Aktrisanın şirin-acı həyat hekayəti

(Əvvəli ötən çərşənbə sayımızda)

Mən ancaq öz düşüncələrimi və arzularımı ifadə edirəm, heç də Danko deyiləm ki, yol göstərmək üçün ürəyimi sinəmdən çıxarıb, başımın üstündə məşəl kimi yandırım. Ancaq teatrın və kinonun inkişafı xatirinə mənim yanan və sürətli ritmlə döyünən ürəyim vardır, bunun sağlamlığıma ziyan vurduğunu da bilirəm. Bəxtimizə yazılan sənət sahələrinin inkişafı üçün biz sadəcə çalışmamalıyıq, fədakarlıq göstərməliyik, mənim harayım da, çağırışım da yalnız buna xidmət edir. Heç kəs buna görə məni avantürizmə yuvarlanmaqda ittiham edə bilməz, axı bunda mənim heç bir təmənnam yoxdur.

Biz qədim yunanların dünyaya bəxş etdiyi müqəddəs məbədi qoruyuruq. Artistlər ən sülhsevər insanlardır, sarsılmaz humanistlərdir, əsl filantroplardır. Biz ölümə səbəb olan silahın nə olduğunu bilmirik, səhnədə istifadə etdiyimiz silahlar taxtadandır. Taxta qılınc adamı öldürmür, bəzi xalqların istifadə etdiyi ağac dəyənəkdən olan məşq silahına bənzəyir, yalnız süni vuruş effekti yaradır. Biz səhnə yaradıcılığımızla insanları dostluğa, bəşəri dəyərləri lazımınca qiymətləndirməyə çağırırıq, həm də bəd əməlləri bacardığımız qədər ifşa etməyə çalışırıq.

Bizim yeganə qayəmiz budur, gəlin buna xilaf çıxmayaq. Adamlar şəxsi həyatımızla tanış olmasalar da, oyun qüsurlarımıza nüfuz etməsələr də, bizim tamaşalara inanırlar. Ona görə də Esxil, Sofokl, Şekspir, Kornel, Hüqo və onların dram əsərləri minillər, yüzillər keçsə də, nail olduqları böyüklüyü, hündürlüyü səhnə möcüzəsi hesabına itirmirlər. Bu müqəddəs məbədin kahinliyi indi bizə tapşırılmışdır, biz ləyaqətli davamçılar olduğumuzu sübut etmək üçün bütün gücümüzü, istedadımızı sərf etməliyik.

Mən, Doqquz Muzadan birinin, ilahə Melpomenanın himayə etdiyi teatrı, Orta əsrlərdə Qərbi Avropada yaranmış, geniş yayılmış və böyük iqtisadi gücə yiylənmiş monastırlarla müqayisə etmək istərdim. Qoy bu qatı dindarları heç də qorxutmasın. Monastırlar həm də əsl kollektiv zəhmət simvolları sayıla bilərdi. VI əsrdə İtaliyada, Roma ilə Neapol arasındakı ərazidə Müqəddəs Benedikt məşhur Monte-Kassino monastırını yaratmışdı. O, həm də Qərbi Avropada indiyədək öz əhəmiyyətini itirməyən monastır Əsasnaməsini yazmışdı. Bu nizamnamə rahiblərin həyatına işıq salan 73 maddədən ibarət idi. Bu Əsasnamənin başlıca göstərişi "Ora et labora!" - "Dua et və işlə" şüarı idi. O, rahibləri bəkarət, mülkiyyətdən imtina, bir dəfə seçilmiş monastıra ölənə qədər sədaqət ruhunda tərbiyə edirdi. Əqli zəhmət də Əsasnamədə xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi. Ona görə də Benedikt monastırları sonralar Qərbi Avropanın başlıca mədəni mərkəzlərinə çevrildi.

