Xəyallar gerçək olanda

Esse

Azərbaycanın böyük şairi Hüseyn Cavid uzun illər öncə, "Qadın gülərsə şu issız mühitimiz güləcək, Sürüklənən bəşəriyyət qadınla yüksələcək!" deyərək qadının cəmiyyətdəki gücünü müəyyən etdi.

Həqiqətən də qadın əməyi cəmiyyətlərin daxili dinamikasını aktivləşdirən ən mühüm elementlərdən biridir. Necə ki, Türkiyədə müəllim Seda Gökmen, Azərbaycanda isə Günel Əkbər hərəkatı mahiyyət etibarı ilə cəmiyyəti hərəkətə keçirən bir dinamika növüdür.

Yenilikçilik hərəkatı (cədidçilik) XIX əsrin əvvəllərində və XX əsrin sonlarında Rusiya çarlığı dövründə yaşayan türklər arasında maarifçilik hərəkatı kimi başlamışdır. Kazan türklərindən Əbdünnəsir Kürsevinin (1812) başlatdığı köhnə-yeni mübahisəsi Türküstandakı bütün türklər arasında əks-səda doğurdu, bütün çətinliklərə və maneələrə baxmayaraq, hər yerdə yeni üslubda tədris olunan məktəblər açıldı.

Böyük şəhərlərdə açılan türk məktəblərindən başqa, türk qəzetləri də bir-birinin ardınca nəşr olunmağa başladı. Bunlardan ən məşhurları, şübhəsiz ki, Azərbaycanda Zərdabinin nəşr etdiyi "Əkinçi" və Krımda çıxan "Tərcüman" qəzetləri idi. "Tərcüman" qəzeti hər kəsin anlayacağı dildə nəşr olundu və məqsədini "İşdə, fikirdə, dildə birlik" şüarı ilə bəyan etdi. Təkcə Çar Rusiyasında deyil, Hindistanda, İranda, İraqda, Türkiyədə də oxunan və bəyənilən qəzetin şərəfi Qaspıralı İsmayıla məxsus olsa da, yaranmasına səbəb olanlardan biri də onun həyat yoldaşı İsfəndiyar Akçuranın qızı Zöhrə xanımdır. İsmayıl bəylə evlənərkən gətirdiyi cehizlə mətbəə almağa şərait yaradan Zöhrə xanım bu böyük maarifçiliyin adsız qəhrəmanlarından biri oldu.

Türküstan və Qafqazdakı türk cümhuriyyətləri 1991-ci ildən Sovet İttifaqından müstəqillik əldə etdilər, lakin onlar böyük iqtisadi və siyasi problemlərlə üzləşməli və bunun əvəzini ödəməli oldular. Bu cümhuriyyətlərin Türkiyə ilə münasibətlərində son otuz ildə enişli-yoxuşlu dövrlər oldu. Hər iki tərəfin arzuladığı dil, fikir, iş birliyi məsələsi tez-tez gündəmə gətirilsə də, böyük çətinliklərin olması da diqqətdən kənarda qalmayıb. Rəsmilər və alimlər bir araya gələrək ortaq əlifba, ortaq tarixyazımı, ortaq dillə bağlı müxtəlif qərarlar qəbul etməyə başladılar.

Dövlətlərin münasibətlərdə atdıqları sakit və ehtiyatlı addımların, aşağıdan, yəni xalqdan gələn hərəkətlərin cəmiyyətlərimizi bu arzunu reallaşdırmaqda daha da irəli aparacağına inananlardan biriydim. İndi bu hərəkət yavaş-yavaş üzə çıxır. Məsuliyyət hissi ilə hərəkət edən İsmayıl Qaspıralının həyat yoldaşı Zöhrə xanım kimi iki müəllim xanım birdən-birə uşaqların yazdığı məktublarla hər iki ölkənin mətbuatında görünməyi bacardılar.

Əskişəhərdəki ibtidai məktəbin müəllimi Seda Gökmen "Həyat Bilgisi" dərsində Türkiyənin qonşuları mövzusu müzakirə olunarkən Azərbaycanın diqqətini uşaqların diqqətinə çatdırıb, onları buna həvəsləndirib və şagirdlərə məktub yazdırıb. Azərbaycanda öz yaşlarında, böyük uzaqgörənliyin məhsuludur. Bütün böyük arzular və hərəkətlər həmişə belə proqnozlar və hərəkətlərlə ortaya çıxır. Seda müəllimin zəhməti məhəbbət zəhməti olduğu üçün Azərbaycanın ibtidai sinif müəllimi Günel Əkbər tərəfindən dərhal qəbul edilmiş və böyük həvəslə qarşılanmışdır.

Bu böyük uzaqgörənlik və bu kiçik hərəkət ünsiyyət mediası vasitəsilə böyük təsir yaratdı. Bu baxımdan cəmiyyətlərin nəinki bezdirici hərəkətlərə, xəbərlərə maraq göstərdiyi, həm də emosional toxunuşlara ehtiyacı olduğu məlum oldu.

Digər mətbuat və media orqanları ilə birlikdə Avropa türklərinin qurduğu, mədəniyyətimiz və kimliyimiz üzərində sədaqətlə çalışmaq riskini üzərinə götürən Kanal Avrupa televiziyası bu mövzunu Nurdoğan Aktaş bəyin təqdimatı ilə müzakirə etdi. Xanım Seda Gökmen və Günel Əkbərin qatıldığı proqramda dostluq və xüsusilə uşaqların bir-birləri ilə qurduğu sevgi bağları ifadə edildi. Proqramda iştirak edən Köln Azərbaycan Mədəniyyət Evinin prezidentlərindən Altay Rüstəmli və jurnalist Yaqut Misirxanlı hər iki müəllim xanımı təbrik edərək, bu cür işlərin sürətləndirilməsinin və iki qardaş ölkə arasındakı sevgi bağlarının daha da inkişaf etdirilməsinin vacibliyini vurğuladılar.

Proqrama qoşulanda da yadıma düşənlər Qaspıralı, Zərdabi, Əli bəy Hüseynzadə, Carullah kimi ziyalılar idi ki, yüz il əvvəl Buharada, Qazanda, Səmərqənddə, Təbrizdə, Baxçasarayda, İstanbulda nəinki xəyal qurmuş, hətta fədakarlıqla çalışdılar, səy göstərdilər.

Orxan ARAS

525-ci qəzet.- 2024.- 11 iyun,№102.-S.11.