Alınmayan yazılar

Esse

Təntənəli bir laqeydliklə özünüzdən uzaqlaşırsınız, sanki belə də olmalıdır. Doğrudan da insan özünə yad və uzaq görsənməlidir. Ayağına düyünlənmiş kölgəsini də açıb atmalıdır. İndi onun göylərdən və Günəşdən savayı bir tanıdığı, bildiyi kəsi yoxdur, düşünməlidir.

İçində, neçə illərdir, qorxub gizlənən o tərəddüdü də, cəsarətsizliyi də uzun yolların kənarına səliqə ilə düzməlidir. Elə bir hal olur ki, o zaman dünyanı xilas etməyə çalışan sənət də insanı xilas edə bilmir. Çəkilən şəkillər üzümüzdəki yorğun ifadədəcə donub qalır. Musiqilər havadan asılır, qulağımıza çatmır. Şeirləri hecalayırıq, onların misraları arasına doluşan sentimentallığı bizi heyrətləndirmir, ürəyimizə toxunmur. Qalın romanlarla isə baş qatmaq çoxdan vecimizə deyil. Kinolar vaxtımızı alır, fotolar bizə keçmişi xatırladır, heykəllər isə susur. Lap bərkdən qışqırıb daxilimizdən can qurtarmaq istəyən yalquzağı azdırmaq istəyirik. Olmur ki olmur. Hənirtisi qulağımızdan getmir küləyin, şəhərin. Vacib olanlar bu dəfə də müvəqqəti olaraq təxirə salınır. Heç də önəmli deyil bir azdan çatacağımız ünvan, evimiz, ailəmiz, kitablarımız. Bizi bizə qaytaran nə qədər şey qalıb arxada. Heç birinin qədrini, qiymətini bilmədən gəlmişik evimizə. Yollar, növbələr, şəhər qələbəliyi, tıxaclar bizi sevgisiz edib. Sevə bilməmək ağrısından qurtulmaq isə asan olmur. Qurtulmaq, sevmək, həyatı sarının açıq, çəhrayının tünd tonunda görmək istəyirik. Yazmaq da xilas deyilmiş. İnanmaq, güvənmək ərəfəsində nəsə olur, qırılırıq. Ümid isə... o, hələ də soyuqdur, amma var.

İllər sonra özünüzü harda və kiminlə görməyinizin bir o qədər mənası da olmur. Heç bəzən bunu düşünə də bilmirik. Kimsə, nəsə qulağımıza pıçıldayır ki, səhər gecənin ən qaranlıq saatlarından sonra başlayır. Bir az gülümsünüb, əlimizdə tutduğumuz nərgiz güllərini səkini süpürən xanıma uzadırıq. Nə güllərin, nə də xanımın taleyi bizə maraqlıdır, bizə bu səkidən indicə keçən ayaqlarımızın hara gedəcəyi, harada dayanacağı daha qayğılı gəlir. Şəxsən mən qağayı dənizindən ayrıla bilməyən kimi bağlanmışam Bakının xatirələrinə. Onun nahamar yollarına, tarixiylə taleyi arasında hələ də seçim edə bilməyən binalarına, üzərində gəmi, dibində lal balıqlar olan Xəzərinə doğmam kimi sadiqəm. Üstünə nə qədər başqa şəhərlərin, başqa sahillərin xatirələrini yığsam da.

Çox sakit, mürgülü, qayğılı şəhərin sakinləriyik. Yaz-yaz bitmir gözəlim şəhərin adamlarından. Dünyanın mərkəzi siz olanda üzərində dayandığınız torpaq müqəddəsləşir. Bunun vətənpərvərliklə bir əlaqəsi yoxdur, onsuz da, hamımızın içində ona aidlik, hörmət hissi var. Amma insan əzabdan və xoşbəxtlikdən ibarət olanda onun üçün hər yer, hətta Xəzərin o küləkli limanı da melanxolik halıyla gözlərimizin önündə, dilimizin ucunda dayanır.

