Ölüm hələ son deyil...

("Ayrılığın üzü dönsün..." silsiləsindən)

Hər bir yaranan əvvəl-axır bir gün ölüm şərbətini içir. Ancaq ölümün də möhtəşəm olanı var. Ömrü boyu "özü" ola-ola qalmağı bacarıb məzmunlu bir həyat sürənlər üçün ölüm hələ son deyil, bir keçiddi. Elə Əli Babayev kimi! Elinin-obasının, dostlarının, onu tanıyanların, sevənlərinin, ən çox da, şübhəsiz ki, öz ailəsinin, ömrünün davamını yaşayan övladlarının istinadlarında, yaddaşında əbədilik ünvanı qazananlardan olub o.

lll

Həyat özü də bir sınaqdır. Elə bir sınaq ki, yaşadıqca gah o səni qınağa çəkir, gah da sən onda günah axtarırsan. Əsas məsələ isə, əlbəttə, bizi əhatə edənlərlə, onlarla münasibətlərimizin qarşılıqlı tənzimlənməsidir. Əli Babayev azad düşüncə sahibi idi. Arzularını boğmaqla işi yox idi. Düşüncəsinə, həyat düzəninə kənar müdaxilə mümkünsüz idi. Yəqin ki, kimsələrin "belə yaşamaq lazımdır" qayəsini özünün həyat prinsipinə çevirənlər onun nəzərində heçə bərabər idi...

Ancaq burası da var ki, məhz belə azad ruhlu, həyat eşqi dolu, özünə inam, qondarma, saxta "qaydalara" sığmayanlar, dünyaya gəldiklərindən bəri özünü qoruyub saxlayanlar üçün ömür və yaşam elə də asan, rahat keçmir...

lll

Etimad edilən vəzifə ilk növbədə ağır bir məsuliyyətdir və əlbəttə, həm də şərəfdir. Zənnimcə, bəzən heç də caiz olmayan kimlərinsə nəzərində, necə deyərlər, bunun şöhrət tərəfi də var.

Vəzifəyə şəxsiyyətin kimliyini müəyyən edən amil kimi baxmağı da düzgün hesab etmirəm. Kişinin şəxsiyyəti onun mənəviyyatı, ləyaqəti, əməli işləri ilə bəlli olur. Əlbəttə, qulluq mövqeyi ali insani dəyərləri ilə tamamlananlar bütöv adamlardır...

lll

Əli Babayev də vəzifəcə Biləsuvarda birinci şəxs olanda da, vəzifədən gedib fərdi təsərrüfatı ilə məşğul olanda da, eləcə Əli müəllim idi. Vətənpərvər idi. İçində dərin bir Azərbaycan eşqi vardı. Millətimizin tarixi Şanlı zəfəri bir vətəndaş kimi qanadlandırırdı onu.

Həm də çox təəssübkeş adam idi, dostumuz Mirzəli şahiddir, görüşlərimizdən birində Ali Baş Komandanın qətiyyətindən, şəxsən tanıdığı hərbçilərimizin şücaətindən danışanda necə alışıb yanırdı. Biləsuvarın Vətən yolunda şəhid övladlarının hər birinin xatirəsini ata məhəbbəti ilə yad edir, kövrəlirdi.

lll

Hər bir insanı dost dediyi, dost bildiyi şəxslə bəlkə də hardasa nəsə bir istək birləşdirir. Əli müəllim isə dosta istəyi doğmalıqla dəyərlənib bütövləşdirirdi.

Onunla tanışlığımız ötən əsrin səksəninci illərindən bizim nəslin indiki yaşlı nümayəndələrinin ülvi arzularının zirvəsi, gəncliyin qaynar həyat qaynağı olan komsomol dövründən, o təşkilatda hər ikimizin rəhbər vəzifədə çalışdığımız illərdən başlamışdı. Mən Lerik rayonunda komsomol komitəsinin ikinci katibi, Əli Babayev Biləsuvar rayonunda, Rayon komitəsində şöbə müdiri işləyirdi. Tanışlığımız sonralar elə o ötən əsrin doxsanıncı illərində mən Lerikdə, Əli müəllim isə Biləsuvarda rayon icra hakimiyyətinə başçılıq etdiyimiz vaxtda dostluğa çevrildi. Yeri gəlmişkən, gəncliyində çılğın həyat eşqi ilə alışıb yanan komsomol fəalı Əli başçı olarkən də elə o hal-əhvalda, ancaq daha qətiyyətli, özünə və rayon rəhbəri kimi qarşıda duran vəzifələrə öz yaradıcı münasibəti ilə fərqlənirdi.

