"Xalqımızın musiqi qabiliyyəti, xüsusilə muğamımız əsl möcüzədir"

AZƏRBAYCAN BƏSTƏKARLAR İTTİFAQININ SƏDRİ, XALQ ARTİSTİ, PROFESSOR FİRƏNGİZ ƏLİZADƏ İLƏ SÖHBƏT

- Firəngiz xanım, salam, xoş gördük Sizi. Söhbətimizə belə bir sualla başlamaq istərdim. Vaxtilə 5 yaşındakı kiçik bir qızın bəstəkar olmaq qərarı Sizi həyat və yaradıcılıq yolunda peşman etmədi ki? O zərif qızın bu qəti qərarına minnətdarlıq duyursunuzmu?

- Salam, sevimli Aysel. Əlbəttə, o qərar çox əhəmiyyətli idi və o məqamı hər zaman minnətdarlıqla xatırlayıram. Kiçik yaşlarımda əksər uşaqlar kimi, mən də radioya maraqla qulaq asırdım. Musiqini çox sevirdim. Hansı qonşunun evində piano vardısa, onlara qonaq gedirdim və pianonun dillərinə toxunurdum. Deyirdim, ilahi, bu nə gözəllikdir belə! Notlara baxıb düşünürdüm ki, görəsən, nə vaxtsa bunları başa düşə bilərəm? Musiqi ilə iç dünyamda dərin bağlılıq hiss edirdim. İndi bunu eynən nəvəmdə görürəm. Hər gün radioda muğam konsertinə qulaq asırdım. Bir gün dahi bəstəkar Qara Qarayevin musiqisini eşitdim. O musiqi mənə hədsiz təsir etdi. Hətta uşaq vaxtı onun əsərlərini dinləyib balet oynayırdım. Atam məni tez-tez Opera və Balet Teatrına aparırdı. "Sevil" operası, "Yeddi gözəl" baleti, "Qız qalası" baleti və sair - hamısını maraqla izləyirdim. Hətta deyim ki, "Yeddi gözəl" baletini izləməyimin sayı-hesabı yoxdur. Valideynlərim və böyük bacım 6-7 yaşımda olarkən məni konsertlərə, tamaşalara aparırdılar. Milli Dram Teatrına da gedirdik. Amma bunların içində ən sevdiyim məkan Filarmoniya idi. Hətta biz maestro Niyazinin bütün konsertlərinə gedirdik və birinci sırada əyləşirdik. Onu konsert boyunca heyranlıqla izləyirdim, sənətinə pərəstiş edirdim. Həmişə də əlimdə gül buketi olardı. Bilirsiz də, Niyazi görkəmcə cılız insan idi. Mən də çox cılız bir qız idim. Oxşarlığımız vardı. Hər dəfə ön sırada və gül də əlimdə kim məni görürdüsə, deyirdi ki, yəqin Niyazinin qızıdır. Niyazi ilə məni ata-bala hesab edənlərə böyük bacım əsəbiləşir və deyirdi, bu nə sözdür belə (gülür). Demək istəyirəm ki, ailəmiz, xüsusilə də bacılarım və qardaşım musiqiyə çox bağlı idilər. Bir gün radioda aparıcı rus dilində "kompozitor Qara Qarayev" dedi. "Kompozitor" sözü çox xoşuma gəldi və ağlıma batdı. Başladım deməyə ki, "mən kompozitor olacağam". Atam da güldü ki, bu söz axı hardan çıxdı belə... Valideynlərim dərin idraka, geniş düşüncəyə sahib idilər. Uşaq olmağımıza baxmayaraq, hər dediyimiz sözə diqqətlə fikir verirdilər. Rəhmətlik atam Sankt-Peterburqda işgüzar səfərdə olanda danışırmış ki, qızım gecə-gündüz musiqi deyib-musiqi eşidir. Atama məsləhət görüblər ki, burda, qonşuluqda köhnə royal satılır. Özü də bu royala Çaykovskinin barmaqları dəyib, Çaykovskinin uzaq qohumunundur. Köhnə olsa da, gözəldir. Adı "J.Becker"dir. Hazırda o royal Şəki Musiqi Kollecinin səhnəsində yer alır.

