“Laləli çəmənlik”

“Bir rəsmin dedikləri” rubrikasının budəfəki qonağı sənətşünas Seyranə Musayevadır. Onunla məşhur fransız rəssamı Klod Monenin “Laləli çəmənlik” əsərindən danışmışıq.

Klod Mone 1840-cı ildə Parisdə anadan olub. Əvvəlcə qara karandaşla çəkdiyi cizgilərlə tanınan rəssama məşhurluq gətirən ilk əsər 1866-cı ildə çəkdiyi “Yaşıl paltarlı qadın” olub.

Əsasən mənzərə, natürmort, portret janrında əsərlər işləyən Mone impressionizm dövrünün görkəmli rəssamlarındandır. Monenin işıq və rəng vurğunluğu onun çoxillik tədqiqat və eksperimentlər aparmasına səbəb olub. Təbiətin çox sürətlə, bir anda dəyişən çalarlarını kətan üzərində çəkmək rəssamın əsas məqsədi idi. Mone hava şəraitində daimi və lokal rənglərin olmadığını aşkar etmişdi.

Rəssam 5 dekabr 1926-cı ildə vəfat edib.

- “Laləli çəmənlik” Mone yaradıcılığının hansı dövrünə aid edilir?

- Klod Monenin “Laləli çəmənlik” tablosu impressionist rəssamların ilk sərgisində təqdim olunan əsərlərdəndir. Tablo 1873-cü ildə kətan üzərində yağlı boya ilə çəkilib. İmpressionist üslubdadır.

- Əsərin kompozisiyası necədir?

- Rəsmdə ağaclar arasında çəkilmiş ev üfüq xəttində yerləşir. Onun dam örtüyü tablonun arxa və ön planını bir-biri ilə əlaqələndirir, divarları isə tünd-yaşıl çəmən və səma arasında fərqi yumşaldaraq, sanki yüngül rəng keçidi əmələ gətirir. Arxa plandakı fiqurlar vasitəsilə hərəkət hissini çatdırmaq istəyən Mone təpənin başında daha iki fiqurun təsvirini verib. Onlar çəmənlikdə çətinliklə görünən cığır vasitəsilə ön plandakı fiqurlarla əlaqələndirilib. Tabloda Mone qırmızı rənglərə üstünlük versə də, sarı cizgiləri, sarı gülləri bütün kompozisiya boyu həm ön plandakı lalələr arasında, həm də arxa planda təsvir edib.

- Bəs əsərdə rəng həlli ilə kompozisiya necə tamamlanır?

- Rəsmdə sönük tonlardan istifadə olunub. Əsərin böyük hissəsində fırça ilə yaxılmış kiçik yaxmalar sanki görünmür. Lakin bu hissədə olan sönük tonlar əlvan, al qırmızı cizgilərlə qabardılıb. Klod Mone tabloda qırmızı lalələr və yaşıl otlar arasındakı rəng kontrastına heyranlığını göstərir. Lalələrin onda oyatdığı təəssüratı çatdırmaq istəyən Mone çiçəkləri dəqiqliklə çəkmədən, onları perspektivdən uzaq, kiçilən qırmızı yaxmalarla göstərir. Rəssam ön plandakı oğlanın üz cizgilərini üç nöqtə ilə qeyd edib. Onun şlyapasındakı lenti Mone eynilə lalələrin rəngi kimi qırmızı boyayıb. Xanımın əlindəki göyümtül-bənövşəyi rəngli çətir solğun otun fonunda əlvan və aydın seçilir.

- “Laləli çəmənlik” tablosu rəssamın o biri əsərlərindən hansı xüsusiyyətləri ilə seçilir?

- Fərqlər əsasən mövzu və motivdədir. “Laləli çəmənlik” əsəri adından da göründüyü kimi, lalə tarlalarını təsvir edir. Mone adətən, çiçəklər və bağlarla bağlı əsərlər yaratmış olsa da, bu əsərində lalələrə xüsusi diqqət yetirib. Lalələr Fransanın müəyyən bölgələrində geniş yayılıb. Rəssam bu gözəlliyi təsvir edir. Mone “Laləli çəmənlik” əsərində canlı və parlaq rənglərdən istifadə edib. Lalələrin fərqli rəngləri və onların təbiətdəki harmoniyası əsərdə aydın şəkildə əks olunur. Bu, onun digər əsərlərindəki rəng oyunlarına bənzəsə də, lalələrin müxtəlif rənglərini vurğulaması bu tablonu fərqləndirir.

- İşıq və kölgə oyunları də əsərə xüsusi rəng qatır.

- Ümumiyyətlə, Mone işıq və kölgə oyunları ilə tanınır. “Laləli çəmənlik” əsərində də günəş işığının lalələrin üzərinə düşməsi və kölgələrinin meydana gəlməsi təsvir olunub. Bu, əsərə xüsusi bir dərinlik və reallıq qatır. Mone bu tabloda impresionist texnikalarını istifadə edib. Qısa və sürətli fırça vuruşları, rənglərin bir-birinə qarışması və ümumi təəssürat yaratma xüsusiyyətləri ilə bu əsər, impresionizm üslubunun ən gözəl nümunələrindən biridir.

- Sizcə, bu rəsm bizə nə deyir?

- Mone bütün ömrü boyu impressionizmin əsas qaydalarına sadiq qalaraq yaratdığı müasir həyat səhnələrini, mənzərələri açıq havada plenerdə işləyib. “Laləli çəmənlik” əsəri də Monenin təbiətə olan sevgisindən və rənglərlə oynamaq bacarığından xəbər verir.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet .- 2024.- 5 iyun,№98.-S.13.