Mavi şar

Esse

O gün bir tanışım məni "Cinsiyyət party"sinə dəvət elədi. İlk dəfədir ki, belə bir mərasimə gedəcəm. Əvvəllər bu cür tədbirlər haqqında nadir hallarda eşitsək də, indi həmin yığıncaqlara dost-tanışımız dəvət edir. Düzdür, belə mərasimlərin hazırda kütləvi xarakter aldığını deyə bilmərik, ancaq qeyd edənlərin sayının çoxaldığı dəqiqdir.

Yanaşmalar olduqca müxtəlifdir. Gənc nəsil bunu nisbətən normal qəbul etsə də, orta və yaşlı nəsil adətən qınaq obyektinə çevirir. Əsas arqumentlər isə milli mentalitetə söykənir. Düzü, bu mövzuda xırdalıqlara varmaq istəmirəm. Hər kəsin öz həyatı. Ümumiyyətlə, başqasının davranışları mənim həyatıma bilavasitə təsir göstərmirsə, o mövzuda özümü fikir söyləyəcək səlahiyyət sahibi hesab eləmirəm. Bu da həmin mövzulardan biridir. Əgər kimsə övladının cinsiyyətini əlli nəfəri başına toplayıb öyrənmək istəyirsə, hörmətlə yanaşmağın tərəfdarıyam. Nə qədər absurd görünsə belə.

Əvvəllər belə mərasimləri daha çox məşhur cütlüklərdə görürdük. Bütün həyatını kamera önündə yaşamağı həyat tərzinə çevirənlərin uşağının cinsiyyətini də minlərlə insanın qarşısında öyrənməsini qəribsəmirdik. Ancaq indi bu mərasimləri təkcə məşhurlar yox, elə siravi insanlar da qeyd edirlər. Hətta indi belə tədbirlərin təşkili ilə məşğul olan şirkətlər var. Həmin şirkətlərin sosial şəbəkə hesablarında sıravi insanların iştirakı ilə çəkilmiş xeyli videolar izləmişəm. Görüntülərdə diqqətimi çəkən əsas məqamlardan biri ananın qız doğulacağını deyəndə atanın verdiyi reaksiya olur. Hamısına aid olmasa da, böyük bir qismində kişilərin bu xəbəri öyrənərkən simalarında məyusluq görürük. Sağda-solda parlayan işığın təsirindən real reaksiyanı aydın şəkildə müşahidə etmək çətin olur. Üç-beş saniyəlik səmimi məyusluğu dərhal saxta təbəssüm əvəzləyir. Düzü, çox vaxt bu reaksiyanı ilk övladda yox, ikinci, yaxud da üçüncü körpəni gözləyərkən verirlər. Oğlan xəbərinin isə demək olar ki, ilkinə də, üçüncüsünə də, beşincisinə də eyni cür sevinirlər. Bir daha qeyd edim ki, bu sözləri hamıya yox, müəyyən bir qismə aid edirəm.

Əksini görsəm, təəccüblənərdim. Təəssüf ki, görmədim.

Azərbaycan dünyaya gələn uşaqların cins nisbətinə görə selektiv aborta üstünlük verən dövlətlər arasında ilk yerlərdə qərarlaşır. Statistik rəqəmlərə baxanda mənzərə tamamilə aydın olur. Bu nə indinin söhbətidir, nə də dünənin - hamımıza statistikasız da məlum olan faktdır.

Keçmişdə bir neçə qız uşağı dalbadal doğulanda sonuncuya Kifayət, Qızqayıt, Bəsti, Qızbəs, Qıztamam, Qızyetər adlarını qoyarmışlar. Keçmiş deyəndə də, Nuh əyyamını nəzərdə tutmuram. Elə ötən əsri deyirəm. Yəqin ki bu adlar çoxunuza tanışdır.

Bir sözlə, əsrlərdir, bu yanaşma bizim canımızdadır. Əslində, problemin kökündə dayanan səbəblər haqqında çox danışmaq olar, ancaq bu yazımın mövzusu başqadır.

Bütün məsələ qeyri-səmimilikdədir. Özü də tək başqalarına qarşı yox, həm də özümüz-özümüzə qarşı dürüst deyilik. "Cinsiyyət party"lərindəki məlum mənzərənin cavabı da bundadır. Göstərə biləcəyimiz nümunələr də kifayət qədər çoxdur. Evdəkilər hərini alandan sonra küçənin ortasında dizini yerə atıb edilən evlilik təklifləri də qəbildəndir. İkisi də bizə yaddır, ögeydir, imitasiyadır.

Əlbəttə, təkcə ənənəviliyə söykənsək, yeniliyə həsrət qalarıq. Bəşəriyyətin nizamı isə yeniliyin üzərində bərqərardır. Lakin bizim kimi cəmiyyətlərdə belə ziddiyyətlər ənənə ilə müasirliyin üzləşməsindən yox, Şərq dəyərləri ilə Qərb dəyərlərinin toqquşmasından yaranır. Daha açıq desəm, şərqli qərbli olmağa cəhd göstərəndə özünü gülməli hala salır.

"Əsrə bərabər gün" romanında çox sevdiyim bir yer var. Bu kimi mövzularda həmişə həmin dialoqu xatırlayıram:

"- Mənə tapşırıblar sizə çatdırım ki, gələcək üçün nəzərə alasınız, bu qəbiristanlıq ləğv ediləcək.

- Ana-Beyit?

- Bəli, O qəbiristanlıq belə adlanırsa...

- Niyə? Onun kimə maneçiliyi var?

- Orada təzə mikrorayon salacaqlar.

- Qəribədir, vallah. Başqa yer tapmadınız, yer qəhətliyidir?"

Ənənəyə sədaqətlə yeniliyə çağırışın ziddiyyəti üzərində qurulan bu dialoq insanlara mühüm bir mesaj verir. Gözəl gələcək qurmaq üçün keçmişi dağıtmağa ehtiyac yoxdur.

Radikal dəyişikliklər özündən sonra həmişə güllük-gülüstanlıq vəd eləmir. Bəzi mövzularda problemi həll etmədən novatorluğa tələsmək natamamlıq yaradı.

Yolumuz uzundur və bu yolun nahamar hissəsi bizim payımıza düşüb. Doxsanıncı illərin həngaməsindən sonra cəmiyyətimiz öz doğrularını yeni-yeni tapır. Bu axtarışlarda belə ziddiyyətli məqamlar çox olacaq. Zaman-zaman gedişat hər şeyi yerinə qoyacaq. İndi isə vəziyyəti qəlizləşdirən əsas amil mahiyyəti görməzdən gəlib, özümüzü özümüzə başqa cür təqdim etməyimizdədir.

Əgər sənin övlada münasibətin arxaik təfəkkürə əsaslanırsa, özünü niyə "party"lərlə aldadasan ki?

Mənə dəvət göndərən tanışım da oğlu olmasını istəyir. Əgər "party"də mavi şar partlasa, uşağa atasının adını qoyacaq.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet .- 2024.-27 iyul,№(132).-S.19.