Hətta orada yazılıb ki, "Firəngiz Əlizadə tərəfindən bağışlanılıb". Atam royalı görən kimi valeh olur. Köhnə olmağına baxmayaraq, içi-çölü çox gözəl işlənilmişdi. İstifadəsiz qaldığı üçün münasib məbləğə satmışdılar. Atam Bakıya bu əvəzsiz hədiyyə ilə qayıtdı. Royalı daşıyanlar evimizə çatanda mən həyəcandan özümü itirdim. Bu əntiq əşyanı görər-görməz nazını çəkməyə başladım. Anama səsləndim ki, bunu hara qoysunlar? Ustalara deyirdim, yavaş olun, zədələyərsiz. Bir sözlə, sevincək halda royalın ətrafında dolanırdım. Anam məndəki təlaşı görüb dedi ki, mümkünsə, sən keç bir kənarda dayan, bilməzlər, əzərlər səni. Həmin gün gözümə yuxu getmədi. Çünki evimizə pianino da yox, royal gəlmişdi. Bununla fəxr edirdim.

Demək olar ki, məhz həmin gündən sənətimin təməli qoyuldu. Artıq musiqi dərsləri almağa başladım. Konservatoriyanın nəzdində məktəbə qədər kiçik yaşlı uşaqlara notlar öyrədirdilər. Orda uşaqların musiqi duyumunun olub-olmamağı təyin olunurdu. Orda tam 2 il dərs aldım.

Anam Nəzirə xanım mən və kiçik bacımla bərabər bütün notları öyrəndi. Bizimlə birlikdə dərslərə gəlib, daha sonra bizə nöqsanlar tuturdu ki, əsərin bu hissəsini düz çalmadın.

- Sizinlə illərdən bəri ünsiyyətdə olan biri kimi deyə bilərəm ki, çox güclü hafizəyə malik olduğunuzu sezmişəm. Söhbətinizə fasilə verdikdə qaldığınız yerdən davam edirsiniz. Yaşanan hadisələri dəqiqliklə xatırlayırsınız. Böyük ehtimalla, bu, sizdə kiçik yaşlarınızdan belədir.

- Razıyam, hafizəm kiçik yaşlarımdan bəri çox güclüdür. İbtidai musiqi təhsilini də çox asanlıqla mənimsəmişəm. Qavrayışıma söz ola bilməz. Bacımla bağçaya gedirdik. Bağçada sovet bəstəkarlarının əsərlərindən ibarət konsertlər verirdim. Məlumdur ki, əsərləri əzbərləmək yaddaş tələb edir. Müəllimlər ifama valeh olurdular. Məni dərhal məktəbə götürdülər. Bizim müdirimiz Kövkəb Səfərəliyeva yüksək səviyyəli xanım idi. Daha sonra müdirimiz dəyişdi, Tahir müəllim gəldi. Bu məktəbin adında "Xüsusi istedadı olan uşaqlar üçün" ifadəsi vardı (İndiki Bülbül adına orta ixtisas musiqi məktəbi nəzərdə tutulur). 1953-cü ildə 5 yaşım olarkən bu məktəbə getdim. Barmaqlarımın ucu şişkin olduğu üçün, dedilər, gəl səni violonçelə götürək. Barmağımdakı bu özəlliyə görə violonçeldə çox gözəl ifa edə biləcəyimi söylədilər. Mən də, sözün düzü, violonçel nədir, heç bilmirdim. Gəlib evdə ağlayıb özümü öldürdüm ki, violonçel istəmirəm, piano istəyirəm (gülür). Atam dedi, niyə ağlayırsan? Başladım atama etirazlar, şikayətlər etməyə. Anam atama izah etdi ki, qızımızın barmağının formasına görə onu başqa şöbəyə yönəltmək istəyirlər. Mərhum atam Əliağa Əlizadə Su Təsərrüfatı (Meliorasiya) nazirinin müavini olaraq mühüm fəaliyyətlə məşğul idi. Bakıda çox az olurdu, günləri rayonlarda keçirdi, iş rejimi olduqca gərgin idi.

