"Azərbaycan "Yaşıl enerji" dəhlizində lider mövqe tutacaq"

Hazırkı dövrdə Azərbaycan dövlətinin enerji siyasətində əsas istiqamətlərdən birini "Yaşıl enerji"yə keçid məsələsi təşkil edir. Ölkənin enerji balansında "yaşıl enerji" mənbələrindən əldə edilən enerjinin payının getdikcə artırılmasına nail olmaq enerji sektorunda aparılan islahatların əsas məqsədlərindəndir. 2030-cu ilədək elektrik enerjisi qoyuluş gücündə bərpa olunan enerji mənbələrinin payının 30 faizə çatdırılması, işğaldan azad olunmuş ərazilərin "Yaşıl enerji" Zonasına çevrilməsi ölkəmizin enerji siyasətində bir nömrəli prioritetdir.

Azərbaycan "yaşıl enerji" sahəsində beynəlxalq təşkilatlar, müxtəlif ölkələr və sərmayədarlarla fəal əməkdaşlıq edir.

"Yaşıl enerji" sənayesinin inkişafı üçün müvafiq normativ hüquqi aktlar qəbul edilir və institusional tədbirlər həyata keçirilir. Ölkədə bərpaolunan enerji mənbələrindən səmərəli istifadə ilə bağlı fəaliyyətin təşkilinin və tənzimlənməsinin təmin edilməsi üçün Prezidentin 2020-ci il 22 sentyabr tarixli Fərmanı ilə Energetika Nazirliyi yanında Bərpa olunan Enerji Mənbələri Dövlət Agentliyi yaradılıb. Bərpaolunan və yaxud "yaşıl enerji" sahəsinin inkişaf etdirilməsi, bununla bağlı olaraq institusional mexanizmlərin formalaşdırılması üçün zəruri normativ-hüquqi aktlar qəbul edilir ki, onların sırasında "Elektrik enerjisi istehsalında bərpaolunan enerji mənbələrindən istifadə haqqında" qanun mühüm yer tutur.

COP29-un baş icraçı direktoru Elnur Soltanov deyir ki, dünyada "yaşıl enerji"yə keçid prosesi dayandırıla bilməz: "Bu proses artıq geri dönüş nöqtəsini keçib və bizim fəlsəfəmiz "yaşıl enerji"də də söz sahibi olmaqdır".

E.Soltanovun sözlərinə görə, Xəzər dənizinin Azərbaycan sektoru təkcə karbohidrogen ehtiyatları ilə deyil, həm də bərpa olunan enerji mənbələri ilə zəngindir: "Bu, Azərbaycana "yaşıl enerji" dəhlizinin yaradılmasında lider mövqe tutmağa imkan verəcək".

COP29-un baş icraçı direktoru, həmçinin xatırladıb ki, Azərbaycan rəhbərliyinin qərarı ilə Qarabağ və Şərqi Zəngəzur "yaşıl enerji" zonası elan edilib: "COP29 prezidentinin gündəliyindəki maddələrindən biri də "yaşıl enerji" zonasının yaradılmasıdır. "Yaşıl enerji" mənbələri, xüsusilə su ehtiyatları ilə zəngindir. Bu regionda inşa edilən su elektrik stansiyaları onu kifayət qədər elektrik enerjisi ilə təmin edir. Növbədə BP-nin Cəbrayıl rayonunda günəş elektrik stansiyasının tikintisi layihəsi gəlir və düşünürük ki, bu barədə COP29-a qədər daha çox eşidəcəyik".

O əlavə edib ki, BP-dən başqa, daha üç şirkət Şərqi Zəngəzur və Qarabağda "yaşıl enerji" sahəsində fəal fəaliyyət göstərir: "Böyük ehtimalla, bu zonada həddindən artıq hasil olunacaq "yaşıl enerji" ölkənin digər regionlarına da tədarük ediləcək".

Müasir dünyada Günəş enerjisi bərpaolunan enerjinin ən perspektivli və ən böyük potensiala malik olan növü hesab olunur. Günəş enerjisi texnologiyaları sahəsində keçirilən müxtəlif beynəlxalq tədbirlərdə və yeni layihələrdə fəal iştirak edən Azərbaycanda yaşıl enerji istehsalı və ixracını artırmaq üçün mükəmməl hədəflər müəyyən edilib.

Bu ilin may ayında Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində yaşıl enerji zonasının yaradılması ilə bağlı tədbirlər haqqında Sərəncam imzalayıb.

Nazirlər Kabineti tərəfindən "Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərində 2022-2026-cı illərdə "yaşıl enerji" zonasının yaradılması üzrə Tədbirlər Planı" təsdiq edilib. Sözügedən tədbirlər planına uyğun olaraq Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında "yaşıl" texnologiyaların və enerji səmərəliliyin tətbiqi ilə yanaşı, bir çox ümumi enerji infrastrukturuna və sahənin inkişafına müsbət təsir edəcək tədbirlər nəzərdə tutulub. Eyni zamanda bu tədbirlər planındakı öhdəliklər, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə "yaşıl enerji" zonasının yaradılması məsələsi ilə bağlı qarşıya qoyulmuş vəzifələrin müzakirəsi məqsədilə Nazirlər Kabinetinin müvafiq sərəncamı ilə "Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərində yaşıl texnologiyaların və enerji səmərəliliyi tələblərinin tətbiqi ilə bağlı əlaqələndirmə və monitorinq üzrə İşçi qrup"u yaradılıb.

