Vida dəmində
Azərbaycanın Xalq yazıçısı,
böyük nasir, təkrarsız qələm adamı
Mövlud Süleymanlı həyata vida etdi, əbədi
dünyasına qovuşdu. Ədəbi-mədəni ictimaiyyətin,
minlərlə oxucularının qəlbini dərin kədərlə,
eyni zamanda işıqlı duyğularla doldurdu. Ötən il
80 yaşını qeyd elədiyimiz yazıçının
Azərbaycan ədəbiyyatında yeri, Azərbaycan
insanının qəlbində qurduğu taxt əbədidir.
Mövlud Süleymanlı bütün
yaradıcılığı ilə Azərbaycan xalqının
milli varlığı, istiqlaliyyəti, müasir dünyada
yerini tapması yolunda mücadilə aparmış
yazıçıdır. Mövlud Süleymanlı Azərbaycan
nəsrinə "Şanapipik", "Şeytan", "Dəyirman",
"Duzsuzluq", "Yel Əhmədin bəyliyi",
"Teymurlar" povestləri, "Köç", "Ceviz
qurdu", "Səs", "Erməni adındakı hərflər"
romanları kimi təkrarsız əsərlər bəxş
etmiş yazıçıdır. Mövlud
Süleymanlının qələmi ədəbiyyatımızı
"Ayın aydınlığında" hekayələr
toplusu, "And olsun əsrə" kitabı, "Yer
üzünə məktub" esseist-publisist düşüncələri
ilə zənginləşdirmişdir. Mövlud
Süleymanlının Azərbaycan ədəbi dilinin
inkişafında, kino sənətində, uzun illər
çalışdığı radio sahəsində xidmətləri
əvəzsizdir.
Mövlud Süleymanlı dövlətçilik
düşüncəsi, millətçi əqidə ilə
yaşayıb-yaradan ədəbiyyat adamı idi. İlk əsərlərindən
sovet cəmiyyətinin ziddiyyətlərini tənqid edən,
rejimin çürüklüyünü göstərən
yazıçı, eyni zamanda Heydər Əliyevin dahi tarixi
şəxsiyyət kimi bu quruluşa
sığmazlığını, millətinin
varlığı yolunda misilsiz fəaliyyətini də
görür, qiymətləndirirdi. "Qırx ilin yeddi
görüşü" əsərində Mövlud
Süleymanlı Ulu öndər Heydər Əliyevlə
görüşlərinin fonunda millət rəhbərinin təkrarsız
obrazını yaratmağa nail olmuşdu.
Mövlud Süleymanlının sosial quruluşla milli
varlıq arasında barışmaz ziddiyyətləri
açıb-göstərən "Dəyirman" povestinin
doğurduğu qeyri-adi rezonans, rejimin xidmətçiləri tərəfindən
Mərkəzi Komitəyə qədər gedib-çıxan
etirazlar hamımızın yadındadır. "Dəyirman"
əsəri milli-mənəvi dəyərlərlə ictimai
quruluşun tərs-mütənasibliyini üzə
çıxarmış dissident ruhlu bir hadisə olmaqla nəinki
rejimin, bütünlükdə sovet ideologiyasının
iflasını xəbər verirdi. O da əlamətdardır
ki, yalnız Ümummilli lider Heydər Əliyevin himayəsi nəticəsində
yazıçı təqiblərdən qurtula bilmiş,
yaradıcılığını davam etdirmişdi. Bu
qurtuluş ədəbiyyatımıza
soykökümüzün dərinliyinə enməklə, milli
şüurun oyadılmasında müstəsna yeri olan
"Köç" kimi bir əsəri qazandırdı.
Ümumən sovet dövründə Azərbaycan
xalqının acı taleyi, repressiyası, sürgün və
təqiblərindən bəhs açan "Ceviz qurdu",
"Səs", "Günah duası",
"Satqın" kimi əsərlərin yaranmasına rəvac
verdi.
Əslən Qərbi Azərbaycandan olan Mövlud
Süleymanlı üçün qondarma Qarabağ məsələsi,
hər cür "erməni oyunları"
çoxlarımızdan da yaxşı bəlli idi.
Yazıçı erməni xislətini, xarakterini və cəmiyyətini
yaxşı tanıyır, bunu "Ağacan", "İt
dərsi" hekayələrində, "Erməni
adındakı hərflər" romanında incəliklərinə
qədər açırdı. Nə yaxşı ki, haqq
işinin qələbəsi, Ali Baş Komandan İlham
Əliyevin sərkərdəliyi, şanlı ordumuzun rəşadəti
sayəsində Azərbaycan torpaqlarının işğaldan
azad olmasını, dövlətçiliyimizin bərpasını
xalqımızla birgə Mövlud da görə bildi. 2021-ci
ilin avqustunda Vaqif Poeziya Günlərində mədəniyyət
paytaxtımız Şuşaya səfər zamanı
yazıçının heç bir yazıya sığmayan
sevincinin, bu mövzuda düşüncələrinin mən ən
yaxından şahidi oldum. Bugün Qərbi Zəngəzur
torpaqlarına qayıdış zəngi çalınan bir
vaxtda Mövlud Süleymanlının bu mövzuda əsərləri
ən aktual bədii-sənədli əsərlərdir.
Mövlud Süleymanlı xalq təfəkkürünə,
folklora, milli adət-ənənə və etnoqrafiyaya dərindən
bələd bir yazıçı idi. Bədii
yaradıcılığı ilə bahəm, Azərbaycan
radiosunda çalışdığı illərdə
yaratdığı "Bulaq" verilişinin
saysız-hesabsız dinləyici auditoriyası toplaması,
ssenarisini yazdığı "Bəyin oğurlanması"
filminin bugünə qədər də ən çox tamaşaçı
sevgisi qazanması da bunu bir daha təsdiq edir.
Azərbaycan xalqı, Azərbaycan Dövləti
Mövlud Süleymanlının adını daim uca tutmuş,
yaradıcılığını yüksək qiymətləndirmişdir.
Xalq yazıçısı, Əməkdar incəsənət
xadimi adlarını almış yazıçı son illərdə
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə
"Şöhrət" və "Şərəf"
ordenləri ilə təltif olunmuşdur.
Mövlud Süleymanlı ilə məni ədəbi
yaradıcılıq və dostluq əlaqələri möhkəm
bağlayırdı. Gəncliyimdən sevdiyim, öyrəndiyim
yazıçı haqqında elmi əsərlər
yazmış, monoqrafiya dərc etdirmişəm. Eyni rəğbətlə
Mövlud da mənim yaradıcılığım haqqında
fikirlər söyləmiş, yazı yazmışdır.
Xüsusən son illərdə Qarabağ müharibəsi
mövzusunda romanlar üzərində işlərkən
yazıçıya tez-tez müraciət edir, fikirlərimi
bölüşür, xeyir-duasını alırdım.
İçi hələ yaradıcılıq enerjisi ilə
dopdolu idi. Bugün ədəbiyyatımız üçün
böyük olan Mövlud itkisini həm də yaxın dost
itkisi ilə ikiqat yaşayıram. Vida dəmində təsəllimiz
Mövlud Süleymanlının əbədiyyət
ünvanlı, bizə yol göstərən əsərləridir.
Mövlud Süleymanlının işıqlı xatirəsini
Azərbaycan xalqı heç zaman unutmayacaqdır.
Səyyad ARAN
Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi
sədrinin I müavini, Filologiya elmlər namizədi
525-ci qəzet .-2024.- 28 fevral,№(38).- S.12.