Atam məktəbə gəlib dedi ki, bu qız piano üzrə təhsil almaq istəyir, violonçel istəmir. Onun xahişindən sonra məni fortepianoya götürdülər. Məktəbə əla qiymətlərlə daxil oldum. İkinci sinifdə, 7 yaşımda ilk mahnımı bəstələdim. Müəllim mahnımın notunu və sözlərini lövhədə yazdı. Sinif yoldaşlarım müəllifi olduğum mahnımı ifa etdilər. Bəstəkarlığın dadını mən onda hiss etdim. Dedim, bu nə gözəllikdir belə: özündən mahnı qoşursan, o mahnını bilməyənlər isə sənə qoşulub ifa edirlər. Bu, məni çox təsirləndirdi. Təəssüratımı anamla bölüşdüm. Bu haqda o qədər danışdım ki, axırda anam dedi, bildik, ay qızım, başa düşdük... (gülür).

Solfecio müəlliməm anama dedi ki, bəstələyən uşaqlar görmüşəm, amma notuyla birgə olanı ilk dəfə sizin qızınızda gördüm. Və bu ona işarədir ki, Firəngiz bəstəkar ola bilər. Məsləhət görürəm ki, artıq bu istiqamətdə dərslərə başlasın. Onu da demişdi ki, məktəbimizdə bəstəkar Ədilə xanım Hüseynzadə çalışır, Firəngiz fakültətiv olaraq mütləq onun dərslərinə getməli olacaq. Anam bunu atama dedi. Atam bu fikri çox gözəl qarşıladı və Ədilə xanıma zəng edib dedi ki, sizə böyük hörmətimiz var, tanınmış bəstəkarımızsınız. Qızımı sizinlə tanışlığa gətirmək istəyirəm. Ədilə xanım da dedi ki, bəli, xəbərim var, məktəbdə deyiblər, buyurun gəlin, məmnuniyyətlə. Atam alicənab və nəcib insan idi. Təqdim etmək üçün bir dəstə gül aldı. Atamın maşınıyla Ədilə Hüseynzadənin evinə getdik. Ədilə Hüseynzadə içəri daxil olanda mən onun gözəlliyinə valeh oldum. Məndən soruşdu ki, nə bəstələmisən? Mən də ciddi nəzərlərlə baxıb dedim, "Hamlet" operası yazıram. Qadın heyrət içində soruşdu ki, nə yazırsan?! Atamın mənim musiqi bəstələməyimdən xəbəri olmadığı üçün o da məəttəl halda baxırdı. Ədilə xanım soruşdu ki, bəs musiqisi varmı? Dedim, bəli, var. Sinif yoldaşım Nilufər Həsənova ilə birlikdə Şekspirin əsərinə opera yazırıq. Dedi, hansı hissə? Dedim, atasının ruhu gələn hissə. Qadın heyrət içində "buyur, ifa et, dinləyək" dedi. Mən də pianoya çox sərt toxundum. Var qüvvəmlə ifa etməyə başladım. Ədilə xanım dedi, biraz yavaş, camaat qorxar burda (gülür).

İnanın, bu işlərə valideynlərim o qədər ciddi yanaşırdı ki! Nilufər İçərişəhərdə qalırdı. Gah mən onlara, gah o bizə gəlirdi və biz birlikdə opera yazırdıq. Xatırlayıram, atam gümüş altlıqlı stəkanda çay içirdi. Biz musiqi yazanda anam mənə və rəfiqəmə də gümüş altlıqlı stəkanda çay gətirirdi. Çox təsirlənirdim ki, demək, böyük insanam deyə artıq belə hörmətlə yanaşılır (gülür). Böyük bacım mənə çox qayğıyla yanaşır, demək olar, analıq edirdi. O, Azərbaycan bölməsində təhsil alırdı. Ədəbiyyata çox dərin marağı vardı. Şeir səsləndirməyi çox sevirdi. O da mənə təsir edirdi. Biz rus dilində təhsil alsaq da, evdə daima azərbaycanca danışırdıq.

- Adətən hansısa sənətkarı görəndə insanlarda maraq doğuran bir məsələ də bu olur ki, görəsən, istedad onda genetikdirmi?

