"Azad edilmiş ərazilərimizdə mina problemi öz aktuallığında qalır"

"Bu problemin həlli həm böyük maliyyə vəsaiti, həm də onillərlə müddət tələb edir"

İşğaldan azad olunan ərazilərin minalardan təmizlənməsi bu gün Azərbaycan dövlətinin əsas hədəflərindəndir və bu məqsədlə bütün imkanlar səfərbər edilir. Həmçinin gələcək mina risklərinin qarşısının alınması məqsədilə topoqrafik məlumatların Azərbaycana verilməsi üçün Ermənistanla təmaslar davam edir.

Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi - Prezident Administrasiyasının xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyevin sözlərinə görə, azad edilmiş ərazilərin, demək olar ki, hər qarışı işğal illərində Ermənistan tərəfindən minalarla çirkləndirilib. Bu, həm də beynəlxalq ictimaiyyətə verilmiş mesajdır. Çünki beynəlxalq aktorlar minalı ərazilərin təmizlənməsi və sözügedən topoqrafik xəritələrin Azərbaycana verilməsi üçün Ermənistana təzyiq göstərməlidirlər. Onlar yalnız bu halda özlərinin səmimiliklərini və beynəlxalq hüquqa hörmətlə yanaşdıqlarını göstərə bilərlər.

İkinci Qarabağ müharibəsi başa çatandan bu günə qədər 350 vətəndaşımız mina qurbanına çevrilib, onlardan 65-i həlak olub, 285-i isə ağır yaralanıb. Ümumilikdə Ermənistanın Azərbaycana qarşı hərbi təcavüzünün başladığı ilkin dövrdən indiyədək 3429-a yaxın vətəndaşımız minalardan zərər çəkib, onlardan 595-i həyatını itirib. Mina qurbanlarından 357-si uşaq, 38-i isə qadındır.

Azərbaycanın İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) Səbinə Əliyeva bildirib ki, Ermənistan hətta delimitasiyadan sonra belə öz mina terroru siyasətini davam etdirir, əhalinin həyat və sağlamlığına təhlükə yaradan əməllərindən əl çəkmir: "Azad edilmiş ərazilərimizdə mina problemi aktallığında qalır. Ərazilərimizdə işğalçılar tərəfindən basdırılmış minaların dəqiq xəritələrinin ölkəmizə təqdim edilməməsi keçmiş məcburi köçkünlərin öz torpaqlarına təhlükəsiz qayıdışına, sağlam ətraf mühitdə yaşamaq hüququnun təmin olunmasına, eləcə də sərhədlərin delimitasiyası prosesinə və bölgədə aparılan bərpa-quruculuq işlərinə ciddi maneə törədir. Beynəlxalq ictimaiyyət dəqiq mina xəritələrinin ölkəmizə təhvil verilməsi istiqamətində Ermənistana təsir göstərməli, bu ölkənin mina terroruna səssiz qalmamalıdır".

Azərbaycanda Minadan Zərərçəkənlərin Assosiasiyası İctimai Birliyinin sədri Rey Kərimoğlu deyir ki, mina terrorundan əziyyət çəkən biri kimi o özü də bu problemə laqeyd yanaşa bilmir: "Əkin və otlaq sahələri, meşə zolaqlarında baş verən mina insidentləri bizi ikiqat narahat edir".

O, Azərbaycan vətəndaş cəmiyyətinin digər təmsilçiləri ilə birlikdə dəfələrlə müxtəlif beynəlxalq qurumlara, dünya ictimaiyyətinə Azərbaycandakı mina təhlükəsi ilə bağlı müraciətlər etdiklərini xatırladıb.

R.Kərimoğlu Azərbaycanın tanınmış ziyalıları ilə birgə mina xəritələrinin təhvil verilməsi üçün petisiya keçirdiklərini də diqqətə çatdırıb. O bildirib ki, ermənilər həmin xəritələrin bir qismini təhvil versələr də, onların yalnız 15-20 faizi düzgün olub.

44 günlük Vətən müharibəsindən sonra 303 nəfərin minaya düşdüyünü xatırladan təşkilat sədri onlardan 55-nin həyatını itirdiyini söyləyib: "Bütün bu hadisələr vətəndaş cəmiyyətinin üzvü kimi bizi narahat etməyə bilməz. Özüm də mina terrorundan əziyyət çəkən biri kimi bu problemə laqeyd yanaşa bilmirəm. Bu dəfə BMT-nin Baş katibi, təşkilatın müvafiq qurumlarının rəhbərlərinə, o cümlədən, Avropa İttifaqı və Avropa Şurasına üzv olan dövlətlərə müraciət etdik ki, bəhs olunan problemlə bağlı bizə dəstək versinlər. Bu dəstək isə Azərbaycana mina xəritələrinin təhvil verilməsi üçün Ermənistana təzyiqlərin edilməsidir".

R.Kərimoğlu vurğulayıb ki, mina insidentlərinin 70 faizə qədəri keçmiş təmas xəttindən kənarda baş verib: "Artıq işğaldan azad olunmuş ərazilərə köç prosesi start götürüb. Əkin və otlaq sahələri, meşə zolaqlarında baş verən mina insidentləri bizi ikiqat narahat edir. Bu baxımdan biz də beynəlxalq ictimaiyyətin mina terroruna susmaması və çətin işdə Azərbaycana öz dəstəyini nümayiş etdirməsi üçün humanitar minatəmizləmə ilə bağlı beynəlxalq ictimaiyyətə müraciət ünvanladıq".

