Ədəbi köşk: Nə var, nə yox?
Rubrikamızın səkkizinci sayını oxuyursunuz.
İllər sonra dövrün ədəbi tablosu ilə
tanış olmaq istəyənlər, çox güman,
köşkümüzün qapısını açıb nəyin
var olduğuna, nəyin yox olduğuna əmin olacaqlar. Ol səbəbdəndir
ki, çalışırıq, heç nə
gözümüzdən yayınmasın. Əgər nəyinsə
gözümüzdən yayındığını
düşünürsüzsə, "info@525.az" elektron
ünvanına yollayın.
Hörmətlə, "525"
***
Statusla ədəbi polemika
Az-çox ədəbi mühitə bələd
olduğum vaxtlardan etibarən Emil Rasimoğlunun daş atıb
başını tutan, odlu-alovlu feysbuk statuslarına rast gəlmişəm.
Elə bil Tanrı onu polemika üçün yaradıb.
Hansı məsələlərdə nə dərəcədə
haqlı olmağı başqa söhbətdir... Təbii ki, polemika
pis bir şey deyil. Amma sağlam və intriqaya çevrilməyən
polemikalardan söhbət gedir.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi Səlim
Babullaoğlu isə, adətən, belə polemikalarda təmkinli
davranıb.
Bu günlərdə E.Rasimoğlu və
S.Babullaoğlu feysbuk statusları ilə polemik dialoq qurdular. O
statusların hamısını bütöv çap etsək,
yerə-göyə sığışmaz.
Ardıcıllıqla bir-birinə cavab kimi yazılmış
statuslardan fraqmentlər təqdim edirəm...
Emil Rasimoğlu: "Vahid Əziz "60-cılar nəsli"nin
görkəmli nümayəndəsidir. O, həmin illərdən
nəsildaşları ilə birgə dünya ədəbiyyatının
yenilənmə qatarında öz yeri olan bir şairdir"
deyir Səlim Babullaoğlu. Dəqiq oxudunuzmu? "Dünya ədəbiyyatının
yenilənmə qatarında öz yeri olan bir şairdir".
Adam qeyri-ixtiyari sual edir: Kim? Vahid Əzizmi?.. Heyrət etməmək
mümkünsüzdür..."
Səlim Babullaoğlu: "Bu gün Vahid Əziz
artıq görkəmli şairdir, onun görkəmliliyini
dövlət tərəfindən verilmiş "Xalq
şairi" fəxri adı da təsdiqləyir, "rəsmiləşdirir".
Əminəm ki, bir çoxları kimi onun ədəbiyyata gəldiyi
dövrdən üzü bu yana yazdıqlarını küll
halında ya oxumamısız, yaxud
(məlum səbələrdən)
önyarğılı davranaraq oxumaq istəməmisiz..."
Emil Rasimoğlu: "...Bu gün ciddi-cəhdlə
Vahid Əzizi "sənət karvanında" təqdim etmək
ciddi ədəbiyyata, sənətə qarşı dırnaqarası
yanaşmaqdan başqa heç nə deyil".
Səlim Babullaoğlu: "Əziz Emil Rasimoğlu, son
yazdığınızla ilk yazınıza cavabımda qeyd
etdiklərimi bənd-bənd hikkəylə və yalnız təsdiq
etdiniz, təbii bu da məyusluq doğurur. Bircə şeyə
"məmurluğuma" rəğmən təəccübləndim:
kimin nəyi necə "alması" ilə bağlı
"bu qədər informasiyanız" varmış..."
Emil Rasimoğlu: "Hörmətli Səlim
Babullaoğlu, mənim mövcud məsələ ilə
bağlı yazdıqlarımın kökündə (ruhuma, dərkimə,
xarakterimə yad olan) zərrə qədər də olsun qeyd
etdiyiniz hikkə (və ya qeyri-mətləblər) yox, həqiqətlər
(sənəti və sənətkar "durumunu" ehtiva edən
həqiqətlər!) dayanır. Buna əmin olun..."
Səlim Babullaoğlu: "Əziz Emil Rasimoğlu, bir
çox mətləbləri başa düşmədiyinizin fərqindəyəm,
bu da məyusluq doğurur, odur ki, həmin xüsuslarda əvvəl
yazdıqlarımdan artıq nəsə demək fikrindən
uzağam. Üstəgəl,
sizin "avantüra" dərinləşir..."
Belə-belə işlər... Hər biri öz feysbuk
hesabında paylaşım edirdi və izləyicilər maraqla
bu dialoqların gedişatını izləyirdilər.
Maraqlıdır, Emil Rasimoğlunun növbəti
polemika mövzusu nədir?
