Yay əhvalatı

Esse

Söz zamanına çəkər, amma məkanına çəkməz. Belə deməyə haqqım var, çünki onda da yay idi, indi də yaydır, onda da məzuniyyətdə idim, indi də məzuniyyətdəyəm, ancaq onda Soçidə idim, indi burdayam. Sadə bir sanatoriyada qalırdım. Gündüzlər qızmar günəş, axşamlar gecə çıraqları ətrafa nur yayırdı.

Çimərliyə çıxan kimi son dərəcə cəzibəli, sarışın bir rus gəlinini gözaltladım. O da mənim odlu baxışlarımı həmin an ağ sinəsində, yumşaq ombalarında hiss edib, gözlərim həmin yerlərini pöşüləyirmiş kimi, cəld başını qaldırıb giley-guzarını kəndirbazın kəndiri kimi tarım çəkilən baxışlarımın üstü ilə sürüşütdü.

Həmin gün qarış-qarış, misxal-misxal sezilmədən ona yaxınlaşıb tanış oldum.

- Adınız nədi? - dedim.

- Nataşa. - dedi.

- Mənim adım Yaradanquludur. - dedim.

- Çox gözəl. - dedi.

- Gözəl sənsən. - dedim.

- Bilirəm. - dedi.

Bu yerdə nə deyəcəyimi bilmədim. Söhbətimiz yeni mərhələyə keçə biləcəyi bir nöqtədə ilişib qaldım.

İkinci görüşümüzdə (bu görüş də çimərlikdə oldu) gördüm, əynində yalnız çimərlik tumanı və zərif döşlük üzüqoylu uzanıb isti qumun üstünə, məni yandıran gərdənini günəşin oduna yandırır. Mənim də əynimdə yalnız çimərlik tumanı var idi. Dədə malı kimi yanına uzanıb:

- Salam. - dedim.

- Salam. - dedi.

- Necəsən? - dedim.

- Necə görürsən. - dedi.- Dünən söhbətimiz nə yerdə qaldı? - dedim.

- Hansı söhbətimiz? - dedi.

- Dünənki söhbətimiz. - dedim.

- Bilmirəm. - dedi.

- Mən xatırladım, - dedim.

Əslində xatırlamadım, yarımçıq qırılan söhbətimiz bütün gecəni yadımda idi, gəlib yanına uzanana qədər onun məntiqi, daha doğrusu, təbii davamı barədə düşünürdüm.

- Çox gözəl. - dedi.

- Çox gözəl sənsən. - dedim.

Ürəyimin dərin qatlarında qorxdum söhbət yenə bu yerdə qırılmasın, fikrimi cəmləyib özümü ələ alaraq deyəcəyi sözün cavabına, yəni bu xatalı keçidi keçmək üçün hazırlaşdım.

- Bilirəm. - dedi.

- Nə bilirsən? - dedim.

- Bunu dünən dedin. - dedi.

Bu yerdə yenə sözüm kəsildi, udqundum, nə deyəcəyimi bilmədim. Mənim vəziyyətimi təsəvvür et, nə istədiyimi yaxşı bilirdim, onu necə deyəcəyimi yox. Böyrümə halal-hümbət qismətim kimi uzanan rus gözəli isə mavi gözləri ilə düz gözlərimin içinə gülür, xəyalımda şimşək sürəti ilə bir-birini əvəz edən sözlərimi lap alt-üst edirdi. Araya çökən gərgin sükuta tab gətirə bilməyib:

- Nataşa! - dedim.

- Nədi, Yaradanqulu? - dedi.

Yenə udqundum, daha doğrusu, dilimin ucuna gələn sözü

münasibsiz bilib acı həb kimi uddum. Dilimə yenə bu rus gəlininin adı gəldi, elə bildim, bu vəziyyətdə ən münasib söz onun öz adıdır. Yenə:

- Nataşa! - dedim.

- Adımı bəyənirsən? - dedi.

- Səni də bəyənirəm! - dedim.

- Təşəkkür edirəm. - dedi.

