Təhsildən uzaq qalan şagirdlər

Oxuduğum universitetdə təhsilimi başa vurub pedaqoji təcrübə keçməyə orta məktəbə təyinat aldım.

Etiraf edim ki, ilk dəfə sinifə müəllim kimi daxil olmaq, ayrılan qısa müddətdə şagirdlərə az da olsa, nəsə öyrətmək üçün həvəsli və bir o qədər də həyəcanlı idim.

Müəllimlik, doğrudan, sanballı və şərəfli peşədir. Ancaq yaxşı müəllim olmaq şagirdlərdən daha çox asılıdır. Şagird var, müəllimini üzüağ edir, şagird də var, üzüqara...

Düşünürəm ki, cəmiyyətimiz bu cəhətdən çox amansızdır, kiminsə cahilliyini heç vaxt bağışlamır və acığını da onun müəllimi haqqında mənfi iradlar, kəskin fikirlər bildirməklə çıxırlar. Fərqi yoxdur müəllim yaxşıdır, ya pis. Əsas odur qarşısındakı insan cahildir, avamdır, nadandır. Qüsuru da ağına-bozuna baxmadan müəllimdə görürlər, bu, bir kənara.

Müəllim-şagird münasibətlərində yaranan paradoks da adətən ürəkaçan olmur. Bəzən müəllim öyrətmək istəmir, bəzən də şagird öyrənmək.

Son zamanlar KİV-in müxtəlif orta məktəblərdə təhsil alan şagirdlərlə bağlı yaydığı xoşagəlməz xəbərlər məni də narahat edirdi. Fəqət belə situasiyaların şəxsən şahidi olacağımı heç vaxt düşünməmişdim. Onu deyim ki, məktəblilərin çoxu elmə, biliyə, təhsilə zərrə qədər maraqlı, həvəsli deyil. Adamdan zorla nəyisə almaq olar, ancaq əksini etmək qeyri-mümkündür.

Hazırda şagirdlərin diqqətini dərsə yönəltmək çox müşkül məsələyə çevrilib. Müəllim sinifdə nə qədər boğazını yırtsa da, şagirdlər ona əhəmiyyət vermirlər. Naşılıqla, qeyri-peşəkarlıqla bağlı deyil, sadəcə oxumaq-öyrənmək istəyən yoxdur. Altı-yeddinci sinif şagirdlərinin nitqində elə vulqar, jarqon, arqo kəlmələrə rast gəlirsən ki, adamın matı-qutu quruyur.

Əlbəttə, müəllim əsəblərini cilovlamağı bacarmalı, səbirli-təmkinli olmalıdır, onda işim yox. Hərçənd ki, bəzi məqamlarda müəllimin də səbir kasası daşır. Uzağa getməyək, elə başıma gələn hadisədən danışım siə.

Demək, ötən həftə səkkizinci sinifdə Mirzə Cəlilin "Qurbanəli bəy" hekayəsini keçdim. Şagirdlər arasında kiçik bir sorğu aparıb "Cəlil Məmmədquluzadə haqqında nə bilirsiniz?" - deyə primitiv sualla onlara müraciət elədim. Bir şagird utanmaz-utanmaz sualıma belə cavab verdi: "Müəllim, biz elə bir müğənni eşitməmişik". Quruyub qaldım yerimdə. Bu necə cavabdır axı? Sadəcə "tanımıram" desəydi, bəlkə, hardasa başa düşmək olardı. Ancaq həmin cavab...

Əvvəlcə düşündüm ki, yəqin, mənlə məzələnir. Az sonra anladım ki, həqiqətən, böyük sənətkarımızdan bixəbərdilər.

İstər-istəməz "Poçt qutusu"ndakı Novruzəlinin sərgüzəştləri yadıma düşdü. Ürəyimdə Mirzə Cəlilə rəhmət oxudum. Daha sonra yazıçının vətəni, xalqı uğrunda qatlaşdığı əzab-əziyyətdən, gördüyü işlərdən, fəaliyyətindən danışdım onlara. Dinləyən də oldu, dinləməyən də, sözüm onda deyil.

Deməyim odur ki, şagirdlərin hazırkı vəziyyəti göz qabağındadır. Bəlkə, danışdıqlarım kənardan kiməsə adi görünə bilər. Fəqət sözügedən şagird özü də bilmədən olduqca əhəmiyyətli bir məqama toxundu. Həmin məqam odur ki, Mirzə Fətəli Axundzadə, Cəlil Məmmədquluzadə, Mirzə Ələkbər Sabiri tanımayan nəsil formalaşır. Ana dilinə, etnik-milli mənsubiyyətinə, tarixi-keçmişi və milli mədəniyyətinə laqeyd cəmiyyət yaranır. Qeyri-ciddi blogerləri, məzmunsuz tik-tokerləri, bayağı müğənniləri özünə ideal seçən gənclər yetişir. Ona görədir məktəblərdə baş verən çirkin hadisələrin sayı günü-gündən artır. Ona görədir cinayətlər, qanun pozuntuları, ürəkbulandırıcı hadisələr get-gedə çoxalır.

Sual ortaya çıxır ki, bəs şagirdlər niyə mütiləşir, acınacaqlı hala düşürlər? Zənnimcə, bu barədə övladına kitab almağa qıymayan, amma bahalı telefonlarla məktəbə yola salan valideynlər düşünməlidir.

Qərəz, sözü çox uzatmadan Mirzə Cəlili tanımayan şagirdin sözləri ilə fikrimi yekunlaşdırmaq istəyirəm: "Biz dediyiniz şəxsi hardan tanıyaq axı? Biz ancaq telefonda gördüklərimizi tanıyırıq".

İlkin ÖZ

525-ci qəzet.- 2024.- 2 mart, №41.- S.19.