***
Guya, kişilər yazıb xoşbəxt olublar?
Ədəbiyyatımızın sirli-sehrli
xanım-xatınlarından biri də Bircə xanımdı. Nə
üzünü görmüşük, nə səsini
eşitmişik. Bu yaxınlarda romanının
üçüncü hissəsi çapdan çıxıb.
Müəllifi ürəkdən təbrik edirəm!
Amma yaman pessimistdir: "Qadınlar kitab
yazmasınlar.... Dolma büküb satsınlar, gözəl
mürəbbələr bişirsinlər... Çünki
yazılan kitabın sahibi çıxmır. Uzun məşəqqətdən,
məşvərətdən sonra üçüncü
bölümü nəşr eliyəsi olduq... Kitab nəşriyyatdan
satış nöqtələrinə gedər, ən
azından, kitabxanalara paylanar. Biz ana-bala hazır kitabları
neyləyəcəyimizi bilmirik. Daşıyıb evdə
harasa yığaq, sonra kimə sataq, kimə verək? Şəxsən
mənə çox çətindi, çox
ağırdı... Yazmaq lazımdı, yazım. Bəs
yazdığımı neyləyim? İndən sonra nəsə
yazmağa dəyərmi?"
Bircə xanımın qadınları xüsusi
vurğulamağını başa düşmədim. Guya,
kişi yazıçıların kitabları on min tirajla
çap olunub ölkənin hər yerinə paylanılır?
Elə hamımız eyni dərddəyik,
kişili-arvadlı... Yaz, Bircə xanım, yaz. Sən deyənə
əməl etsək, gərək hamımız qələmi
yerə qoyaq...
***
"Pisi pis, əyrini əyri, düzü həmvar
yazım..."
Qələm dostumuz Furqan Sadıqov hökm verən
növcavanlardan deyil. Amma o günlərdə hisslərini
cilovlaya bilməmişdi: "Yazıçı
Şahmarın hekayələr kitabını oxuyuram.
Üç hekayə oxuyandan sonra Afaq Məsudun Xalq
yazıçısı adını alıb verdim
Şahmara".
Belə bir səthi rəy yazıçıya
yaraşmır. Gərək fikirlərini arqumentləşdirəsən,
iki-üç abzaslıq analizinlə bizi tanış edəsən.
Şahmar zənnimcə, yaxşı
yazıçıdır. Təəssüf ki, Azərbaycan
oxucusu onu tanımır. Ruhu şad olsun... Furqan pis müqayisə
aparıb. Şahmara yaxşı yazıçı demək
üçün niyə onu Afaq Məsudla müqayisəyə
çıxarırsan?
Furqanın bu fikrinə müxtəlif rəylər gəldi.
Alpay Azər dedi ki, Afaq da böyük
yazıçıdır, ifrat subyektivizmə varırsan. Nihat
Pir dedi ki, Afaq Məsud pis yazıçı deyil, sadəcə,
adama neçə köynək yaxın olması məsələsi
var, Afaq Məsudu hərdənbir oxumaq lazımdır, mənə
görə, bir hekayə, iki hekayə, sonra bir kitablıq fasilə.
Ülvi Bahadır dedi ki, Afaq Məsud kifayət qədər
yaxşı yazıçıdır, yaxşı hekayələri
də var, "Sərçələr" ən gözəl
hekayələrimizdən biridir.
Furqan, səni yaxşı ki, ədəbiyyatda fəxri
adlarla bağlı şöbəyə müdir qoymayıblar!
Görəsən, belə şöbə var?..
***
Uşaq kimi düşünən yazıçı
haqqında hekayə
Bir gün Sona müəllimə sinfə daxil olan kimi
şagirdlərinin xoş siması ilə
qarşılaşır. Şagirdlərin hər biri keçən
dərs I hissəsini sinifdə, II hissəsini isə evdə
oxuduqları hekayənin təsiri altında idi. Şagirdlərindən
biri dedi:
- Ay müəllim, yazıçı əsəri elə
qələmə alıb ki, elə bil özü
uşaqdır və uşaq kimi düşünür. Necə
uşaq düşüncəsini belə mükəmməl qələmə
alıb?
Şagirdlərin bu həyəcanı Sona müəlliməni
xoşbəxt etdi.
Söhbət yazıçı Elçin Hüseynbəylinin
"Nəvə" hekayəsindən gedirdi.
***
Əllərinə xəncər düşsə,
qaç, qutar!
Həmid Piriyev ara-sıra maraqlı xatirələrini
bölüşür. Budəfəki xatirəsi yaman
düşündürücü idi: "Tağı
Şahbazi Simürğün bacısı qızının
kürəkənini görmüşdüm bir dəfə.