- Atamın ulu babası çox gözəl əzan oxuyarmış. Onun səsini eşitmək üçün insanlar məscidə toplaşarmış. Atam hesab edirdi ki, məndəki musiqi duyumu onun ulu babasından keçib. Qara Qarayev bir dəfə atama demişdi ki, Firəngiz 20-ci əsrin yox, 21-ci əsrin musiqisini yazır. Həmin vaxtlar atam artıq qocalmışdı. Evə gələndə gözləri yaşarmış, qəhərlənərək Qara Qarayevin fikirlərini anamla bölüşmüşdü. Fəxrlə dedi ki, mən də deyirəm, qızımda musiqi istedadı hardandır: hər halda mənim ulu babamdan keçib...

Atam həmişə texniki işlərlə məşğul olub, anam isə mühasib idi. Qardaşım atamın davamçısıdır. Bizim evdə heç zaman siyasi söhbətlər olmayıb. Atamın tələbələri evə gəlirdilər, atam onlarla bərabər çertyojlar çəkirdi. O, həmişə dəqiq ixtisaslarla maraqlanan insan olub. Evdə hərə öz işiylə ciddi şəkildə məşğul olurdu. Böyük bacım da fizik idi. Bəzi ailələrdə siyasi mövzular və yaxud gülməli əhvalatlar danışılır. Amma bizim ailədə heç vaxt belə hal olmayıb. Bizə "get dərsini hazırla" deyən olmurdu. Əksinə, deyirdilər ki, bəsdir dərs hazırladın, bayıra çıx, sənə hava dəysin. Belə tərbiyə almışdıq. Məktəbi bitirəndə yazdığım simli kvartetimi buraxılış imtahanında Xalq artisti Azad Əliyev Dövlət Simli Kvarteti ilə ifa etdi. Məktəbi həm pianoçu, həm bəstəkar kimi 2 qırmızı diplomla qurtarmışam. Buna görə Konservatoriyaya qəbul olunarkən sadəcə qabiliyyət imtahanı verdim

- Dünya şöhrətli sənətkarların böyük əksəriyyətinin rəsmi sosial media səhifələri var. Tviter, feysbuk, instaqram kimi şəbəkələrdə öz nailiyyətlərini, əsərlərini dünya ictimaiyyəti ilə açıq şəkildə bölüşürlər. Sənətinizə heyranlıq duyan insanların sizinlə daha yaxından təması, onlar üçün əlçatan olmağınız sizə heçmi maraqlı gəlmir?

- Açığını deyim, bu məsələ heç vaxt diqqətimi cəlb etməyib. Səmimi deyirəm. Əvvəla, buna heç vaxtım yoxdur. Amma qohumlarım, demək olar hamısı, sosial media istifadəçisidir. Mənim üçün isə bu çox bəsit bir şeydir. Tofiq Quliyev haqqında film çəkirdilər. Zəng etdilər ki, Firəngiz xanım, siz Bəstəkarlar İttifaqında neçə il birlikdə çalışmısınız. Bizə Tofiq Quliyevlə birgə olan şəkillərinizdən göndərərdiniz. İnanın, onunla ikilikdə bir dənə də şəklim yoxdu. Tofiq Quliyevə axı necə deyə bilərdim ki, gəlin sizinlə şəkil çəkdirək?! Bizim aramızda çox rəsmi münasibət vardı. Bir dəfə tədbirlə bağlı Mersinə gəlmişdi. Mən onda "Boş beşik" baletini yazmışdım. Həmin açılışdan cəmi bir şəklimiz var. Ofotonu isə jurnalistlər qəzet üçün çəkmişdilər. Keyfiyyətli deyildi. Eləcə də Qara Qarayevdən neçə il dərs almışam. Elmi rəhbərim olub. Münasibətimizin uzun tarixi var. Xatırlayıram, İtaliyada Alban Berqə həsr etdiyim sonatam proqramda yer almışdı. Sovet İttifaqında dodekafoniya sistemi qadağan idi. Amma mən bu texnikadan sonatamda istifadə etdim. Əsərlərimin siyahısında bu, 1 nömrəlidir. Dinləyənlərin hamısını heyrət bürümüşdü ki, azərbaycanlı qız qadağa olunmuş texnikadan istifadə edib. Konsert ad günümə - 28 may tarixinə təsadüf etmişdi. İtaliyada dərc olunan "Espresso" qəzetində həmin konsert "Azərbaycan dodekafoniyası" adı ilə işıqlandırılmışdı və həmin qəzet məndə evdə var. Onlar Qara Qarayevə dedilər, fəxr edin ki, sizin belə tələbəniz var. Mən bu ifadədən utanıb dərhal onların səhvini düzəldib dedim: "Mən fəxr edirəm ki, belə müəllimim var". Qara müəllimə dedim, bu gün mənim ad günümdür, icazəniz varsa, jurnalistlər sizinlə şəklimi çəkmək istəyirlər. Soruşdu, neçə yaşın olur? Dedim, 29. Dedi, nə gözəl yaşdasan. Və biz birgə şəkil çəkdirdik. Neçə illik tanışlığımızdan qalan yeganə şəklimiz odur. Yəni sözüm ondadır ki, sosial media mənim üçün zamanını hədər xərcləməkdir. Özəl dünyamın xalq arasında yayılmasını istəmirəm. Amma yutubda əsərlərim haqda yazılan şərhləri oxuyuram. Hətta oxuduğum rəylərdən biri mənim çox xoşuma gəlmişdi.

