"Həvari Matfeyin şəhid olması"

"Bir rəsmin dedikləri" rubrikasının budəfəki qonağı sənətşünas Emilya Babayevadır. Onunla Barokko dövrünün görkəmli nümayəndələrindən olan italiyalı rəssam Mikelancelo Merizi da Karavacconun "Həvari Matfeyin şəhid olması" əsərindən danışmışıq.

Barokko dövrünün böyük sənətçisi Mikelancelo Merizi da Karavacco 29 sentyabr 1571-ci ildə Milan yaxınlığında dünyaya gəlib. Rəssamın adı yaşadığı qəsəbəsinin adına uyğun olaraq "Karavacco" götürülüb. Karavacco janr olaraq dini rəssamlıq və natürmort janrında işləyib. Yaradıcılığında işıqdan çox böyük məharətlə istifadə edən rəssam "karavasizm" üslubunun banisidir. Karavacconun sənəti rəngkarlığın inkişafına da çox böyük təsir göstərib.

Rəssam 1610-cu ildə Toskana yaxınlığında vəfat edib.

- Emilya xanım, əsərin yaranma tarixi haqqında nələr məlumdur?

- Karavacco hələ 1599-cu ildə 28 yaşında olarkən Romada yerləşən "San Luigi dei Francesi" kilsəsi üçün Kontarelli Şapelinin işlərini öhdəsinə götürmüşdü. Karavaccodan Şapelə Həvari Matfeyin pannosunun çəkilməsi istənildi, o, üzərinə düşən bu işi üç möhtəşəm əsərlə tamamlamağa nail oldu. Bu üçlüyə "Həvari Matfeyin çağırışı", "Həvari Matfeyin ilhamı" və " Həvari Matfeyin şəhid olması" əsərləri daxildir.

- Əsərin rəng həlli necədir?

- "Həvari Matfeyin şəhid olması" drammatik işıq-kölgə oyunlarının zirvə olduğu əsərlərdən biridir. Rəsmdə soldan gələn güclü işıq təsvirin təsirini artırır. Rəsm qaranlıq olsa da, onun əsas xüsusiyyətləri yaxşı işıqlandırılıb. Tünd rənglərin istifadəsi, açıq rənglərin solğun verilməsi rəssamın daxilindəki ziddiyyətdən xəbər verir. Ümumiyyətlə, sənətşünaslar işıq-kölgə effektlərinin mahir istifadəçisi sayılan rəssamın ömrünün sonlarında çəkdiyi rəsmləri əvvəlkilərə nəzərən daha "tutqun" olduğunu qeyd edirlər. Əsərdə qatilin ağ əti, Matfeyin ağ paltarları, yarıçılpaq fiqurların işıqlandırılmış kənarları və yanları böyük dramatik təsirlə kapellanın qaranlıq divarlarından bayıra çıxır.

- Əsərin kompozisiyası haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Dram janrında yaradılan monumental əsərin mərkəzində qatil yarıçılpaq vəziyyətdə sağ əlində qılınc tutub və üzərinə sol tərəfdən işıq düşmüş şəkildə təsvir olunub. Həmçinin Matfeyin üzü bu işıqla aydınlanır. Qatil sol əliylə az öncə yaraladığı Matfeyin sağ əlini tutub. Burada qəhrəman rəsmə paralel vəziyyətdə uzanıb öz qatilindən mərhəmət istəyir. Arxa planda baxan bir fiqur daha var ki, bu obraz məhz Karavacconun özüdür. Qatilin üstündəki buluddan aşağıya sallanmış mələk əlindəki çubuqla Matfeyi yuxarı çəkməyə çalışır. Bir məqamı xüsusilə vurğulamaq istəyirəm ki, rəsmə tam olaraq Şapelin yuxarı hissəsindən təmiz işıq düşür və bu, Karavacconun işığı ilə bütövləşir. Ayrıca kilsədə ianə qutuları var ki, onların içərisinə qəpik pul atanda rəsm əsərləri bir müddət işıqlanır

- Sizcə, bu rəsm bizə nə deyir?

- Karavacco rəsmlərində əks etdirdiyi fiqurları Renessans rəssamları kimi ideal formada göstərmir, onları adi insanlar kimi təsvir edirdi. Həmin dövrdə bu, radikal addım idi. Ümumiyyətlə, Karavacco öz dövrünün rəssamlarından çox fərqlənirdi. Məsələn, onun əsərlərindəki obrazların əksəriyyəti ya sərxoşlar, ya da cəmiyyət tərəfindən birmənalı qarşılanmayan şəxslər olurdu. Bu məqam rəsm sifariş edənləri çox əsəbləşdirirdi.

Bu əsərdə də rəssamın özünəməxsus yanaşmasını görürük. Karavacco işıq-kölgə effektlərindən yüksək dərəcədə faydalanaraq tamaşaçının nəzərlərini lazımi fiqura yönləndirə bilir. Rəsmda təsvir olunan müqəddəsin sağ əli, cəlladın sol əli və şəhid ovcunun yan-yana verilməsi təsadüfi ola bilməz, onların yaxınlığı rəsmin mənasını açır. Qurbangahda yanan tək şam isə simvolikdir, Tanrının hər şeyi görən gözünü ifadə edir.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet .- 2024.-17 iyul,№124.-S.12.