Bu şəhər bəhanədir. Yalnız qalıb bir az düşünmək, bir az yatmaq, lap elə burdaca, iyunun son həftəsinin bürküsünə bulanmış asfaltın üzərində naqolay bir yuxuya getmək lazımdır. Şəhər qeydinizə qalar. Qəzetə bükülmüş şüşəni cibindən çıxarıb sizə də təklif edər saçı saqqalına qarışmış qoca. Ovcunuza tum tökər əlindəki süpürgəni çiyninə dayayan xanım. Maşının arxa qapılarından birini sizin üçün açıq saxlayar taksi şoferi. Köşkdə bir qəzet, bir də sizin adət etdiyiniz siqaretdən kənara qoyar cavan oğlan. Özünüzü bu qədər saflığın içində günahkar bilərsiniz. Ağlamaq istəyəndə gözləriniz qar axtarar, o məşhur filmdəki kimi. Deyəsən, yanılmısınız, sizə elə musiqi və kitab lazım imiş.

Günəş binaların arasında gözdən yayınar. Külək torpağa tərəf əyilər, saçlarımızdan da əl çəkər. Küçə lampaları yanar və yenidən kölgəmizlə bizi ayaqlarımızdan bağlayar. İşdən evə və orta sinfin tez-tez baş çəkdiyi kafelərə tələsən adamlar sizə toxunmadan yanınızdan keçib gedər. Çox istəyirsiniz, birinə dəyəsiniz, üzr istəyəsiniz, adamlar isə ehtiyatlıdır, bəlkə də sizi sərxoş bilənlər də var. Yazı haradan başlamışdısa, ora da qayıdırsınız. Lap əvvələ. Hər şey təkrarlansınmı? Bu dəfə yox. İndi oxuyub bitirəcəyiniz mətnin özü də alınmayan bir yazının olub-olmamaq tərəddüdündən, şübhəsindən yaranıb, adamlar da belədir. Adamlar da bütün həyatını olar-olmaz düyməsi ilə keçirmək məcburiyyətində qalırlar. Və belə bir yarımçıq yuxu yatırıq. Bu yazıda da sizli-bizli xitabların alınmayan karnavalı kimi yuxular.

Çayınız da soyuyub. Hər şey bu masada saatlarla oturub düşünməyinizdəndir. Bəlkə də xəyal etdiyiniz o şəhər küçələri, və adamları, binaları, səkilərindəki məsumiyyəti var. Pəncərədən baxanda hamısını görmək olar bəlkə də. Bəlkə də. Dünyanın ən kədərli sözüdür - "bəlkə". Danışmaq da lazım deyil, yəqin. Şənbə günləri adamlarla danışmağı sevirsiniz, bilirsiniz ki, sizin kimi nə qədər adam içindəki yalquzağı yemləyir. Yenə də yadınıza düşür ki, Günəş çıxanda qar əriyir, yağış romantik olur, göyqurşağı uşaqları sevindirir. Günəş isə batmayıb. O, heç vaxt küsmür və həmişə isti qalır. Bunu da İçərişəhərdə bir rəssam öz son tablosunu hazır edəndə demişdi sizə. O, dayanmadan özünü çəkir və rəngləyirdi. Qırmızı, sarı, açıq yaşıl, tünd mavi. Ta ki özü yoxa çıxana qədər. O, həm də deyirdi ki, min ildi bu şəhəri tanıyır və bütün adamlar axşamlar sabah havanın necə olacağından danışır. Sabah bizi düşündürür, elə dünən də. İndi isə bir o qədər vecimizə deyil. Çünki axır-əvvəl indi də ya sabah olur, ya dünən.

Biz zaman-zaman hər şeyi unutmağa hazırıq. Həyatımızın ən önəmli gününü - doğulduğumuz, bu dünyaya gəldiyimiz günü belə çoxdan unutmuşuqsa, ondan sonra baş verənlər, ya da onun ucbatından olanlar da ağlımızdan silinəcək, deməli. Hər şeyi xatırlamaq olmur, xatırlanan hər şey isə heç də baş vermiş sayılmır. Bəzən daha yaxşı kədərlənmək üçün yalançı oluruq. Özümüzü aldadırıq və ona inanırıq. Sonra onun olub-olmaması bizi düşündürür. Yaddaş ismi, xatırlamaq feili və ümidli sifəti bu dünyada ən vacib elementdir, digər ikisini bilmirik.

Təntənəsiz bir peşmanlıqla özümüzə qayıdırıq, sanki bu, elə belə də olmalıdır. Hər şey təzədən başlayır. Günəş də öz müqəddəs vəzifəsinə geri qayıdır. Bu dəfə Mərmərənin sahilində.

Rəvan CAVİD

525-ci qəzet.- 2024.- 29 iyun,№112.-S.19.