Dinləyici yazmışdı ki, inanmıram, bu bəstəkar həyatdadır, yəni belə insanın real dünyada olması mümkündürmü? Bu sözü oxuyub ağlamışdım.

- Sizə xüsusi ruh yüksəkliyi bəxş edən hansısa əsər varmı ki, onu dinlədikdə real dünyadan qopur, ruhən dinclik tapırsınız? Bu, özünüzün və digər bəstəkarın əsəri də ola bilər.

- Bəstəkar hər yeni əsər üzərində işləyəndə ona elə gəlir ki, ən gözəl əsəri məhz budur. Çünki həmin hissiyyat olmasa, işləyə bilməz. Əsərləri müqayisə edib, bir-birindən fərqləndirmək də düzgün hal deyil. Etiraf edim ki, dahi Üzeyir Hacıbəyli və Motsart yaradıcılığına vurğunam. Əhval-ruhiyyəm pis olduqda bu iki bəstəkarın əsərlərini dinləyib dinclik tapır, sanki yenidən doğuluram. Həm də dahi Üzeyir bəyin insani keyfiyyətlərinə, əqidəsinə valehəm. Həyat və yaradıcılığına, əməllərinə, vətənpərvərliyinə, fədakarlığına, bir sözlə, ali missiyasına heyranam. Bu dahi insan 22 yaşında dahiyanə əsər yazıb. İndi 22 yaşında olan bəstəkarlarla söhbət edib görürəm ki, heç formalaşmayıblar. Musiqi bilgiləri zəngin deyil, vətənpərvərlik hissi yoxdur. Hələ nə vaxt formalaşacaq, yaxud heç formalaşmayacaq - bilinmir. İnanın, Üzeyir bəyin tərcümeyi-halını bəlkə də yüz dəfə oxumuşam. Allah ona nəhəng istedad və mükəmməl insanlıq bəxş edib. İstedad və insanlıq birləşəndə belə yaxşı nəticə ərsəyə gəlir. Üzeyir Hacıbəyli, millət olaraq, bizim böyük şansımızdır.

- Gözəl ailəniz, hər an yanınızda olan, sizə dəyər verən həyat yoldaşınız, ağıllı övladınız və bir-birindən şirin nəvələriniz var. Bu sizin insan kimi motivasiya qaynağınızdır. Bəs bəstəkar kimi motivasiya mənbəyiniz nədir?