- Dəyməz. - dedim.

Bu dəfə araya çökən sükutu Nataşa pozdu:

- Evlisən? - soruşdu.

- Evliyəm. - dedim.

Hər şeyin əyrisindən düzü yaxşıdır, həm də mən sində kişiyə evli deyiləm demək yaraşmazdı. Bir də Nataşa üçün dəxli nədi, evliyəm, ya subay! Beş-üç gün bir yerdə olacağıq, sonra hərə öz işinin dalınca gedəcək, təxminən müvəqqəti kəbin kəsdirib sığa edənlər kimi. Düzü, mən də bu rus gəlniylə sığa edərdim, amma burada nə məscid var, nə də molla.

- Bəs sən?.. Evlisənmi? - dedim.

- Evli olmuşam. - dedi.

- İndi necə? - dedim.- İndi subayam. - dedi.

- Nə yaxşı! - dedim. Bu söz ağızımdan necə çıxdı, bilmədim.

- Bunun nəyi yaxşıdı?! - dedi.- Pis adamın əlindən vaxtında çıxmalısan, canını qurtalmalısan! - dedim.

- Onun pis olduğunu sən hardan bilirsən? - dedi.

- Hər kişi sənə layiq olammaz! - dedim.

- Bilmirəm. - dedi.

- Mən bilirəm! - dedim.

- Sən nə bilirsən? - dedi.

- Bilirəm. - dedim.

- Bilmirsən! - dedi.

- Bilirəm. - dedim.

- Sən məni yaxşı tanımırsan. - dedi.

- Eləsə, gəl yaxşı tanış olaq. - dedim.

- Olaq. - dedi.

- Adım Yaradanquludur. - dedim.

- Onu bilirəm, dünən dedin. - dedi.

- Nataşa! - dedim.

- Bu mənim adımdı. - dedi.

- Bilirəm. - dedim.

- Aha, ikinci dəfə də tanış olduq. - dedi.

- Gəl lap yaxından tanış olaq. - dedim.

- Yaxından tanış olmaq nəyə deyirsən? - dedi.

Cürət edib, yaxından tanış olaq deyəndə, nəyi nəzərdə tutduğumu deyə bilmədim.

- Yaxından tanış olmaq elə yaxından tanış olmaqdı. - dedim

- Nə demək istəyirsən, başa düşmürəm? - dedi.

- Bunun nəyini başa düşmürsən, gəl lap yaxından, belə lap yaxından tanış olaq... - dedim.

- Bundan yaxın olar?! Yanına uzanmışam. - dedi. Əlini uzadıb qoluma toxundurdu. Elə bildim, məni tok vurdu.

- Nataşa! - dedim.

- Yaradanqulu! - dedi.

Mən daha nə deyəcəyimi bilmədim, sözüm bu yerdə yenə qırıldı.

Üçüncü görüşümüz yenə çimərlikdə oldu. Mən tuman-paça uzanmışdım. O, ətrafa xoş ətir yaya-yaya gəlib ədəb-ərkanla yanıma uzandı.

Ürəyimin başına düşən od alovlandı, istəyim lap cuşa gəldi. Özümü güc-bəla ilə saxladım ki, elə oradaca, çimərlikdə, bu qədər yarılüt camaatın içində bir oyun çıxarmayım.

- Salam. - dedi.

- Salam. - dedim.

- Necəsən? - dedi.

- Yaxşıyam, sən necəsən? - dedim.

- Mən də yaxşıyam. - dedi.

- Sən yaxşı olduğunu bilirəm. - dedim.

- Necə yatdın? - dedi.

- Heç yatmadım. - dedim.

- Niyə? - dedi.

- Tək yatammıram. - dedim.

- Burda hamı tək yatır. - dedi.

- Bizdən başqa hamı cüt yatır. - dedim.

- Əri olan əriylə, arvadı olan arvadıyla yatır. - dedi.

- Nə əri, nə arvadı olmayanlar kiminlə yatır? - dedim.

- Onlar tək-tək yatırlar. - dedi.

