Ədəbi köşk: Nə var, nə yox?

Mikayıl Müşfiqin adından plagiat

Biz Mikayıl Müşfiqi yaxşı tanımırıq. Onun yalnız 4-5 məşhur şeirini oxuyuruq, paylaşırıq. Mikayıl Müşfiq poeziyasında elə nümunələr var ki, onlar Azərbaycan poeziyası üçün yeni mərhələdir. Mikayıl Müşfiqin hansısa yazının, reportajın başlığına çıxarılası onlarla möhürlü misrası var. Təəssüf ki, “Məni gözəl xatırla” misrasını ölməz şairin adına çıxıb plagiat mənzərəsi yaradırlar.

Şəhriyar Del Gerani yazır: “Mədəniyyət” kanalı guya Mikayıl Müşfiqin anım günündən reportaj hazırlayıb, başlığa da bu misranı qoyub: Məni gözəl xatırla...

Müşfiqin 5-6 şeirini oxuyan istənilən bədii duyumu ortabab 11-ci sinif şagirdi bilər ki, bu misralarla başlayan şeir Müşfiqə aid deyil. Sosial şəbəkələrdə “Beni güzel hatırla” şeiri Orxan Vəlinin də adından yayımlandı. Sonra məlum oldu, belə miyanə şeiri Orxan Vəli kimi usta qələm adamı yazmaz. Daha sonra da şeirin gerçək müəllifi çıxdı ortaya - Okan Savcı adında bir gənc. Sözüm onda deyil. Dediyim bu, məgər yetim Müşfiqin özünün bir misrasını tapmaq çətindirmi ki, götürüb başqa bir müəllifin misrasıyla xatırlayırlar? Özü də harda? Ölkənin yeganə mədəniyyət kanalı adına bir ünvanda. Nə bilim. Ustad Şəhriyar demiş, “Bizdən qabaqdadı avropalılar, işi işbilənə tapşırır onlar...” Görünür, bu gedişlə bəlalarımız hələ qabaqdadır...”

***

Ədəbi tənqidi diri-diri basdırdıq...

Ədəbi tənqid bütün dövrlərdə səs-küylə qarşılanıb. Çünki onu qələmə alan bir subyektdir. Obyektivliyə qaçış çətin məsələdir. Hər halda bütün mənfi və müsbətləri ilə bu gün tənqid funksional deyil.

Gənc filoloq Aqil Bəkir yazır: “Tənqidçilərin əsərləri necə oxuyub hansı şəkildə dəyərləndirdiklərini Aqşin Yeniseyin “Gölə qarğı sancan” romanını oxuduqdan sonra bir daha şahidi oldum. Roman haqqında xüsusilə Əsəd Cahangir ilə İradə Musayevanın yazdığı yazılar məni təəccübləndirdi. Hər iki şəxsin əsəri dəqiqliklə oxumadığına əmin oldum. Bir də onda əminlik yarandı ki, bir vaxtlar ədəbi tənqiddə “kütləvi sıxışdırma” motivli “sifariş”lər ön planda olub. Tənqidin can çəkişəndə son nəfəsini vermədən basdırılmasının səbəblərindən ən önəmlisi də budur”.

***

“Ədəbiyyat oxucu ilə yazıçının sirli söhbətidir”

İndiyə qədər bu sual ətrafında çox qənaətlər formalaşıb: “Ədəbiyyat nədir?”

Nicat Həşimzadə belə tərif verir: “Ədəbiyyat sözlərlə rəsm çəkməkdir. Elə şeylər var ki, onları səslə heç özünə belə etiraf edə bilmirsən, bu anda edəcəyin yeganə şey gündəliyinə kiçik qeydlər etməkdir. Ədəbiyyat oxucu ilə yazıçının sirli söhbətidir və yazıçı inanır ki, onu hətta bir milyon insan oxusa belə, sirrini aşkar etməyəcəklər, aşkar etsələr belə, bunu bəyan etməyəcəklər. Məncə, ədəbiyyat özünü ifadə vasitəsi deyil, əksinə, özünü ifadə etməmə vasitəsidir. Bəzən insan özündən, bəzən də ətrafından, çirkin söhbətlərdən, mənəviyyatsız hadisələrdən uzaqlaşmaq üçün ədəbiyyata sığınır. Onun məqsədi özünü ifadə deyil, özünü xilas etmək, özünü qorumaqdır. Bu səbəbə görə də mən “ədəbiyyat nədir” sualına belə cavab verirəm. Ədəbiyyat insanın özünü ifadə vasitəsi olmaqdan daha çox, özünü xilas etmə vasitəsidir”.