- Təbii ki, ailə çox önəmli faktordur. Ailənin diqqəti, dəstəyi, seçdiyin sahəyə yoldaşının hörməti olmalıdır ki, sən yaradıcı mühitdə rahat fəaliyyət göstərə biləsən. Biz Berlinə köçəndə çox çətinliklərdən keçdik. Ora öyrəşmək çətin oldu. Yeni ev, əşyalar aldıq, bir sözlə, yeni həyat qurduq. Hər şeyi sıfırdan mərhələ-mərhələ yaşadıq. Həmin ərəfədə gərgin iş rejimində idim. Çoxlu sifarişlər qəbul etmişdim. Həmçinin səyahətlərə getməli idim. Elə günlər olurdu ki, eyni gündə bir təyyarədən düşüb o birinə minirdim. Bu, mənim gündəliklərimdə də yazılıb. Qeyd dəftərimi özümlə aparırdım ki, heçnə yadımdan çıxmasın. Yoldaşım və oğlum həmişə məni dəstəkləyiblər. Heç vaxt bizim ailədə belə məişət söhbətləri olmayıb: "yemək varmı, çay varmı..." Əksinə, çalışıblar ki, çətin həyatımı asanlaşdırsınlar. Yemək yoxdursa, restoranda yeyərdilər. "Əsas sağlıq-salamatlıq olsun" düşüncəsində olublar. Gərginliyim azalsın, fikrim işdən biraz yayınsın deyə oğlum deyirdi, ana, gəl gedək biraz açıq havada gəzişək. Həyat yoldaşım və oğlum taleyimin böyük şansıdır. Hər ikisindən çox razıyam. Allah onları qorusun. Görürdülər ki, ömrümü sənətimə fəda edirəm, hörmətlə yanaşırdılar. Əgər belə yanaşmasaydılar, təbii ki, bu qədər nailiyyətlər əldə edə bilməzdim. Həyatımda fantastik faktlar var. Sizdən bir qədər öncə mənimlə görüşməyə Almaniyadan bir qadın gəlmişdi. Ona danışıram ki, Amerikadakı konsertimə Arnold Şömberqin qızı gəlib, almaniyalı qadın heyrətini gizlədə bilmədi. Yaxşı ki, yoldaşım ondan müsahibə alıb. Müsahibədə həmin konsert haqda təəssüratlarını geniş şəkildə bölüşüb. Şömberqin qızı müsahibəsində deyir ki, Firəngiz Əlizadə həm atamın əsərini, həm özünün dodekafoniyada yazdığı sonatasını çox gözəl ifa etdi.

- Valideynləriniz yetərincə nailiyyətlərinizi görüb, qürurlanıb, fərəhləniblər. Bəs onları itirdikdən sonra olubmu ki, zalda əyləşənlər sırasında valideynlərinizin olmağını arzulayıb deyəsiniz, kaş bu an bu əsərimi dinləyəydilər?

- Valideynlərim vaxt məhdudluğuna görə çox zaman konsertlərimə gələ bilmirdilər. Bacılarım və qardaşım gəlirdi. Gecə saatlarına təsadüf edən məşqlərdə isə qardaşım həmişə yanımda olurdu. Dəqiq yadımda deyil, ya ikinci, ya üçüncü kursda təhsil alırdım, bütün qəzetlərdə yaradıcılığım haqda müsbət fikirlər çıxmışdı. Aida Tağızadə, Nailə Verdiyeva haqqımda gözəl məqalələr yazmışdılar. Paul Hindemitin fortepiano üçün "Ludus Tonalis" (Tonallıqların oyunu) polifonik silsiləsini Sovet İttifaqında ilk ifa edən pianoçu mənəm. Bir gün atam evdə olanda fürsəti dəyərləndirib ondan xahiş etdim ki, mənim xətrimə bu gün konsertə gəlin, çox istərdim, heç olmasa bir dəfə əsərlərimi səhnədən eşidəsiniz. Atam dedi, bu gün biraz dincəlmək istəyirəm. Açığı, elə bildim gəlməyəcək, qəfil konsert salonuna daxil olduğunu görəndə fərəhləndim. Solfecio və harmoniya müəllimim milliyətcə yəhudi idi. Yaxınlaşıb atamdan soruşur, siz kimsiniz? Atam cavab verir ki, Firəngiz Əlizadənin atasıyam. Müəllimim deyir, Firəngiz dahidir, çox sağolun ki, bizə belə tələbə bəxş etmisiniz. Onu da deyim ki, mən və qardaş-bacılarım atama siz deyə xitab edirdik. O, içəri daxil olanda biz ayağa qalxırdıq. Anam da onun nüfuzunu daima qoruyub-saxlayırdı. Atam bizə deyəcəyi sözlərini həmişə anam vasitəsilə çatdırırdı. Ömrünün sonuna qədər də belə oldu.