- Onlar heç yatmırlar. - dedim.

- Mən rahat yatıram. - dedi.

Bu yerdə son cəsarətimi toplayıb:

- Nataşa! - dedim.

- Nədi, Yaradanqulu? - dedi.

- Mən yata bilmirəm. - dedim.

- Yuxu həbi at. - dedi.

- Atdım. - dedim.

- Yatdın? - dedi.

- Yata bilmədim. - dedim.

- Niyə? - dedi.

- Nataşa! - dedim.

- Yaradanqulu! - dedi.

- Mən... Mən sənsiz yata bilmirəm!.. - dedim.

- Əvəllər necə yatırdın? - dedi.

- Əvəllər səni görməmişdim, yuxum qaçmamışdı. - dedim.

- Yuxun qaçmamışdan kiminlə yatırdın? - dedi.

- Arvadımla. - dedim.

- Get yenə arvadınla yat. - dedi.

- Arvadımı istəmirəm. - dedim.

- Bəs kimi istəyirsən? - dedi.

- Səni, tək səni istəyirəm! - dedim.

- Baş tutan söhbət deyil. - dedi.

- Niyə? - dedim.

- Sən evlisən. - dedi.- Evliliyin belə məhəbbətə nə dəxli? - dedim.

- Dəxli var. - dedi.

- Yoxdur! - dedim.

- Mən subayam. - dedi.

- Daha yaxşı. - dedim.

- Yaxşı onda olardı ki, sən də subay olaydın, amma sən ailəlisən. - dedi.

- Ailəli olanda nolar. - dedim.

- Olmaz! - dedi.

Dönüb deyə bilmədim ki, ay xanım, mən səni almaq ha istəmirəm, cəmi beş-üç gecə səninlə qalmaq niyyətindəyəm. Necə deyərlər, sənə də, mənə də ləzzət verəcək eyş-işrət istəyirəm...

Sözün düzü, hələ belə namuslu rus gəlininə rast gəlməmişdim. Bu zənən bəlkə də Rusiyanın ən ecazkar və ən ismətli xanımıydı, o da çıxmışdı mənim qarşıma.

Dördüncü görüşümüz də əvvəlki görüşlərimiz kimi yarılüt vəziyyətdə oldu. Vərdişimiz üzrə yan-yana uzanmışdıq.

- Gözlərinə niyə qan sızıb? - dedi.

- Yenə bir çimir də olsun yata bilmədim. - dedim.

- Səhərə qədər məni düşünürdün? - dedi.

- Səni düşünə-düşünə şeir yazdım. - dedim.

- Nə yazdın? - dedi.

- Şeir yazdım. - dedim.

- Sən şeir də yazırsan? - dedi.

- Heç yazmamışdım, sənə olan hədsiz eşqim yazdırdı. - dedim.

- Maraqlıdır. - dedi.

- Hər şeyi unutmuşam, təkcə səni düşünürəm. - dedim.

- Şeirini oxu. - dedi.

- Baş üstə! - dedim.

Səliqə ilə qatlayıb çimərlik tumanımın dar balağına qoyduğum vərəqi çıxarıb oxudum:

Cibimdəki pullar sənin pulundu,

Pul cırım səninçün, ölüm, Nataşa.

Yaradanqulu tək sənin qulundu,

Qulunu qucaqla, gülüm Nataşa!

Yaradanqulu ki quldu eşqinə,

Amma bunu deyə bilmir heç kimə.

Amandı, bu eşqi döndərmə kinə,

Oduna yanacaq külüm, Nataşa.

Şeir və Nataşa üçün bəndlərarası etdiyim sətri tərcümə tamam oldu.

- Onu mənə bağışla, qoy səndən bir yadigar olsun. - dedi.

- Üzünü köçürüb verərəm. - dedim.

- Nə vaxt köçürərsən? - dedi.

- Bu axşam köçürərəm. - dedim.

- İndi köçür ver, sonra gec olar. - dedi.

- Niyə? - dedim.

