Gecikmiş məktub

Şahverən Cavad uzaqdan gələn imzadır. Təqvim mənasında götürürəm. Adını eşitdiyim, üzünü gördüyüm, fəqət yazılarıyla, şeirləriylə tanış olmadığım söz adamı. Hələ bir yaş da məndən böyükdür. Ədəbiyyata təxminən eyni vaxtda gəlsək də, bircə misrasıyla tanış deyildim. Sadəcə rastıma çıxmayıb. Son bir ayda 2021-ci ildə çap olunan qalın kitabıyla tanış oldum, oxudum:

Ötən xatirələr laylam tək şirin,

Gözümün qarası, ağı kimidir.

İndi mən Fərhadam, bu dünya Şirin,

Ömür də Bisutun dağı kimidir.

Əzizim Şahverən Cavad təpədən-dırnağa, sözdən səsəcən diridir. Bu şeir böyük mənada poeziyadır. Təsəvvür elə, bu yaşda, bu başda məni təəccübləndirə bilir bu obrazlı düşüncə tərzi. Hər şey memar dəqiqliyilə ölçülü-biçili. Adətən ölçülü-biçili yazılar soyuq olur, fəqət bu sözdər misrada olan istilik, emosiya qarışıq obrazlı təfəkkür oxucunu uzaqdan çağırır. Misralar sudan təzəcə çıxarılan balıq kimi diri və çevikdir, oyur-oyur oynayır. Yaxşı, deyək ki, mən bilmirdim, mən tanış deyildim bu obrazlı düşüncə tərziylə. Bilənlər ki var idi, niyə təqdir edilmir sözə bu cür yanaşma tərzi? "İndi mən Fərhadam, bu dünya Şirin, ömür də Bisutun dağı kimidir". Bəlkə mən hissə qapılıram. Hər halda ədəbi mühitdə paçka-paçka təqdir edilən şeirlə, nəzm parçasını ayıra bilirəm. Yadıma gəlir, səksəninci illərdə rəhmətlik Məmməd Aslanın dediyi bu beyt ağız-ağız gəzirdi:

Bu dağlar xan Əslidi,

Məmməd Yanıq Kərəmdi.

Hörmətli Şahverən Cavad, əlli illik yaradıcılıq fəaliyyətimdə qəti qərara gəlmişəm ki, şeir, ədəbiyyat taledir. Qələm adamları da o talenin daşıyıcıları. Yaradıcılıq səviyyəndən asılı olmayaraq, ya ədəbi taleyin gətirir, ya da gətirmir. "Gətirmir" o mənada ki, təbliğata meyilli olmursan, hamıyla dil tapa bilmirsən, heç ona cəhd eləmirsən, qapılar döymürsən, haqqını heç kimin qanlı dişindən qoparıb çıxartmırsan...

Sadəcə oturub şeirini yazırsan. Elə bilirsən ki, layiqli qiymətini tabaqda gətirib qoyacaqlar stolun üstünə... Sən də rahat-rahat baxıb xoşallanacaqsan. Arada yazacaqsan ki:

Xatirə ovuna çıxırsan bəlkə,

Bu dünya mənə də tanışdı, tanış.

Dərdimi deməyə adam tapmıram,

Apar dərdlərimi sulara danış.

Həmən "dərdini deməyə tapmadığın adamlar" səni yarandığın günə elə peşman eləyəcəklər ki, baxıb öz-özünə içindən ovulacaqsan. Adını adlar içindən siləcəklər, cismini görməzliyə vuracaqlar... Və başlayacaqlar dəstə qurub özlərinin ötür-ötür oyununa...

Təbiidir ki, bunlar sənin də taleyindən keçib, Şahverən Cavad! Haqqın ola-ola kənara çəkilməyin, əyalətdən, Astaradan şeir, sənət cameəsini sakit-sakit seyr eləməyin o ovqatdan soraq verir.

Şeirləri oxuduqca ruhum təzələnir. Şeirdən-şeirə keçdikcə həyəcanımı, marağımı gizlədə bilmirəm. Hardaymış bu şair, mən niyə görməmişəm bunu?

Nə vaxtsa oxumuş olsaydım, mütləq maraqlı bir şair kimi bu imza haqqında yazardım, onun şeirlərini təqdir eləyərdim. Heç yazmamaqdan, gec də olsa yazmaq yaxşıdır. Bu misralara fikir verək:

Bəlkə axar suya bənzəyirik biz,

Haqdan axan sular cilova gəlməz.

Mən ki, qismətimi qızıl balıq tək,

Küsdürdüm, bir daha tilova gəlməz.

Sahman, nizam, şeirin estetikası, söz düzümü, şeirə, sənətə bələd bir şairin susmayan ilhamından soraq verir. Kitaba Əməkdar elm xadimi Məhərrəm Qasımlı ön söz yazıb. Şairin ilhamını və şeirlərini təqdir eləyir. Son sözün müəllifi isə sinif yoldaşı Mehman Qaraxanoğlunun yozumunda şairin poetik duyğuları ilmə-ilmə "açılır". Mehman Qaraxanoğlu yazır:

"Rəfdə toz altında qalan kitab tək,

Adım bir kimsənin yadına düşmür.

