatardan qalan adam"ın bizə yalnız ismi, bəllidir. İshaq! O da "Salmanzadə" soyadını Amerikada yəhudilərin biznesdə uğur qazanması zərurətindən "sünnət" edib "Salman" etmək istəyir. Mətnin ən uğurlu təqdimatı da elə bu istəyin sondakı cəzasıdır; öldüyü qəsəbədə müsəlman qəbiristanlığı olmadığından yəhudi məzarlığına təhvil verilir, yəhudilərə uyğun heç bir sənədi olmadığından yandırılaraq külü göyə sovrulur. Biznesə görə soyundan keçmək istəyən şərqli yandırılmalıdır. Bu, kiçik ideya deyil!

Ömrünün bir qərinəsini Yazıçılar Birliyində anarxiyanın qarşısını almaqla məşğul olan Anarın 86 yaşlı qəlbində belə bir iddia varsa, təbii alqışlanmalıdır".

Görünən odur ki, hekayə təsadüfən bu qədər reaksiya doğurmayıb. Üzdən oxuyanlar da nəsə qeyri-adi məqamlar olduğunu hiss ediblər.

lll

"Sən əgər əlinə qələm alıb yazmağa başlayırsansa, artıq tənhasan".

Bəs qələmsiz yazırsansa, onda da tənhasanmı?

Xalq yazıçısı Kamal Abdulla fərqli olmağı, yenilik etməyi sevir və bunu bacarır. Polemikanı da xoşlayır. Ona görə mən də əziz Kamal müəllimə sualla başladım bu qranulamı.

İndi Kamal Abdulla, özü demiş, janrı bəlli olmayan yeni bir kitab nəşr etdirib: "Seçmələrin seçməsi - qranulalar".

"Qranula cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir".

Bir növ daha çevik, yığcam, dolğun cümlələr, qısa təəssüratlar, sevimli şeir parçaları və sair.

Kamal müəllim kitabın ön sözündə bu qranulaların həm özlərini, həm də aid olduqları ilkin mətnləri xatırladacaqlarına ümid edir və kitabın oxucusuna hələlik son hədiyyəsi olduğunu söyləyir.

Kitabın nəşrinə onu ruhlandıranlar da sanballı ədəbiyyat biliciləridir və qranulaları oxuduqca düşünürsən ki, haqlı ruhlandırıblar.

Nəşrin texniki tərtibatı və dizaynı nəfis, səliqəli və fərqlidir.

Qranulalar hərəsi bir səhifədə yerləşdirilib. Bu da oxuduqca nəfəs dərməyə və düşünməyə imkan verir. Bu kitab Kamal Abdulla yaradıcılığına bələd olan oxucunu onun tanış əsərlərinə qaytarır, sevimli mövzularını, obrazlarını canlandırır, təkrarlayır, yada salır. Kitab müəllifi yeni oxuyanlar üçün də maraqlıdır. Üzdən oxuyanlar üçün kitab tez bitir, bu da "kitabı oxuyub bitirdim" deyə bir özgüvən yaradır. Amma bu kitabı layiqincə "həzm eləmək", Xalq yazıçısının daxili dünyasına, düşüncələrinə dalmaq üçün kitabı aram-aram, nəfəs dərərək oxumaq vacibdir.

Kitab haqqında geniş danışmaq olar. Amma mən də, kitabın janrına uyğun olaraq, təəssüratımın qranulasını yazdım.

Bu orijinal kitaba görə Kamal müəllimi təbrik edir və avtoqraflı hədiyyə üçün təşəkkürümü bildirirəm.

lll

Rauf Arifoğluyla səfər həm də hər anın, özün də bilmədən, telefonun yaddaşına köçürülməsi deməkdir.

Şuşada 2-ci Qlobal Media Forumunda iştirak, İsa bulağının suyundan içmək, Xankəndidə iki gecə qonaq qalmaq - hamısı, sən demə, yaddaşa köçür, xəbərə, videoçarxa çevrilirmiş.

Xocalıda həmkarımız Səriyyə Müslümqızıya qonaq getmək isə daha fərqli duyğular yaşatdı və Rauf bəy bu təsirli səfərimizdən kövrək bir film ortaya qoydu. Xocalıda olanda da çox kövrəlmişdim, filmə baxanda da yenidən həmin ovqata qayıtdım. Səriyyə xanımın az qala Xocalıyla bütövləşən taleyi, uzun zaman sonra o doğma ünvanda yenidən məskunlaşması çox təsirlidir. Həmin anları Xocalıda yaşamaq nə qədər dərin hisslər doğurmuşdusa, sonradan təkrar seyr edib duyğulanmaq bir qədər də güclü təəssürat oyatdı.