- Sabah vaxtım tamam olur, mən gedirəm. - dedi.

- Hara gedirsən? - dedim.

Görünür, bunu son dərəcə həyacanla qışqırdım, o gülüb:

- Evimə! - dedi.

- Məni namuraz qoyub gedirsən!? - dedim.

- Səni də aparım? - dedi.

- Yox! - dedim.

- Qorxma, aparmıram. - dedi.

- Mənim murazımı gözümdə qoyub getmə. - dedim.

- Bu barədə daha danışmayaq. - dedi.

- Danışmaya bilmərəm. - dedim.

- Sən bilirsən, bu, mümkün deyil. - dedi.

- Hələ ki burdasan, mümkündür. - dedim.

- Bu boş xəyalı başından çıxart. - dedi.

- Necə çıxardım ki, gecələr məni rahat yatmağa qoymur. - dedim.

- Bircə gecə də döz, sonra rahat yatarsan. - dedi.

- Son gecə son fürsətdir, əldən verməməliyik. - dedim.

- Fürsət-filan yoxdur. - dedi.

- Amandı! - dedim.

- Mənim üçün son gecədir, sənin üçün növbəti gecələrdən biridir. - dedi.

- Amandı, son fürsəti güdaza verməyək. - dedim.

- Çox danışma, şeirin üzünü mənim üçün köçür. - dedi.

- Harda köçürüm, burda yazı masası yoxdur?! - dedim.

- Yazı masasını neyniyirsən? - dedi.

- Bəs nəyin üstündə köçürüm? Gedək mənim otağıma. - dedim.

- Yazı masası lazım deyil, vərəqi mənim kürəyimə qoy, elə köçür. - dedi.

- Sənin belində yazım? - dedim.

- Bəli, gəl, durmuşam. - deyib çevrildi.

Vərəqin qanadını cırıb Nataşanın "zaqar" almış kürəyinə qoyub köçürməyə başladım. Qadın elə tabecəsinə uzanmışdı, ehtirasımı dişlərimlə tutub özümü güc-bəla ilə saxladım... Az qala qələmi də, vərəqi də yana atıb, məni odlara salıb yandıran bu xanımın üstünə atılmışdım. Şeirin üzünü, dünyanın əzabını çəkərək köçürüb ona verdim. Özüm durub dinib-danışmadan otağıma qalxdım. Orda qalsam, ölərdim.

Beşinci görüşümüz yeganə görüş idi ki, ayaq üstdə, ancaq gecəyarı baş verdi. Təzəcə yatağıma girib mürgü dumanıyla əlləşirdim ki, otağımın qapısı qeyizlə döyüldü. Döyən adam:

- Yaradanqulu! Yaradanqulu! Ay Yaradanqulu! - deyə məni səsləyirdi.

Bu o idi. Nataşa idi. Çox həyəcanlı səslə çağırırdı. Cəld durub qapıya cumdum. Qaranlıqda qapının açarını sinçiləyib fırladım. Qapı açılan kimi gecə köynəyində olan qadın özünü üstümə atdı, köksümə sığındı.

- Nataşa! - dedim.

- Yaradanqulu! - dedi.

Onu var-gücümlə qucaqlayaraq ildırım sürətiylə fikirləşdim, yəqin insafa gəlib, məni arzum gözümdə qoyub getmək istəməyib. Odur ki, bir daha cani-dildən:

- Nataşa! - dedim.

- Yaradanqulu! - dedi.

Elə bil qadın nədənsə qorxmuşdu, budaqdakı yarpaq kimi əsirdı.

- Nataşa! - dedim.

- Yaradanqulu, - dedi, - mən qaranlıqdan qorxuram, gecələr yatanda, işığı yana-yana qoyub yatıram. Burda da elə edirdim. Təzəcə uzanıb mürgüyə getmişdim. Niyəsə xarpadan gözümü açıb gördüm, işıq keçib, otaqda zil qaranlıqdı. Bərk qorxdum.

- Daha qorxma. - dedim. Başımı onun başına söykədim.