- İndiyə qədər xarici ölkələrdə reallaşan hansı konsertinizin təsirindən ayrıla bilməmisiniz? Ən məşhur və ən sevdiyiniz əsəriniz hansıdır?

- Ən təsirli konsertim 2017-ci il aprelin 7-də və 9-da Amsterdamda "Nasimi Passion" ilahilərimin ifası oldu. Dünyanın çox ölkələrində əsərlərim səslənib. İki dəfə "İpək yolu" layihəsi Amerikadan Çinə qədər dolanıb. Almaniyanın Köln şəhərində kanon ifaçısı Təranə Əliyeva, balaban ifaçısı İlham Nəzərov, Xalq artisti Alim Qasımov "Dərviş" əsərimi ifa etdilər. Konsert salonunda 2500 nəfər vardı. Mən zaldan çıxanda yüzlərlə insan müəllif imzası üçün mənə yaxınlaşdı. Bunların hamısı lentə alınıb. Bütün qəzetlərdə "Firəngiz Əlizadənin "Dərviş" əsəri bizi valeh etdi" məzmunlu başlıqlarla məqalələr dərc olunmuşdu. Səhnədə 150 nəfərlik orkestr əyləşib, 85 nəfərlik xor kollektivi dayanmışdı. Və onlar Nəsimiyə ithaf olunan əsərimi ifa edirdilər. Təsəvvür edin, o an mən nə böyük şərəf duymuşam! Konsertdən öncə bəstəkarlarla görüş keçirildi. Orada məndən əlavə serbiyalı bəstəkar da vardı. Birinci bölümdə xristian ilahiləri, ikinci bölümdə isə müsəlman ilahiləri səsləndi. Biz ingilis dilində 1 saat aparıcının və dinləyicilərin suallarına cavab verdik. Çox gözəl təşkil etmişdilər. Əsəri yazarkən hansı hisslər keçirdiyimi bölüşdüm. İnanın ki, əsəri başlayandan ta bitirənə qədər yuxuya gedə bilmirdim. Elə bilirdim ki, Nəsiminin ruhu mənimlə danışır. Çəkdiyi iztirabları mənə izah edir. Bu əsəri yazarkən gözümə heç nə görünmürdü. Tamamilə onun fəlsəfəsinə bürünmüşdüm. Ən məşhur əsərim isə, təbii ki, "Habilsayağı"dır. Bu əsərim bütün dünyada ifa edilir. Yapon şairinin kitabından 3 şeiri seçib silsilə musiqi bəstələmişəm. Yapon poeziyasından vokal əsər yazmışam. Bu əsərimi olduqca çox sevdiyimi deyə bilərəm.

- Səlahiyyətiniz daxilində gənclərə bacardığınız dəstəyi göstərən, onları həvəssiz gördüyünüzdə bir böyük kimi öyüd-nəsihət verən əsl insan və görkəmli musiqi xadimisiniz. Bəs özünüz gənc olarkən belə hallara düşdükdə sizi həvəsləndirən sənətkarlar olubmu?

- Gənc bəstəkarlar deyirlər ki, Firəngiz xanım, bizim yaradıcılığımız heç kimə lazım deyil, ifa edən, sifariş verən yoxdur. Onları həvəssiz gördükdə Üzeyir Hacıbəylinin və Motsartın keşməkeşli həyatından nümunələr gətirirəm. Onların həyatı heç də hamar olmayıb. Deyirəm, görün o çətin həyatın içində necə dahiyanə əsərlər yaradıblar! Hər addımda ruh yüksəkliyi yaradıram ki, gənclər sənət yolunda geri qalmasınlar. Əlbəttə, gənc ikən mənim də həyatımda çətin anlar olub. Aysel, özün də gözəl başa düşürsən ki, müəllimlərimiz müxtəlif xarakterli insanlar olurlar. Bəzisi həvəsləndirirdi, kimisi də ruhdan salırdı. Xatırlayıram, ansambl dərsində yaşlı bir müəllimimiz vardı, onunla Yohans Bramsın sonatasını ifa edirdim. Qoca olduğuna görə artıq ifa etməkdə çətinlik çəkirdi. Bramsın sonatası çox çətindir. Mən öz parçamı ifa edirdim. Amma ifa zamanı müəllim dayandığı an mən də dayanıb onu gözləyirdim. O da hər dəfə soruşurdu ki, sən nə üçün dayandın, davam et! Nəhayət, dedim ki, axı əsərin solo hissəsi sizdədir, mən sizi müşayiət edirəm. Beləcə sözümüz çəp gəldi. Qısası, müəllim dedi ki, görürəm, mənə söz qaytarırsan, sənə "Dörd" yazacam, qırmızı diplom ala bilməyəcəksən. Dedim, özünüz bilərsiniz. Nə isə imtahan oldu. Onda rektorumuz olan Cövdət Hacıyev həmin müəllimə dedi ki, siz Firəngiz Əlizadəyə "Dörd" yazmaq istəyirsiz? Onda siz özünüz kafedradan gedəcəksiniz. Konservatoriyaya daxil olanda proqramı Cövdət Hacıyevə təqdim etdim. Dedi ki, Baxın fuqasını hələ heç kim Firəngiz kimi ifa etməyib.