Hərbi ekspert Ədalət Verdiyevin söylədiyinə görə, dünyanın heç bir ölkəsi hərbi əməliyyatlardan sonrakı 3-5 il ərzində ərazilərini minalardan və partlamamış sursatlatdan təmizləyə bilmir: "Son qırx ildə baş verən münaqişələr nəticəsində ərazilərin çirklənməsi prosesi demək olar ki, heç bir ölkədə tam həcmdə başa çatmayıb. Hətta İkinci Dünya müharibəsindən sonra atılan mərmilərin Şərqi Avropada, keçmiş SSRİ respublikalarında xüsusilə də Belarusiya ərazisində hələ də qalıqları tapılmaqdadır. Azərbaycanda da bu prosesin yaxın illərdə başa çatacağını gözləməyə dəyməz. Bu, həm böyük miqdarda maliyyə vəsaiti, həm də on illərlə müddət tələb edir. Hansı ərazilərdə bərpa-qurulucuq işləri gedəcək və ya ordunun manevrləri baş tutacaqsa, həmin ərazilərin təmizlənməsini birinci növbədə həyata keçirilir. Ancaq bütün ərazilərin təmizlənməsi təxminən 20-25 ilə qədər müddət tələb edə bilər. Digər tərəfdən də prosesin sürətlənməsinə mane olan əsas səbəb isə, Ermənistanın minalanmış ərazilərin xəritəsini Azərbaycana təqdim etməməsidir. Dəfələrlə mina təmizləməyə aid Beynəlxalq Konfranslar keçirilsə də, Azərbaycana bu prosesdə verilən dəstəyin miqdarı hazırda çəkilən xərclərin 1 faizini belə əhatə etmir. Ona görə də proses kifayət qədər uzun müddət tələb edəcək. Peşəkarların belə mina təhlükəsi ilə qarşılaşdıqda xəsarət alması və həyatını itirməsini heç kəs istisna edə bilmir. Çünki bu, çox təhlükəli prosesdir. Minalar sadə sxemlərlə quraşdırılmır. Bəzən isə sürpriz tələlər metodu ilə basdırılmasına da rast gəlirik. Maksimum ehtiyatlı olmalıyıq. Burada tələskənliyə yol vermək qətiyyən qəbul edilməzdir. Bu, sonda fəlakətli nəticələrə gətirib çıxara bilir".

Ekspertin dediyinə görə, 44 günlük Vətən müharibəsi və torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsindən sonra qarşıda duran ən başlıca vəzifə ərazilərin minalardan təmizlənməsidir. İşğal dövründə Ermənistan ərazilərin sıx şəkildə minalanmasını təmin edib. 30 ilə yaxın təcavüzkar dövlət Azərbaycan ərazilərində yaşayış yerlərini, tarixi, dini mədəni abidələri dağıdıb talan etməklə yanaşı, sonrakı yaşayış və bərpa üçün də böyük problemlər yaradıb.

O qeyd edib ki, hazırda işğaldan azad edilən ərazilərdə humanitar minatəmizləmə fəaliyyəti icra edilir: "Burada insan həyatı və qısa zamanda bərpa-quruculuq işlərinin icrası üçün bu amil önəmlidir. Çünki Ermənistan 10 noyabr 2020-ci il üçtərəfli razılaşmadan sonra mina xəritələrini Azərbaycana təqdim etməkdən uzun müddət boyun qaçırdı. Hətta işğalçı ölkə bir müddət onlarda belə bir xəritələrin olmadığını iddia edirdi. Bu da sözsüz ki, onlarla vətəndaşın, hərbçilərimiz və minatəmizləmə prosesinə cəlb edilmiş insanların həyatının, sağlamlığının itirilməsinə səbəb oldu. Məhz Azərbaycan dövlətinin davamlı təzyiqləri fonunda Ermənistan mina xəritələrini təqdim etdi. Amma sonradan məlum oldu ki, Ermənistanın təqdim etdiyi xəritələrin dəqiqliyi 25 faiz səviyyəsindədir".

O hesab edir ki, Azərbaycanın yenidənqurma və bərpa işləri çərçivəsində minatəmizləmə fəaliyyətinə beynəlxalq dəstəyin vacibliyini önə çəkir: "Azərbaycan mina təmizlənməsi sahəsində təkliflərə açıqdır. Çünki humanitar minatəmizləmə ilə uzunmüddətli sülh və sosial-iqtisadi inkişaf arasında qarşılıqlı əlaqələr var".

Ekspertə görə, Beynəlxalq Mina Xəbərdarlığı və Mina Fəaliyyətinə Yardım Günü ərəfəsində Bakıda keçirilən beynəlxalq tədbirin mühüm əhəmiyyəti var: "Post-münaqişə dövründə dünyanın diqqətinin işğaldan azad edilmiş ərazilərdəki mina probleminə cəlb edilməsi vacibdir. Çünki bu gün qayıdış, bərpa-quruculuq üçün ən böyük maneə məhz Ermənistanın basdırdığı minalardır. Məhz bu konfransda 34 ölkədən 150-ə yaxın nümayəndənin iştirakı humanitar minatəmizləmə sahəsi üzrə dünyada tanınmış qurumlar, beynəlxalq ekspertlər üçün unikal müzakirə, əməkdaşlıq platforması açılması da diqqətçəkəndir. Həmçinin BMT-nin 2030-cu il üzrə Davamlı İnkişaf Gündəliyin məqsədlərinə nail olunmasında minatəmizləmənin önəmi artıq bir qlobal amil kimi önə çıxır".

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.-2024.-13 avqust (№ 143).- S.12.