Xatırlayıram, bir dəfə müştərək söhbət zamanı vəzifəcə bizdən yüksək məmurlardan biri Əli Babayevin elə üzünə: - "İti ağlın, cəsarətli düşüncən səni daim çətinliyə çəkəcək, qərəzli rəqiblərin çox olacaq", - demişdi...

lll

Hər dövrün, zamanın fərqli özəllikləri var. Ötən əsrin doxsanıncı illəri ilə yaşadığımız bu gün arasındakı fərqi görməmək, xüsusən, ötən o dövrü yaşayanlar üçün mümkün deyil. Bu gün çiçəklənən, dünyanın hər yerindən görünən Qalib, Qüdrətli Azərbaycanla o dövrün - müstəqilliyini yenicə qazanmış, iqtisadiyyatı çökmüş, köhnə iqtidarın idarəçilikdə səriştəsizliyinin acı həqiqətləri ilə üz-üzə qalmış Azərbaycanı tamam fərqlidirdı. Yurd-yuvalarından didərgin düşmüş qaçqınların, məcburi köçkünlərin qayğılarını çəkmək, onlara təskinlik verib toxtatmaq, yerbəyer edib yerləşdirmək, elə-belə, asan məsələlər deyildi. O zamankı rayon rəhbərlərinin daha bir vacib vəzifəsi də yerli əhalinin dolanışıq qayğısı, əmin-amanlıq, gündəlik həyat və məişət problemlərinin ən azı minumum həllinə nail olmaq idi. O dövrün bu çətinliklərini görməyib, indi bəlkə başqa cür düşünənlər də ola bilər. Ancaq Əli Babayev Biləsuvarın iqtisadi yüksəlişi, əhalinin dolanışığı, abadlıq-quruculuq işlərinə böyük səy göstərir, o vaxtların ən çətin vəzifələrindən olan aqrar islahatların yerinə yetirilməsi üçün səylərini əsirgəmədi...

lll

Əli etibarlı dost, yaxşı yoldaş idi. Uzun illər gah uzaqdan, gah da yaxından yoldaşlıq elədik, həmdəm olduq. Zaman keçə-keçə münasibətimiz heç dəyişmədi, aramızda qarşılıqlı səmimiyyət, həm də subardinasiya pozulmadı. Baxmayaraq ki, dediyim kimi, Əli müəllimin hələ xarakterindən irəli gələn bir ərköyünlüyü də vardı. Məhz bu ərköyünlüyü bəlkə də təkcə bir ərk yox, həm də daha çox qətiyyətə, şirin, səmimi "hökmə" bənzəyirdi.

lll

O, ixtisasca kənd təsərrüfatı mütəxəssisi idi. Ciddi, yaradıcı, iqtisadi təfəkkürü vardı. Kitaba, ədəbiyyata marağını heç soruşmamışdım. Ancaq onunla hər söhbət, oturub durmaq, mükalimə, elə məzmunlu, elə sanballı idi ki, alt qatı ilə də həmsöhbətini düşündürən dərin bir kitab idi...

lll

Yaxın ünsiyyətdə idik, ailəvi münasibətlərimiz də yaranmışdı. Bir neçə dəfə Aranın istisindən bəzəndə bizim dağlara üz tutdu, hətta ailəvi gəlişlərinin birində hələ indiyəcən də sancılı günlər yaşadığım rayon mərkəzindəki qayanın sinəsindəki yığcam "komamızda" ailəsi ilə gecələdi.

İyul ayı idi. Səhər çayı üçün evin arxasında, divarla qayanın arasında, kölgədə stol qoyub süfrə açmışdılar. Oturduq, heç on dəqiqə ötməmişdi ki: "Üşüdüm, günəş tutan yerdə oturaq", - deyib ayağa qalxdı..

Mən də bir ara ona: "Bizim dağlara gələndə özünlə günəşdən boğça tutub götürməyi unutma", - deyə sataşdım.

