Qala-Adam

Rəşad Məcidin 60 illik yubileyinə

İllər qərib ellərə uçan durna qatarı kimi göz qırpımında uçub gedir. O illərdən bizə qalan nə olur, təkcə artan yaş, çəkdiyimiz ağrı-acılar, gördüyümüz xoş günlərmi? Yaradıcı adamlar üçün əlbəttə, yox! O yerdə ki söhbət yaradıcılıqdan düşür, onun gələcək nəsillərə ərmağan etdiyi poetik, prozaik nümunələr, musiqilər, rəsmlər, filmlər və s. xatırlanır...

Rəşad Məcid insana, insanlığa xas bütün müsbət keyfiyyətləri əxz edən, gənc nəslin ədəbi əziyyətini çəkməkdən yorulmayan dəyərli ziyalı və söz adamıdır. Viktor Hüqo deyirdi ki, öz işığına güvənən başqasının parlamasından narahat olmaz. O da öz işığına güvənir, o işığı layiq bildiyi istedadlı adamlardan, xüsusilə gənclərdən əsirgəmir.

Adı çəkiləndə yaradıcılığı da, Qarabağ da, "525-ci qəzet" də, o qəzetin "şinel"indən çıxan yazarlar da yada düşür... Onun adı gələndə danışmağa çox mövzu olur. Bir az şeirlərinə nəzər yetirək...

Xoş günlər gördüyümüz vaxt ağrı, acıya rast gəlirik. "Yaman günün ömrü az olar" deyiblər. Vaxt gəlir, çəkdiyimiz ağrı, acıları yenə xoş günlər əvəz edir. R.Məcid "Qayıdır" şeirində bu haqda danışır:

Yenə nəğmələr qayıdır,

Hər sətri səs-səs dirilir.

Damarımda qan tərpənir,

Canımda nəfəs dirilir.

Yadırğadığım o sözlər

Yenə geri dönür bir-bir.

Çoxdan unutduğum hisslər

Gizli-gizli boy göstərir.

O, bəzən hisslərin, duyğuların fəsillər kimi geri dönüşünü də poetik ovqatla təsvir edir. Ömrün günortasında-payızın düz ortasında dünya yaşıla bürünərsə, ümidsiz olmağın nə mənası var? O da təbiətlə hisslərin, duyğuların bu qarşılaşmasından söz açır:

Yenə hamıdan gizlicə

Çəkdiyim təlaş qayıdır.

Yenə ürəyimə həsrət,

Gözlərimə yaş qayıdır.

Yenə dünya yaşıllaşır,

Payızın düz ortasında.

Yenə uşağa dönürəm

Ömrümün günortasında.

Taledən ən dadlı töhfə,

Ən ləzzətli bar qayıdır.

Tanrı, insafına şükür,

Yenə də bahar qayıdır.

Bu antiteza məqamını poetik ovqatla ifadə edən Rəşad Məcidin gəldiyi qənaət də çoxluğun düşündüyüdür: "Qış getməsə, yay gəlməz". Gələr və qışın soyuğunu, qarını unutdurar, o qarın yağdığı torpağa ruzi-bərəkət gətirər...

"Bəlkə də təzə bəladı"

Rəşad Məcid "Saatım qurulub sənin vaxtına" şeirində lirik qəhrəmanına sevgisindən bəhs edir. Bu sevginin gözəlliyi onu öz alter-eqon hesab etməyin deyilmi?

Saatım qurulub sənin vaxtınla,

Mənim günortamdı, sənin səhərin.

Yerini bilirəm saata baxıb,

Harasındasansa qoca şəhərin.

Saatı onun vaxtına qurmaq "hər yerdə o sevginin, sevdiyinin özü" deməkdir. Dünya elə sevgi ilə yaranmayıbmı, onunla idarə olunmurmu?

Görürəm yuxudan oyanmağını,

Görürəm yuyunub daranmağını.

O rus qarısına çay verməyini,

Evdən çıxmağını, yol getməyini.

Mən burda məşğulam hər addımınla -

Saatım qurulub sənin vaxtınla.

"Qala-Adam" şeirində R.Məcid demək istədiklərini poetik ovqatla ifadə edir. Hansı ki, bu düşüncələr həmişə adamları nəticə çıxarmağa səsləyir:

Hər adamın sığınmağa

Bir qalası olsun gərək.