- Burda səndən başqa heç kəsi tanımıram. Məcbur oldum... Səni gecəyarı narahat elədim. Bağışla! - dedi.

- Sən nə danışırsan, Nataşa! Təki hər gecə işıq sönəydi, sən də hər gecə yanıma gələydin. - dedim.

- İşıq heç sönməzdi, bu nə işdi, bilmirəm. - dedi.

- Allah mənim Allahımdı, yenə də axıra qədər mənə qıymadı, son gecə də olsa, işığı söndürüb bizi qovuşdurdu. - dedim.

- Görəsən, niyə söndü? - dedi.

- Yaxşı elədi, söndü! - dedim.

- Bəs mən nə edim, otaqda tək qorxuram. - dedi.

- Tək niyə olursan, mənim yanımda qal! - dedim.

Nataşa sanki bu sözlərdən ayıldı, qollarımın arasından cəld çıxıb:

- Sən nə danışırsan?! Səhər sənin otağından çıxdığımı görsələr, nə deyərlər!? - dedi.

- Nə deyəcəklər?! - dedim.

- Burda qala bilmərəm! - dedi.

- Onda sənin otağına gedək. - dedim.

- Sənə zəhmət olmasa, gedək. Xahiş edirəm, işıq gələnədək yanımda qal. - dedi.

- Zəhmət nədi?! Səhərə qədər qalaram. - dedim.

Qaranlıq dəhlizlə xanımın otağına tərəf getdik. Qapını açıq qoymuşdu. İçəri girib qapını arxadan bağlayan kimi Nataşanı yenə bağrıma basdım.

O, qollarimın arasında çabalayıb:

- Burax məni! - dedi.

- Nataşa, ölürəm sənin üçün! - dedim.

- Bilirsən, bu, mümkün deyil! - dedi.

- Mümkündür! - dedim.

Onu çarpayıya tərəf aparmağa cəhd etdim.

- Yox, burax məni! - dedi.

- Niyə? - dedim.

- Mən bu cür bacarmaram! - dedi.3

- Niyə bacarmazsan? - dedim.

- Bacarmaram! - dedi.

- Otaqda konyakım var, gedim gətirim, ruhlanmaq üçün əvvəlcə içək. - dedim.

- Get gətir! - dedi.

Nataşanı ağuşumdan buraxıb əlim əsə-əsə qapının açarını taptım, açıb otağıma tərəf gedəndə qəflətən anladım ki, tələsmək lazımdır, işıq gələ bilər. Öz otağımın qapısını da birtəhər açıb zil qaranlıqda skamyalara ilişə-ilişə soyuducunun yerini bələdlədim. Oradakı konyakı götürüb qayıtdım.

Mən Nataşanın otağına çatar-çatmaz dəhlizi gur işıq bürüdü. Fakt üstündə yaxalanmış oğru kimi yerimdəcə donub qaldım. Amma ümidimi tam üzməyib Nataşanın qapısının cəftəsindan yapışıb itələdim. Qapı içəridən bağlı idi. Ehmalca döydüm:

- Nataşa! - dedim.

- Yaradanqulu? - dedi.

- Mənəm, qapını aç! - dedim.

- Yaradanqulu, get yat. İşıq gəldi, daha qorxmuram. - dedi.

- Hər ehtimala qarşı qoy gəlim, birdən yenə keçə bilər! - dedim.

- Keçməz! - dedi.

- Dünyanın işini bilmək olmz, keçəndə də keçər. - dedim.

- Keçsə, gəlib səni çağıraram, indi get yat, artıq gecdir. - dedi.

- Gecən xeyrə qalsın! - dedim.

- Xeyrə qənşər! - dedi.

Qayıdıb otağıma gəldim. Hər ehtimala qarşı işığı səhərə qədər yanılı qoydum. Gözüm elektrik lampada qaldı, amma bircə anlığına da olsun sönmədi. Daha sönmədi.

İmir MƏMMƏDLİ

525-ci qəzet.-2024.-13 avqust (№ 143).- S.14;15.