Benediktin Əsasnaməsi bəzi istisnalarla yanaşı, bütünlüklə teatrın fəaliyyətinə də aiddir. İstisna yalnız bəkarətə aiddir, teatrda işləyənləri heç kəs cismani hissiyatdan məhrum etmir, onlar sərbəst ailə qurmaq hüququna malikdirlər. Monastırlardan fərqli olaraq, teatrların həm də elə bir sərvəti, mülkiyyəti yoxdur. Əsasnamədə dua Allaha ünvanlanmışdır, dindarlar bu gün də onu icra edirlər və buna heç bir maneə yoxdur. Mən duanı həm də teatrın müqəddəsliyinə yönəltmək istərdim, qoy teatr sənəti dünya durduqca yaşasın və inkişaf etsın, ən azı tamaşaçının tələbini ödəmək gücündə olsun. İşləmək, zəhmət çəkmək isə bizim alnımıza yazılmışdır. Öz üzərində işləməyən aktyor və aktrisa məhvə məhkumdur, ən çoxu teatrların qapısında dilənçi həyatı sürəcəkdir. Yaradıcılıqla məşğul olmayıb, köhnə zəif repertuarla gününü keçirən teatrlar da uzun müddət yaşaya bilməz. Ona görə də bizim hər birimiz teatr barədə dua etməli, daha dəqiq deyilsə, onun inkişafına çalışmalı, daim bizi qocalmağa qoymayan bu qeyri-adi, yaradıcı zəhmətlə məşğul olmalıyıq. Kim bununla razılaşmırsa, yuxarıdan göstərişi gözləmədən teatrla vidalaşmalıdır ki, ona gənc, istedadlı, enerjili yeni qüvvələr gəlsin. Yalnız inkişafa yönəlmiş təkamül prosesində İntibah teatrın sağlamlığını qoruyub saxlaya bilər. Bunu həyata keçirməyi bacarsaq, gələcək nəsillər də bizdən razı qalacaqdır.

Biz Sahara səhrasının şimalındakı Saxeldə yaşayan, berber xalqı olan tuareqlər deyilik ki, fəaliyyətimizlə deyil, ətalətimizlə öyünək. Onlar susuzluqdan əziyyət çəksələr də, su olmadığından daim qumla yuyunsalar da, özlərini heç kəsdən asılı olmayan, müstəqil hesab edirlər. Lakin onlar əsrlər ərzində öz həyat tərzlərini dəyişə, heç bir inkişafa nail ola bilməmişlər, yalnız mülkiyyətlərində olan dəvələrinin sayı ilə öyünürlər. Biz isə öz çiyinlərimzdə vətəndaşlıq borcunun məsuliyyətini daşıyırıq. Biz dövlətçiliyimizlə sıx bağlıyıq, doğma Azərbaycanımızın inkişafı, yeni nailiyyətləri naminə öz fərqli sahəmizdə daha möhkəm çalışmalıyıq. Biz dövlətin qayğısına da möhtacıq, lakin biz uşaq bağçası deyilik ki, hər şeyi ondan umaq. Yolu keçərkən dövlət, bağça müəlliməsi kimi bizim əlimizdən tutmamalıdır. Lakin dövlət xalqın mənəvi tərbiyəsinə - təhsillə yanaşı, mədəniyyətin - teatrın, kinonun, musiqinin inkişafına daha artıq investitsiya yönəltməlidir, bu kapital həm də səmərəli istifadə olunmalıdır, həqiqi nəticə göstərməlidir.

Bizim özümüz isə teatrın inkişafı adlanan dağa da istedadımızla, zəhmətimizlə dırmaşmalı, nəyə qadir olduğumuzu göstərməliyik. Axı biz iradəli yaşlı insanlarıq. Başqa sahələrdə qazanılanlarla yanaşı, sırf özümüzə aid olan nailiyyətlərimizlə də öyünməliyik, aşağı zövqlərin əsirliyindən uzaqlaşmalıyıq. Yaşadığımız XXI əsr də bizim qarşımızda yeni vəzifələr qoyur, bunlar inkişafa nail olmaq, başqa irəli getmiş xalqlardan geri qalmamaqdır. Bəzi xalqlar ötən əsrlərdə iqtisadi cəhətdən geri qalanda da, mədəniyyətin inkişafı onlar üçün lokomotiv rolunu oynayırdı. Çin imperiyasından başlayaraq müasir respublikaya qədər dövlətin böyük əraziyə sahib olması və nəhəng sayda xalqı birləşdirməsi birinci növbədə mədəniyyətlə bağlıdır. Doğma Azərbaycanımız qədim və zəngin mədəniyyətə, ədəbiyyata malikdir. Xoşbəxtlikdən indi bizim iqtisadi yüksəlişimizə də köks ötürənlər çoxdur. Ölkəmiz ilbəil iqtisadiyyatında böyük irəliləyişlər edir, xalqın sosial vəziyyəti yaxşılaşır. Bütün bunlar regionun aparıcı dövlətinə çevrilmiş doğma vətənimiz üçün iftixar hissləri yaratmaya bilməz. Son onilliklərdə ardıcıl davam edən belə müsbət dəyişiklikləri nəzərə aldıqda, bizim teatrın, kinonun geridə qalmağa, sürünməyə heç cür haqqı yoxdur. Belə geriliyə görə biz mədəniyyət xadimləri məsuliyyət daşıyırıq. Əslində isə biz ona nail olmalıyıq ki, öz gücümüzü göstərək. Kaliforniyadakı pırkal ağacı meşəsi - Hollivud öz meyvələri (filmləri) ilə bütün dünyanı fəth etmişdirsə, Bollivud Pakistan, Əfqanıstan, Şri-Lanka və Nepal bazarını da zəbt etmişdisə, biz də kino sahəsində Qafqazda və Mərkəzi Asiya regionunda dominantlıq edə bilərik. Bunun üçün iri formatlı və yüksək bədii səviyyəsi ilə seçilən filmlərin istehsalına keçməliyik.