Bu qaynaşan pis gözlərdən

Bir xilası olsun gərək.

Nicat yoxdu bolca vardan -

Hündür divar, dik hasardan!

Adamı daş adamlardan

Qala-Adam alsın gərək!

İstədiyi işlər alınmayanda bəzən taledən narazı olanları da görürük. Bu zaman "kaş ki"lərdən başlayan yol "bəlkə"lərə qədər gedir. O da bu haqda düşündüklərini bəla kimi qiymətlənirir:

Bu gələn gözəl, əladı,

Yeriyən, gəzən qaladı.

Bəlkə də təzə bəladı

Dinsin görək, gəlsin görək!

"Darıxdım birdən-birə"

Darıxmaq da insanın hiss və həyəcanlarına doğma hissdir. Ürəyin istəyən adamdan, məkandan, işdən ötrü darıxan zaman özünü ovutmaq çox da asan olmur... Volter deyirdi: "Darıxdırıcı janrdan başqa bütün janrlar gözəldir". O da darıxmağın amansız olduğunu, narahat duyğular aşıladığını bildirir:

Sənsiz qaldım, qəlbimin

Artdı qəmi - darıxdım.

Yanına qayıtmağın

Yetdi dəmi - darıxdım.

Plutarx şəkil çəkməyi səssiz poeziyaya, poeziyanı isə danışan şəkilə bənzədirdi. Rəşad Məcid poeziyası hisslərin musiqisini də oxucuya eşitdirərək onu dinləyiciyə çevirir. Yaşadığımız, gördüyümüz, yaşamaq, görmək istədiklərimiz poetik nümunələrdə təsvir olunursa, bu harmoniya oxucunun ovqatını dəyişmirmi?

İnsafı yox gecənin

Qərib, soyuq gecənin.

Oyanaraq gecənin

Bir aləmi - darıxdım.

Yer sıxdı birdən-birə

Dərd axdı birdən-birə

Darıxdım birdən-birə

Vəhşi kimi darıxdım.

"Vaxtım qalmadı" şeirində Onun lirik qəhrəmanına vaxtının qalmadığını oxuyuruq. Vaxt məhdudiyyəti insanın işlərini görməsinə də bəzən təsirsiz ötüşmür. Amansız vaxt gedəndə də da elə sürətlə gedir ki... R.Məcid də ondan giley edir:

Ha çalışdım, ha yenə,

Çatmadım sən gedənə.

İncimə, bircə dənəm,

Yenə vaxtım qalmadı.

Ümidlə baxdım göyə,

Kaş əqrəblər əriyə,

Kaş saatlar geriyə

Dönə, vaxtım qalmadı.

Deyirlər, zaman özü hər şeyi nizamlayır. O gözləntilər olmayanda həmin zamanın bihudə yerə getdiyini görürsən. O, lirik qəhrəmanına vaxt ayıra bilməməsinə səbəb olan çatışmazlıqlar haqda fikirlərini də poetik əhval-ruhiyyə ilə bildirir:

Vəhşidilər, nədilər,

Dənlədilər, diddilər

Vaxtımı da yedilər,

Sənə vaxtım qalmadı.

"Get" şeirində onun lirik qəhrəmanına pıçıldadığı "Get!" - əmrinin mülayimliyi, gilavar sərinliyi əslində bu gedişin inkar effektini yaradır: Bəzən hərəkət feili olan "get" sözünə inkar şəkilçisi artırmaqla düzələn "getmə" sözü lirik qəhrəmanın gedişinin arzulanmadığını göstərir. Sevgi bu deyilmi? Bəzən isə sevənlər bu hərəkət feilinə inkar şəkilçisini hansısa səbəbdən artırmalı olur. Kaş ki, olmayaydı!

"- Nə olar, qal da bir az

- Burda nə var ki, qalım?"

"Sağ ol" demə, vida etmə,

Zamandısa, vaxtdısa get.

Getməyinin gərəkliyi

Qalmağından çoxdusa, get.

Bir mən qalım, bir dərd-sərim

Hədər oldu çəkdiklərim,

Pıçıltıyla dediklərim

Yaddaşından çıxdısa, get.