Sevgi ürək hadisəsidi, musiqidi, şeirdi, nəğmədi... Bizim nədənsə qəbul etdiyimiz qaydalar, özlüyümüzdəki müəyyənliklər, izahlar bu hissi çox vaxt çərçivəyə salır. Sevgini idarə etmək çətindir. Sevgiyə əmr, hökm etmək, məcbur etmək də mümkün deyil. Belə mükəmməl ali duyğu hər kəsə nəsib olmur...

Mənim tanıdığım Əli müəllim ailəsinə, övladlarına, yaxınlarına münasibətində məhz bu duyğulara sahib olan və onu yaşayan tək-tük insanlardan biri idi.

lll

İlin xəzan fəsli, səhv etmirəmsə, dekabr ayı idi. Bakıda çox əhəmiyyətli, mötəbər bir tədbirdəydik. Toplantı uzanıb axşamtərəfi yekunlaşdı. Həmin gün rayona qayıtmaq fikrində deyildim. Ən azı paytaxtda əlavə bir gün də qalıb rayona aid qayğıların, vacib məsələlərin həlli ilə məşğul olmalı idim.

Yanaşı oturmuşduq (demək olar ki, iştirak etdiyimiz bütün tədbirlərdə çiyin-çiyinə, yan-yana otururduq).

İclas bitər-bitməz: - Rayona qayıdaq, - dedi.

- Mən bir-iki gün qalmalıyam, - dedim. - Bəzi vacib işlərim var.

O, az qala, elə özünə məxsus, "hökmlə":

- Yox ee, inciyərəm, mən qayıtmalıyam, sənsiz də yol uzanar, ləzzəti olmaz, gərək birlikdə dönək, - dedi.

- Gec olar, axşam düşür, gecəgözünə bu qədər yolu geri qayıda bilmərik. Sabah yola düşərik, - deyə onu fikrindən döndərməyə çalışdım.

O isə öz dediyində israr edib:

- Lerikəcən yolu yarı edərsən, gecə bizdə qalarsan, sübh erkəndən də qalxar, çıxıb rahatca yol gedərsən.

Nə isə, daha nə edim, dostum "hökm"ünü vermişdi, xətrinə dəyə bilmədim, ikimiz də bir maşında geri döndük. Elə onun miniyində əyləşmişdik, üzü Biləsuvara yola düşdük.

lll

Biləsuvara, rayon mərkəzinə çatanda öz maşınıma keçib yoluma davam etmək fikri ilə, sağollaşıb ayrılmaq istədim, razılaşmadı, "olmaz, belə ayrıla bilmərik", -dedi.

- Daha buracan bir yerdə əylənib dayanmamışıq, evə gedək, səni çox yubatmayacam, yüngülvari bir çay içək, sonra yola salaram, - dedi və heç razılığımı almadan sürücüsünə:

- Haydı, tərpən, evə sür, - deyə səsləndi. Gəlib həyətlərinə yetişəndə, maşından düşəndə hiss etdim ki, deyəsən, evdə başqa qonaqlar da var.

Demə, o gün Əli müəllimin sevimli oğlu Məhəmmədin doğum günü imiş, ad gününü qeyd edirmişlər. Qardaşım məni öz sevimli övladının ad gününə beləcə çəkib gətiribmiş.

Yeri gəlmişkən, oğlu Məhəmmədə, zənnimcə, xüsusi bir ata münasibəti var idi. Bu da onun doğum günü ilə bağlı idi. Məhəmməd Əli oğlu Babayev doğulan gün, demə, çox hörmətli Şeyximiz Allahşükür Paşazadə Biləsuvar rayonunda səfərdə imiş. Əli Babayevə xəbər gətirirlər ki, oğlun olub. O da bu xoş xəbəri Şeyxə çatdırır, sonra da: - Şeyx Həzrətləri, adını siz qoyun, - deyir. Şeyx Həzrətləri də: - Adı Məhəmməd olsun, - deyib çağaya bu gözəl ismi verir.