Bu İşçi Qrupun iclasında qəbul edilən qərara uyğun olaraq, işğaldan azad edilən ərazilərdə aidiyyəti qurum üzvlərinin iştirakı ilə monitorinqlər həyata keçirilir. Monitorinqlərin nəticələri, eləcə də görülmüş və icrası nəzərdə tutulan işlər İşçi Qrupun iclaslarında mütəmadi müzakirə olunur.

Energetika Nazirliyi yanında Bərpa Olunan Enerji Mənbələri Dövlət Agentliyinin Layihələrin idarə edilməsi şöbəsinin müdiri Cəbrayıl Əliyevin dediyinə görə, Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş ərazilərində bugünədək ümumi gücü 636 KVt olan Arximed qurğusu, 200-dən çox fərdi yaşayış evində günəş kollektoru, 250-dən çox evdə günəş paneli, ictimai və sosial binalarda ümumi gücü 1000 kVt-dan çox olan günəş enerjisi sistemləri, 2500-ə yaxın LED lampalarla təchiz olunub və günəş enerjisi əsaslı, enerji səmərəli işıq dirəkləri, habelə "ağıllı dayanacaq"lar, elektrik doldurma məntəqələri quraşdırılıb. Bu ərazilər bərpa olunan enerji mənbələri ilə olduqca zəngindir və bu ərazilərin yerləşdiyi əlverişli coğrafi mövqe bu potensialdan kifayət qədər istifadə etməyə şərait yaradır: "İlkin qiymətləndirmələrə əsasən, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə 7200 MVt-dan çox günəş, 2000 MVt-adək külək enerjisi üzrə potensial mövcuddur: "Günəş enerjisi potensialı ilə Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan rayonları, külək enerjisi ilə isə əsasən dağlıq rayonlar olan Laçın, Kəlbəcər rayonları zəngindir. Eyni zamanda yerli su ehtiyatlarımızın 25 faizə qədərinin Qarabağ ərazisində formalaşdığını nəzərə alaraq qeyd edə bilərik ki, işğaldan azad olunmuş ərazilərdə kifayət qədər geniş hidroenerji potensialı da mövcuddur. Bölgənin enerji təminatının daha da səmərəli təşkili məqsədilə bu ərazilərdə yeni su elektrik stansiyalarının qurulması üçün araşdırmalar aparılır. Eyni zamanda bu ərazilərdə mövcud olmuş su elektrik stansiyalarının bərpası istiqamətində işlər davam etdirilir".

C.Əliyev sənaye miqyaslı layihələr barəsində danışaraq qeyd edib ki, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə BP şirkəti ilə imzalanmış İcra Müqaviləsinə əsasən Cəbrayıl rayonu ərazisində 240 MVt gücündə "Şəfəq" GES layihəsinin tikintisi üzrə işlər davam etdirilir: "Bununla yanaşı, "China Gezhouba Group Overseas Investment" və "Nobel Energy" şirkətləri ilə imzalanmış müqavilələr də işğaldan azad edilmiş ərazilərdə günəş elektrik stansiyalarının tikintisi nəzərdə tutulur. Hazırda "yaşıl enerji zonası"nın yaradılması çərçivəsində işğaldan azad edilmiş ərazilərdə bərpa olunan enerji mənbələrindən elektrik enerjisi istehsalı, enerji səmərəliliyi tədbirləri, elektrik nəqliyyat vasitələrindən istifadə, tikililərin damlarında bərpa olunan enerji qurğularının (xüsusən günəş panellərinin) qurulması, həmçinin küçələrin və yolların işıqlandırılmasında günəş enerjisi əsaslı LED lampalardan istifadə, istilik, soyutma və isti su təchizatında bərpa olunan enerji texnologiyalarından istifadə, ağıllı enerji idarəetmə texnologiyalarıının tətbiqi, tullantıların enerji məqsədli idarə edilməsi kimi "yaşıl" texnologiyaların tətbiqinin həyata keçirilməsi istiqamətində işlər davam etdirilir".

Ekologiya və təbii sərvətlər naziri, COP29-un prezidenti Muxtar Babayev bildirib ki, əsas məqsəd işğaldan azad edilmiş ərazilərdə "yaşıl enerji" zonası yaratmaqdır: "Ekosistemləri bərpa etməklə və davamlı təcrübələri yenidən tətbiq etməklə biz bu torpaqları yaşıl sahələrə çevirməyi hədəfləyirik. Minimum emissiyaları təmin etmək üçün "ağıllı şəhərlər" və "ağıllı kəndlər" kimi innovativ texnologiyalar və yanaşmalardan istifadə edirik".

M.Babayevin sözlərinə görə, regionda tətbiq edilən "yaşıl enerji zonası" konsepsiyası da xalis sıfır hədəflərinin əldə olunmasına birbaşa töhfə verəcək: "Bu problemin həlli təkcə Azərbaycan üçün milli prioritet deyil. Bu, qlobal problemdir. Buna görə də beynəlxalq əməkdaşlıq və resursların səfərbər edilməsi eyni dərəcədə vacibdir. Biz beynəlxalq ictimaiyyəti və inkişaf tərəfdaşlarını bu missiyada bizə qoşulmağa çağırırıq".

Nazir qeyd edib ki, Azərbaycan BMT-nin İnkişaf Proqramı və digər beynəlxalq təşkilatlarla uzunmüddətli tərəfdaşlıq münasibətləri saxlayır: "Bu, bizim fəaliyyətimizdə və ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərində mühüm rol oynayıb. Birlikdə biz bütün dünyada təsirə məruz qalan regionların davamlılıq, yenilənmə və ətraf mühitin bərpası simvollarına çevrilməsinə nail ola biləcəyik".

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet .- 2024.-17 avqust (№147).- S.23.