Ömrüm arıları uçan bir pətək,

İndi qarışqa da yaxına düşmür.

Qəribədir mənim tanıdığım Şahverən Coşqunun qələmindən çıxıb bu misralar! Bəli, səhv eşitmədiniz Coşqunun. O Coşqun ki, saatlarla evlərinin qarşısından axıb gedən dəli-dolu dağ çayımız Təngərudçayını hələ heç kimsənin danışdıra bilmədiyi bir dildə danışdıraraq, onun "qılığına girdi" və ondan yaşadığı doğma kəndinə sonsuz sevgi əlaməti olaraq adının "dəyişdirilməsinə" rüsxət istədi"...

Bu həssas detallar elə bir məqamı yadıma saldı ki...

Təzə-təzə şeir yazanda mən də "Coşqun" təxəllüsüylə yazmışam. Şahverən "Cavad"a qayıtdığı kimi, mən də "Qoşqar"a döndüm. Görünür, bu cür sentimentallıq əksər yaradıcı qələm adamında olur, get-gedə durulur, arınır, arıtlanır, öz axarına düşür. Bəlkə də ona görə deyiblər ki, bir ananın övladıdı şairlər...

...On, on iki il olar, Astaradaydım, "Yurd yeri" verilişini hazırlayırdım. Rayonun ziyalısı kimi o da çıxış elədi, yurddan, obadan danışdı. Şair, şeir söhbəti ortaya gəlmədi, nə mən şeirləri barədə söhbət saldım, nə o, üstünü vurdu. Beləcə bir stəkan çay içib ayrıldıq. Təbii ki, onun Astaranı tərənnüm eləyən şeirləri yox idi, indi baxıram iki kitabının heç birində o cür yazılara rast gəlmədim. Çünki o, tərənnüm, vəsf şairi deyil, için əlçatmaz məqamlarına işıq salır, insanın daxili ziddiyyətlərini qabardır, əsl şeirin tələb elədiyi məqamlara əl uzadır. Və yaxşı da ki, elədir. O qədər boğazdan yuxarı tərənnümlə vəsf eləyən qələm adamları var ki, əlindən qaçmağa yer tapmaq olmur.

Tam yaradıcı potensialı açılmayan tanıdığım beş-üç şairdən biridir Şahverən Cavad. O imkanın açılmamasının günahı yarı özündədirsə, yarısı da bizdədir.

Bu bazarda hər şey baha, söz ucuz,

Millət baxır kitablara gözucu,

Qapılarda dayanırsa yazıçı -

bizi tutub Füzulinin qarğışı.

Bu dünyanın, onun adamlarının kimliyini necə usta bir dildə, dupduru obrazla açıb "xırdalayır". Fikrin, poeziyanın estetikasına heyran qalmaya bilmirsən. Mental dəyərlərin, etnoqrafiyanın incə çalarını elə ustalıqla çatdırır ki, təəccüb qarışıq bir maraq oxucunu misraların arxasınca dartıb aparır. Yarısı əyalətin payına düşür, başqa bir yarısı da sivil qaydaları köynəyindən keçirməyən cəmiyyətin bəlasıdır. Söz bazarının ucuz olmasıdır şairi üşüdən, onu sözdən perikdirən. Yoxsa şair niyə gileylənirdi ki?..

Bir şairdən qalan bir kitab da çoxdur. Ədəbiyyat tariximizdə bir şeiri ilə, beş yazısı ilə qalan, zamana bələdçilik eləyən söz adamı çoxdur. Şahverən Cavadın ömürlüyündə cəmi iki kitabı işıq üzü görüb. 1994-cü ildə "Təkcə sənin xatirinə" və bir də 2021-ci ildə çap olunan on dörd çap vərəqlik, iki yüz iyirmi səhifəlik "Bir salam yetir" mükəmməl şeirlər kitabı.

İlk səhifədən kitab məni özünə çəkir. Bu maraq səhifədən səhifəyə daha da artır, duyğular axınına düşürsən, önündə yeni üfüqlər açılır. Kitablar arasında il fərqi açıq-aydın görünür. Şahverəni "sözlə aldadan dünya"nın işləri başı qatır, gözü aldadır. Yaxşı ki Şahverən Cavadın şeir bağı susmayıb, qırılmayıb.

Yetmişə yan alan yaşla sevgidən umacaq elə bir şey qalmır yaradıcı adamın içində, duyğusunda. O doğmalığı, sözə olan məhrəmliyi nə yaxşı qoruyub saxlamısan, Şahverən Cavad. O, tək sənin üçün deyil, onun bəhrəsini oxucu özü də görür.

Şahverən, ilahi sözə əyil ki,

Söz olub dünyanın əzəli, ilki.

Mənim yazdıqlarım şeir deyil ki -

Könlümün səsinə qulaq asıram,

Mən özüm-özümə məktub yazıram.

Şairliyin birinci məqamı səmimiyyət və etirafdır. Əsas məqamı isə yazılan və yaşadan bilər. Yenə də sənətkar və zaman sınağı qarşısında qalırıq.

Yazılarına və ruhuna dərin sayğılarla...

Avdı QOŞQAR

525-ci qəzet .-2024.-30 avqust (№156).- S.15.