Şənlikləri, yaxın dost, həmdəmlərlə oturub-durmağı çox xoşlayırdı Əli Babayev. Hər belə tədbirlərə xüsusi bir münasibəti var idi. Bayağılıqdan uzaq, məzmunlu və ağır-batman, ahəngli məclisləri sevirdi.

lll

...O gecə o vaxtacan hələ tanımadığım dostları ilə görüşdüm. Yeni tanışlar qazandım. Məşhur tarzən, indi Xalq artisti Zamiq Əliyevin və kamança ustası, indi haqq dünyasında olan Ədalət Vəzirovun (sonralar o da Xalq artisti adına layiq görüldü) müşayiəti ilə o zaman Özbəkistan Respublikasının Səmərqənd şəhərində "Qran pri" mükafatını yenicə almış, indi isə Xalq artisti, gözəl sənətkar kimi geniş tanınan Simarə İmanovanın ifasında mahnılar dinlədik. Gözəl, indiyəcən hər anı yadımda qalan bir gecə keçdi.

Nə qədər təkid etsə də, qalıb gecələməyə razı olmadım. Gecənin dərin vaxtı, saat 3-də sağollaşıb ayrıldıq. Mən Lerikə, evə çatanda sübh açılırdı...

lll

Əlinin böyük oğlu Şahların, sevimli qızları Fidanın, Gülnarın toyları çox şən, gurultulu keçmişdi. Dost, yaxın yoldaş kimi övladlarının səadət məclislərində iştirak etməyə dəvəti ilə bizim ailəmizi də şərəfləndirmişdi.

Bu il, onun vəfatı səbəbilə xeyir işi iki il gecikdirən oğlu Məhəmmədin toyu oldu. Onsuz. İndi bu sətirləri yazarkən düşünürəm ki, bəlkə elə buradada bir ilahi hikmət var. Toyunu görməyə ömrü vəfa etməyən dostum oğlu Məhəmmədin 1 yaşında elə bir gurultulu toy qədər gözəl, hələ də unutmadığım, elə digər dostlarının, ailəsinin həmişə xatırlayacağı belə bir məclis qurmuşdu...

İndi elə ilk andan, məclisin başlanğıcından qonaqların yerbəyer edilməsindən tutmuş musiqi tərtibatı, açılmış süfrə, hər şey Şahların, Gülnarın, Fidanın toylarındakı kimi düzülü, nizamlı, təmtəraqlı idi. Bütün bunları mütəəssirliklə seyr edə-edə, məclisə baxa-baxa sanki görürdüm onu. Məclisdəki cərgələrin arası ilə şax duruşu, şux addımları ilə bir-bir masalara yaxınlaşır, qonaqları ilə dil-ağız edirdi sanki. Özü yox idi, ortada deyildi, ancaq mənə belə gəlirdi ki, yox, dostum elə burdadır... Baxırdım, məclisi izləyirdim. Övladlarının toyuna gələn hər kəs məclisin, əlbəttə, əsas tələbinə, ahənginə uyğun deyib-gülüb şənlənməyə, yeni ailə quranlara xeyir-dua verməyə çalışır, özlərinin xoş əhval-ruhiyyələrini göstərmək istəyirdilər. Əslində əksəriyyət bu əhval-ruhiyyədə idi. Ancaq pərişanlığını daxilindəki hüznlə "ört-bastır" edə bilməyənlər də var idi. Əli müəllimin ömür-gün yoldaşı İradə xanıma baxdım. Sevinci üzündə donmuş, fərəhi küsən uşaq kimi nəzərlərində boylanır, amma... Gözünün yaşı ürəyində, ürəyinin ağrısı da çöhrəsində idi. Sanki, bax elə indicə hıçqırıb ağlayacaqdı. Udqunur, kipriklərini endirib, göz qapaqlarını sıxıb, tez-tez əks tərəfə dönürdü. Ancaq ortadan çəkilib gedə bilmirdi, çəkilə bilməzdi, söz vermişdi yəqin, ömür-gün yoldaşının ruhu inciməsin deyə elə onun xatirinə sevimli oğlunun, artıq çoxdan yubanan toyunu etməliydi və o bu toyda qol qaldırıb oynamalıydı... İradə bacım o toyda oynadı da, ağladı da. Göz aydınlığı vermək üçün oturduğu masaya yaxınlaşdım, salamlaşıb elə kəlmə kəsmək istəyirdim ki, "özümü güclə saxlayıram" - dedi və hönkürdü. Qəhərdən boğuldum. Övladına görə dilimə gətirmək istədiyim arzularımı ürəyimdə pıçıldadım...

lll

Sazəndələr "Heyvagülü" çalırdılar. Bu onun havasıydı. Xatırlayıram, gözəl rəqs edərdi. Qol qaldırıb yaxşı oynamağı vardı. Rəqsindən çox, şax ağayana duruşu ilə, ayaqlarının, qollarının hərəkətinin bir-birini qoşa tamamlaması necə də ahəngdar alınırdı. Dostum sözün əsl mənasında "Baba igid" adam idi.