Mən çalışdım ki, səhnə həmkarlarımla səmimi olum, ona görə də hər kəs tərəfindən müraciətimin tam müvafiq qaydada eşidiləcəyinə və onlara əməl ediləcəyinə şübhə etmirəm. Çünki mən sənət dostlarımın həmrəyliyinə, zamanın çağırışlarına cavab vermək qabiliyyətlərinə bələdəm və buna tam əminəm. Arzuladıqlarımın həyata keçəcəyinə heç bir şübhə etməməyim də, mənim ümid üfüqlərimi daha da genişləndirir və oradan çıxacaq parlaq işığın bizim xoşbəxt gələcəyimizin əsl rəmzi olduğuna da inamım artır".

Mənim həyat hekayətim, başıma gələn əhvalatlar, keçdiyim sınaqlar və qazandığım şərəf mükafatı bunlardır. Mən nə Fernan Magellan kimi ilk dəfə dünya ətrafına səyahətə çıxmışam, nə də Neyl Armstronq kimi ilk dəfə Ayın səthinə ayaq basmışam. Kasıb ailədə böyümüş, yaxşı təhsil almış və səhnə həyatına daxil olmuşam. Xalqa istedadımla xidmət gəstərmiş və onun sevgisini qazanmışam. Bununla fəxr etməklə yanaşı, xalqıma dərin məhəbbət bəsləyirəm. Qədirbilən xalqımız mənim permanent iftixar mənbəyimdir.

Biz keçmişimizlə, onun ləyaqətli nümayəndələri ilə daim öyünmüşük. Lakin zamanın irəliyə doğru hərəkəti, bir mərhələdən başqasına keçməsi dayanmamalıdır. Əcdadlarımız bizi başqa xalqlar arasında tanıtmışlar. Müasirlərimiz və gələcək nəsillərimiz bu estafeti davam etdirməlidir. Biz iqtisadi qüdrətimiz üçün təbii sərvətlərimizin bolluğuna və ondan ağıllı istifadə etmək bacarığımıza borcluyuq. Lakin ən böyük sərvətimiz xalqımız və onun tükənməyən potensialıdır. Təbii sərvətlər tükənə bilər, xalqın enerjisi isə arzularının böyüklüyü naminə və mədəniyyətinin inkişafı ilə, həm də mənəviyyatının zənginliyi hesabına getdikcə artacaqdır. Ona görə dövlətimiz insan kapitalının inkişafına ciddi fikir verir. Bizim borcumuz isə bu qayğıya layiqincə cavab vermək, həqiqi vətənpərvər olduğumuzu öz gündəlik uğurlu fəaliyyətimizlə göstərməkdir. Ümdə vəzifəmiz bundan ibarət olmalıdır.

Çox da böyük dövrü əhatə etməyən həyat hekayətimlə yekun vurmaq üçün Petrarkanın soneti üslubunda nəzmə müraciət etdim. Axı şeir az sözlərlə geniş fikri ifadə etmək gücündədir.

Öyrətdi çox şeyi mənə,

şirin-acı günlərim,

Keçdi gözlər önündən

səhifələri ömrün.

Xoşbəxtlik mənbəyidir indi,

ailəmlə şöhrətim,

Şirindir mənə hətta,

öz acı xatirələrim.

Vaxtınızı sərf edib, ömrümə həsr etdiyim yazını oxuduğunuza görə minnətdarlıq hissi ilə, həm də səmimiyyətlə Sizin

İzolda Pünhanova".

SON

15.11.2023

Telman ORUCOV

525-ci qəzet.- 2024.- 12 iyun,№103.-S.14.