***

Göz qabağında “yanşaqlaşan” şairlər

Şair-yazıçı adını ucuzlaşdıran qövm hər şeydən əvvəl öz vicdanı qarşısında müqəssirdir. Sözə xəyanət müqəddəsliyə xəyanətdir. Qəm alıb qəm satmağı söz alverinə çevirənlər gündən-günə mənfi imic formalaşdırır. Hədiyyə Şəfaqət belələrinə ad tapıb: “Biz tərəflərdə “yanşax” (yanşaq) sözü var. Özü dayaz, dili yüyrək adamlara deyilir. Ağzını açanda şeir, məsəl -”dərin fəlsəfə” tökülür, adını da “şair” qoyub, harda “hörmətli” məclis var, ordadır, amma el bilir ki, bu min dona düşən adamdan heç nə olan deyil, yola verir, bir az da ehtiyatlı olur ki, başı ağrımasın; nə bu “şairə” hörmət bəsləyir, nə başına dolananlara...

Vay o gündən, şairlər göz qabağında yanşaqlaşa, amma el hələ qəbul etmək istəməyə.

Bizim dövrümüzdə sərraf olmağa ehtiyac yoxdur, bir azca ağıllı baxış, bir azca analiz qabiliyyəti, ən əsası, bir azca ictimai vicdan yanşaqlaşmış şairləri bütün həyat tərziylə, varlığıyla da, yoxluğuyla da adına layiqliyini itirməmiş həqiqi şairdən fərqləndirməyə bəs edir.

Biz axmaq deyilik, axmaq bizi axmaq yerinə qoymaq istəyənlərdir”.

***

Təzə nə var?

Xatırlayırsınızsa, dahi şair Mikayıl Müşfiqin 110 illiyi ərəfəsində ortaya çıxan bir məsələ var idi.

Müşfiqə aid olan qalıqlar məsələsi...

Həmin müddətdə ailə üzvlərindən DNT analizi götürmüşdülər.

Rəsmi xəbərə görə, DNT analizlərinin nəticələri göstərib ki, o qalıqlar Mikayıl Müşfiqin deyil.

***

AYB katibi Səlim Babullaoğlunun bu günlərdə Özbəkistanda çap olunan şeirlərinin maraqlı tərcümə tarixçəsi var: “Özbəkistanın “Cahan ədəbiyyatı” jurnalında 14 şeirim dərc olunub. Allah rəhmət eləsin, mərhum Osman Kuçkarın tərcüməsində...

Bu xəbəri mənə Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin məsul əməkdaşı hörmətli Risalət xanım verdi, sağ olsun.

Şeirləri düz 20 il əvvəl məndən Osman bəy özü almışdı, Bakıda olarkən. Sonra çevirdiyini eşitdim. Amma vəfatı səbəbiylə düşünürdüm ki, tərcümələr, əlyazması itib. Sən demə, doğrudan da bəzən əlyazmalar yanmır.

Ötən il əziz Risalət xanım əlyazmasının Osman bəyin ailəsindən alıb pdf şəklində mənə göndərdi. Sonra da sağ olsun, jurnala çapa göndəribmiş...”

***

“Ulduz” aylıq ədəbiyyat dərgisi və AYB Ədəbiyyat Fondu unudulmaz Xalq şairi Vaqif Səmədoğlunun 85 illik yubileyinə həsr edilmiş, 35 yaşa qədər qələm adamları arasında keçirdiyi poeziya müsabiqəsinin qalibləri məlum olub:

I yer: Cavid Qasımov;

II yer: Rəşad Nağı Mustafa, Allahşükür Ağa;

III yer: Eminquey, Seyidəli Sübhi, El Roman

***

Qismət Rüstəmov: “Vaxtilə Bakı Slavyan Universitetində Kamal Abdullanın təşəbbüsü ilə “Filoloqun kitabxanası - 100” adlı bir seriya başlamışdı, bu sırada ədəbiyyatşünaslığın, dilçiliyin fundamental əsərləri orijinaldan tərcümə olunurdu. Yeni mövsümdən Azərbaycan Dillər Universitetinin Xarici Ölkələr Ədəbiyyatı kafedrasının peşəkar heyəti bu nəcib və faydalı işi davam etdirəcək. Orijinal dillərdən çağdaş filologiyanın boşluğu hiss edilən qiymətli əsərləri (şərhlərlə) ana dilimizə tərcümə olunacaq.

Vətənə-millətə xeyirli olsun!”

***

Ulucay Akif yazıçılara sual ünvanlayıb:

“Hələ də feyk profillərlə şərhlərdə özünüzü tərifləyib, özünüzə sual-zad verirsiniz?”

Belə də olur?..

***

“Do və başlanır hər şey”...

Xanım İsmayılqızının 111 nəğmədən ibarət yeni şeirlər kitabı Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzinin təşəbbüsü ilə çap olunub.

***

Günel Natiq yazır: “Ustad İlham Qəhrəmanın Sarı Aşıq haqqında kitabı var. Üstündə yazılıb: “Sarı Aşıq”. Sərgidə bir nəfər yaxınlaşıb, əvvəl kitaba, sonra İlham müəllimə baxıb soruşub ki, Sarı Aşıq sizsiz?”

Belə görünür, bəlli bir nəsilin gözündə İlham Qəhrəman həm də bizim neosarı aşıqımızdı...

Hazırladı: Nadir YALÇIN

525-ci qəzet.- 2024.- 8 iyun,№101.-S.13.