Yaşadığımız tarixi və həssas anları yaddaşa köçürdüyünə, belə gözəl bir film yaratdığına görə Rauf Arifoğluya dərin təşəkkürümü bildirirəm.

lll

İndi Mark imkan yaradıb deyə yerindən duran hər məsələyə münasibət bildirməli, qulp qoymalı, ittiham etməli deyil ki! Hətta qulp qoymağa, ağız büzməyə, ittiham eləməyə də gərək adamın haqqı çatsın. İnsan bir şeyə layiq olduğunu, nəyəsə haqqı çatdığını öz fəaliyyəti, işi, əməli ilə təsdiqləməlidir. Yoxsa ki hər kəsə bir daş atıb könül bulandırmaq qəhrəmanlıq deyil. Bundan asan nə var ki?!

lll

Ərkin də təhəri var. Hədsiz və yersiz ərk dözülməz ərköyünlüyə gətirib çıxarır və bezdirir.

lll

Qərəzli olduğu açıq görünürdü.

lll

Axına qoşulmayın, məyus olacaqsınız.

lll

Dürlü-dürlü ölkələr varmış Olimpiya Oyunlarında.

lll

Beyindən artıq informasiyaların silinməsinin bir yolu da təbiət və telefondan uzaqlaşmaqdır.

lll

Fərqli düşüncə içdən gəlməyəndə, qondarma olanda eybəcər görünür.

lll

Sürətli həyatın tempi bir az azalan kimi yaşamaq daha mənalı olur; düşünməyə, dərdləşməyə, bölüşməyə, yazıb-yaratmağa imkan yaranır.

lll

Sosial şəbəkələr şantaj və qisas yeri olmamalıdır. Bura içinin kin-küdurətini yayan, eybəcərlik aşılayan məkan deyil. İctimai yerdə olduğunuzu, ətrafınızdakıları nəzərə alın. Hər kəsin kimliyi yazdıqlarında və dediklərində üzə çıxır. Düşünməyin ki, təksiniz!

lll

"Keçib getmiş günlər, gəlin

rakı için, sərxoş olun!"

Nazim Hikmət keçmiş günləri soraqlayır.

Bəs gələcək günlər neyləsin?

Onların sərxoş olmaq ixtiyarı yoxdur!

lll

İndi istedad nadir hallarda gözdən qaça bilər. Texnologiyaların inkişafı buna imkan verməz. Mütləq görünəcək, kimsə görəcək.

lll

Adam hər ağlına gələni dilinə gətirməz.

lll

Cəhalət təkcə dinlə bağlı deyil ki! Məhdud, dar dünyagörüşü, avamlıq da cəhalətdir.

lll

Bütün ağılsız qərarlarda xalqların iştirakı var.

lll

Dayanmadan miyoldayan pişiyə yemək verəndən sonra səsini kəsdi, sakit uzanıb mürgü vurmağa başladı.

lll

Uğursuzluğunun səbəbini başqalarında axtarmaq acizlik əlamətidir.

lll

Şəkil informasiya çatdırmırsa, onu paylaşmağa dəyməz.

lll

Zibilləri çaylara atmayın. Yaşıl dünyanı, sağlam planeti unutmayın.

lll

Siz əgər dəyərləri müdafiə etməyəcəksizsə, İP xətrinə nə gəldi yayacaqsınızsa, sonda məğlub olacaqsınız! Buna şübhə etməyin.lll

Təsəlli nöqtəsi tapmaq vacibdir. Yoxsa dərin bir boşluğa düşmək ehtimalı var.

lll

Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü Qulu Məhərrəmli "Jurnalistika fakültəsinə qabiliyyət imtahanı lazımdırmı?" deyə sual edib və fikrini tutarlı arqumentlərlə əsaslandırıb. BDU-nun jurnalistika fakültəsinin professoru kimi tədris prosesinə yaxından bələd olduğuna görə vacib problemi diqqətə çatdırıb. ADA nın müəllimi, tanınmış media eksperti Şəfəq Mehrəliyeva da maraqlı şərh yazıb: "ADA Universitetinin Kommunikasiya və rəqəmsal media ixtisasına qabiliyyət imtahanı tələb olunmur. "Yaradıcı düşüncə" tərzinə gəldikdə isə o, bütün ixtisaslara müasir dövrün iş bazarında lazımi qabiliyyətdir".

Vaxtilə jurnalistika fakültəsinə qabiliyyət imtahanının bərpa olunması məsələsində Mətbuat Şurasının mövqeyi də nəzərə alınmışdı. Ola bilər indi artıq bu özünü doğrultmur. Sürətli zamanın gətirdiyi tələblər və informasiya texnologiyalarının inkişafı sayəsində jurnalistikanın yeni trendlərinin ortaya çıxması təcrübəli pedaqoqun fikirlərini aktuallaşdırır. Buna görə də MŞ İdarə Heyətində məsələnin müzakirəsini vacib hesab edirəm. Hər halda idarə Heyətinin üzvləri Qulu Məhərrəmli və Vuqar Zifəroğlunun mövqeyi müzakirələrdə bizim üçün aparıcı olmalıdır.

lll

Tanınmış mütəxəssis bir vacib məsələyə fikir bildirir. Bəyənməyənlər o dəqiqə qərəzli, sifarişli adlandırır.

Müstəqil düşüncə kiməsə daş atmaq deyil, öz qənaətini, əminliyini çatdırmaqdır. Buna öyrəşmək gərək.

lll

Ağdamda keçən uşaqlığımda gələcək barədə düşüncələrim yadımdadır; 2000-ci il nağıl kimi görünürdü, 2024-ü isə heç xəyal etməmişdim. İlğım kimi!

İndi o düşüncələrin yaşandığı uşaqlıq illəri elə uzaq görünür.

lll

Çalışın mətbəxdən çıxın!..

Rəşad MƏCİD

"525-ci qəzet"in baş redaktoru, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədr müavini

525-ci qəzet.-2024.-10 avqust №(142).- S.9.