- Siz öz ölkəsində ali təhsil almış dünya şöhrətli sənətkarsınız. Demək, dünya şöhrətli olmaq üçün heç də xarici diploma ehtiyac yoxdur. Lakin gənc həmkarlarınızın böyük əksəriyyəti nailiyyətlərin açarını məhz xaricdə təhsil almaqda görürlər...

- Mən Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının məzunuyam (Keçmiş Dövlət Konservatoriyası). İstedad varsa, sözsüz ki, fərq etmir, öz ölkəndə, yoxsa xaricdə musiqi təhsili almısan.

Yüksək səviyyəli peşəkar müəllimlərdən dərslər almışam. SSRİ təhsil sistemi dünyada 1 nömrə idi. Biz həmin illərdə təhsil almışıq. Azərbaycan xalqı kimi musiqidə istedadlı ikinci xalq yoxdur. Bu, doğrudan belədir, ürəkdən gələn sözümdür, elə-belə demirəm. Xalqımızın musiqi qabiliyyəti, xüsusilə muğam sənətimiz əsl möcüzədir. Təsadüfən kanalları çevirərkən bir anlıq görürsən, ucqar kəndlərin birində bir qız sazda gözəl ifa edir, valeh olursan. Muğam ifaçılarımızın, təbii ki, hamısının yox, amma əksərinin ürəyə toxunan səsi var. Şəki Festivalında xaricdən gəlmiş, musiqiçi olmayan qonaqlarımız muğamımızı eşidib ağlayırdılar. Musiqimiz olduqca zəngindir. Görün, Üzeyir bəy ətrafına necə gözəl insanlar toplaya bilib, ardıcıllıqla ideyalarını həyata keçirib. Onu da deyim ki, opera yazanda gözümün önünə həmişə "Koroğlu" operası gəlir.

- Dəyərli Firəngiz xanım, yeni yaşınızda növbəti planlarınızın, layihələrinizin hər birinin reallaşmağını arzu edirəm. Sirr deyilsə, o layihələrin bir qismini bölüşmək istərdinizmi?

- Xoş arzularınıza görə təşəkkür edirəm, əziz Aysel. Sözün düzü, planlarımı bölüşməyi heç sevmirəm. Ona görə ki, bəzi planları həyata keçirmək olmur. İnsanın qəlbində arzu olaraq da qalır. Sonra soruşurlar ki, o gözəl ideyanı niyə həyata keçirə bilmədin? Belə suallar adama çox pis təsir edir. Bu səbəbdən də heç vaxt açıqlamıram. Çalışıram, işi ərsəyə gətirdikdən sonra bildirim. Reallaşan layihələr ətrafında danışmağı isə çox sevirəm. Layihələr, əlbəttə, çoxdur. Allahın izni ilə, nəsib olarsa, həyata keçirərik. Düşünülmüş mənalı suallara görə çox təşəkkür edirəm. Çalışqan, istedadlı gəncimiz kimi sizə fəaliyyətinizdə yeni uğurlar diləyirəm.

Söhbətləşdi: Aysel KƏRİM

525-ci qəzet .- 2024.- 4 iyul, №(115).- S.8-9.