Qayınanası danışırmış ki, dayımın
gecə aparıldığını eşidən kimi onlara
qaçdım. Girdim evə, gördüm hər yer
dağıdılıb, əşyalar, kitablar, paltarlar evin
ortasına səpələnib. Dayımın arvadı Mariya
Kirilovna Paşina uşaqlarını qucaqlayıb
qısılıb bir küncə, ağlaşırlar. O
dövrün gənc yazıçılarından biri isə
(sonralar Xalq yazıçısı oldu həmin gənc)
arvadı ilə dayanıb evin ortasında, onun (!) evini
boşaltmalarını tələb edir...
İndi elə adamlar var ki, həmin gəncin
protitipidi, bəlkə də, ondan da betərdi, əlacı
olsa, qanımızı içər. Yaxşı ki, dövr o
deyil...
***
Təzə nə var?
Rəvan Cavid xeyli vaxtdı Türkiyədə oturub,
arada qəribə işlər görür. O gün bir
yazı yazıb: "Ədəbi tövlə". Deyir indi təzək
qoxan mətnlər yazırlar.
Rəvan, qayıt, səni yığışıb kəndə
sürgün edəcəyik!
***
Orxan Əyyubun "Külək gülü"
romanı çap olunub. Bu barədə Cavid Ramazanov xəbər
verib: "Orxan Əyyub (Eyp) ölkədə dərin ədəbiyyat
bilikləri olan barmaqla sayılacaq adamlardan biridi. Uzun illərdən
sonra 500 səhifəlik romanla susqunluğunu pozub".
***
Jalə İsmayıl Azərbaycan dilini öyrənmək
istəyən rusdillilər üçün kitab ərsəyə
gətirib. Bizim "abrazavonni müsülman"larımız
üçün yaxşı fürsətdi. O kitabı
alıb oxuyun, görək nə
danışırsınız...
***
Görkəmli ədəbiyyat xadimi, repressiya
qurbanı Salman Mümtazın 140 illiyi münasibətilə
"Mümtaz" yayımları fəaliyyətə
başlayır. Nəşriyyat, əsasən, elmi, texniki,
araşdırma, mədəniyyət, incəsənət, xatirə
istiqamətlərində kitablar nəşr etməyi
planlaşdırır. Xeyirli olsun!
***
Orxan Saffari yazıçı Varis Yolçuyevdən
müsahibə alıb. Soruşur ki, sizin
yaradıcılığınızı tənqid edəndə,
adətən, adınız "Elxan Elatlı, Çingiz
Abdullayev, Rövşən Abdullaoğlu" ilə
yanaşı çəkilir, deyirlər ki, bunlar kimi
yazmağa nə var! Bu müəlliflərlə yaradıcı
yaxınlığınız varmı?
Varisin cavabı belədir: "Siz üç
yazıçının və mənim adımı qoşa
çəkdiniz, bizləri yalnız bir şey birləşdirir:
biz Azərbaycanda ən çox kitabları satılan və təbii
ki, ən çox oxucuları olan müəlliflərik. Amma
yaradıcı yaxınlığın olmamasını hətta
kiçik yaşlı oxucu belə duya bilər. Çünki
Çingiz Abdullayev və Elxan Elatlı detektiv, Rövşən
Abdullaoğlu psixoloji-didaktik əsərlər, mənsə
dram, triller yazıram. "Bunlar kimi yazmağa nə var" isə,
inanın ki, "pişik və ət məsələsi"dir.
Əgər ədəbiyyatın gətirdiyi bütün
dividentləri - bol oxucunu, ümumxalq sevgisini, maddi gəliri,
yerli və beynəlxalq nüfuzu, mükafatları, dövlət
və ictimaiyyət dəstəyini bu ədiblər,
bunların yazdıqları ədəbiyyat qazanırsa və səninsə
adın heç bir "dəftərdə" yoxdursa, amma onlar
kimi yazmağın da asan olduğunu zənn edirsənsə, bəs
onda niyə yazmırsan? Və ümumən, sənin
kriteriyaların nədir, sən nədən və niyə
yazırsan axı? Bizdə bəzi yazıçıların
zərərli fikirləri var, böyük oxucu ordusu olan yerli
yazarları tənqid edərkən, deyirlər, yaxşı əsərin
oxucusu çox ola bilməz. Əcəba, bəs onda
günü bu gün Markesin, Dostoyevskinin və digər
böyük yazıçıların niyə milyonlarla
tirajı var?"
Markes və Rövşən Abdullaoğlu?
Maraqlıdır...
Hazırladı: Nadir YALÇIN
525-ci qəzet.- 2024.- 2 mart, №41.- S.13.