Hə, "Heyvagülü" onun havasıydı. "Heyvagülü"nün havasına oynamırdı, sanki pəncələrinin üstünə qalxıb uçurdu.

lll

İnsanlar fərqli görkəmdə, sir-sifətcə müxtəlif rəngdə olduqları qədər də ayrı-ayrı düşüncəyə malikdirlər. Hər kəs başqasını onun layiq olduğu qədər yox, özünün başa düşüb anladığı qədər dəyərləndirə bilər. Əli Babayev mətin, qətiyyətli adam idi. Nə düşüncəsini gizlədib pərdələyə bilirdi, nə də ötkəmliyini yerə qoyanlardan idi. Sərrast, sözünün sahibi kişilərdəndi.

lll

...Daim əlaqə saxlayırdıq. Mütəmadi görüşlərimiz də olurdu. Son vaxtlar Şimal tərəfə, bizim rayondan yolu düşəndə adlayıb atüstü keçməzdi, görüşür, süfrəmizi təzələyirdik.

Onu itirdiyimiz o yayda əlaqələrimiz nəsə birdən-birə lap sıxlaşmışdı. Dostları ilə Naftalana istirahətə gedəcəyini bildirib: "Sən oralarda işləmisən, tanışların, dostların olar" soruşmuşdu. Mən də olanını: "Əlbəttə, dost da var, Goranboyda, Ceyhun Həsənov kimi qardaşlar da".

Yerbəyer olandan sonra dostlarla görüşmüşdü. Hətta mənə:

- Ceyhun sənə dost yox, ideal qardaşdır, - mülahizəsini də dilə gətirmişdi.

Xatırlayıram, istirahətdən tez döndülər. Əli - o "nazik" adam:

- Yoldaşlarımızdan biri xəstələndi, Ceyhun inciməsin, dönmək məcburiyyətində qaldıq, - deyə üzrxahlıq eləmişdi.

Demə, qarşıdan daha bir hekayə, əbədi ayrılığın başlanğıc hekayəsi də varmış.

Tələbəlik illərindən üzü bəri münasibətlərinə, dostluqlarına heç kölgə düşməyən Mirzəli müəllim mənə zəng edərək: - Əli xəstələnib, Bakıya gətirmişik, - dedi, - xəstəxanadadır. Onu da əlavə etdi ki, bəs yaxşıdır, qorxulu bir şey yoxdur. Belə deyib məni sakitləşdirəndən sonra:

- Deyirlər, bu xəstəxanada sənin həmyerlin olan bir kardioloq var, xəbərdar etsən, Əli müəllimi diqqətdə saxlasa, yaxşı olar.

Mən də elə dərhal arayıb həkimlə danışdım:

- Xəbərim var, qorxulu heç nə yoxdur, ötüb keçəcək, - deyə həkim dostum da təsəlli verib məni sakitləşdirdi.

lll

Ancaq demə, belə deyilmiş. Çox sevdiyim o qürurlu insan, yaxşı dost, etibarlı yoldaşla bir daha zəngləşib danışmaq mənə qismət olmadı. Yenə Mirzəli müəllim: - Əli Babayev dünyasını dəyişdi, ürəyi qəfil dayandı, - deyərək özü hönkürüb məni də durduğum yerdə sarsıtdı, telefon əlimdən düşdü.

İndi toxtaqlıq tapıram, bu da bir təsəllidir ki, Əli müəllimin dəfninə, son mənzilə yola salınması üçün Biləsuvara özümü çatdıra bildim...

Ruhu şad, mənəvi ömrü əbədi olsun əziz dostumun!

12 iyul 2024-cü il.

Novruz NƏCƏFOĞLU

525-ci qəzet .- 2024.-26 iyul,№(131).-S.12;13.