Yaralar qaysaqlanar, ağrılar azalar, gedər, yol da həmişə açıq olar. Amma o yolla getmək həmişə mümkünmü? R.Məcid lirik qəhrəmanına onunla dərd, sərin də mənalı olduğunu deyir. Bəs onun özünə necə, mənalı olurmu? Əgər ona məna yoxdusa, "Get!", - deyir...

Qaysaqlanar yenə yaram,

Sızlamaram, ağlamaram

Səni yoldan saxlamaram -

Soldusa get, sağdısa get.

Bir sözünlə mənalıydı,

Gülüşünlə mənalıydı.

Mənə sənlə mənalıydı

Sənə məna yoxdusa, get.

"Tilsimdir, cadudur, ovsundur Şuşa"

Rəşad Məcid yaradıcılığından danışırıqsa, onun Vətən sevgisindən, Qarabağdan danışmaya bilərikmi? Doğulub, böyüdüyü o torpağa olan sevgisini yaradıcılığında da həmişə göstərən R.Məcid "Cıdır düzü" şeirində o gözəlliklərdən söz açır:

Dərədə möcüzə, dağda möcüzə,

Torpağa bu qədər vurulmamışdım.

Gözəllik önündə heç vaxt, heç vədə

Belə təzələnib durulmamışdım.

Dili tutulubmu torpağın, daşın,

Görən niyə belə səssizdi bu yer?

Haçansa Üzeyir ayağı dəyib,

Yəqin ona görə əzizdir bu yer.

Sükuta bürünüb Cıdır düzümüz,

Bülbülün səsinə dalandan bəri.

Torpaq dərd əlindən qayalaşıbdı,

Ellər Natəvansız qalandan bəri.

Gözəl Şuşanın baş tacı olan Cıdır düzü haqqında bu şeiri ilə Rəşad Məcid tarixi poetikləşdirib. Əlavə nə isə deməyə ehtiyac yoxdur. Oxumağa davam edək:

Göz dikib bu yerə yağılar, yadlar,

Su olub düzündə axa bilməyib.

Nə qədər zirvələr fəth edib Qacar,

Amma bu zirvəyə qalxa bilməyib.

Burda daşları da qoruyaq, gəlin,

Hansı bir daşdasa Vaqif qanı var.

Bura yaddaşıdır obanın, elin,

Burda hər bir nəslin öz ünvanı var.

Deyirəm, dünyada sevgi tapılmaz,

Övladın torpağa sevgisi kimi.

Bu yurd yaddaşımda qalacaq mənim,

Tarixin möcüzə sərgisi kimi.

Otuz ildən çox gözü yolda qalan xalqımız nəhayət, öz arzusuna çatdı. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Rəşadətli Ordumuzun sayəsində əsir Qarabağımız özümüzə qaytarıldı. Vətən uğrunda şəhid olan igidlərimiz, yaralanan qazilərimiz nəhayət, bizi arzumuza qovuşdurdular. Bu illərdə çəkmədiyimiz ağrı, acı qalmadı. Gözü yaşlı, ürəyi qanlı xalqımızın istedadlı övladları nisgilini, həsrətini ədəbi nümunələrlə də göstərdi. Qarabağ azad olundu və o nisgil, həsrət də sevinc notlarına kökləndi. R.Məcidin "Şuşa" şeirində xalqımızın ürəyindən keçənlər öz əksini tapır:

Min şəhər adı var dillər əzbəri,

Adların ən üstün adıdı Şuşa

Musiqi notudu cüt hecasıyla: Şu-şa!

Dilimin şəhdidir, dadıdı Şuşa!

Ciyərdə nəfəsdir, damarda qandır,

Ruha qanad verən sirli məkandır,

Bilib eşidəndir, güc artırandır,

Qoşundur, əsgərdir, ordudur Şuşa.

Qoynunda hər gələn yüz xəyal eylər,

Qıraqda qalanlar qeylü-qal eylər,

Birini coşdurar, birin lal eylər,

Tilsimdir, ovsundur, cadudur Şuşa.

Dəyərli söz adamı, hörmətli Rəşad Məcidin 60 illik yubileyidir. Dünyaya xoş gəlmisiniz, işıqlı, nurlu jurnalist, ədəbiyyat fədaisi. Həmişə yazın, yaradın. Uğurlarınız bol olsun. Yaxşı ki, varsınız!

Xuraman HÜSEYN

525-ci qəzet .- 2024.-20 avqust (№148).- S.11.