Böyük
Qayıdış: uğurla gerçəkləşən
taleyüklü proqram
Artıq neçə müddətdir ki,
soydaşlarımızın doğma yurd, yuvalarına
qaytarılması prosesi başlayıb. Prezident İlham
Əliyevin tapşırığına uyğun olaraq yenidən
qurulan ərazilərə keçmiş məcburi
köçkünlərin köçürülməsi
uğurla davam edir.
Prezident İlham Əliyev
çıxışlarında qətiyyətlə bildirir ki,
işğaldan azad edilən ərazilərə Böyük
Qayıdış Proqramı milli prioritetlərimiz
sırasındadır. Uğurla icra edilən proqram çərçivəsində
bu günə qədər Laçın, Füzuli şəhərlərinə,
Ağalı, Zabux və Talış kəndlərinə
köçkünlərin qayıtması təmin olunub.
2026-cı ilədək Qarabağa təxminən 40 min ailənin
köçəcəyi planlaşdırılır.
Millət vəkili Aydın Mirzəzadənin sözlərinə
görə, torpaqlarımızın Ermənistan
işğalından azad edilməsi ərazilərin viran
günə qoyulmasının mənzərəsini
açdı. Ermənistan 30 il ərzində
yaşayış evlərini, sosial obyektləri,
infrastrukturları darmadağın etdi. Həmin yerləri insan
yaşaması üçün mümkünsüz şəraitə
çevirdi. Eyni zamanda torpaqların əhəmiyyətli bir
hissəsi minalandı ki, bu sonradan geri qayıdan əhali
üçün çox böyük təhlükə
törətdi. Amma rəşadətli Azərbaycan əsgərinin
qəhrəmanlığı ilə torpaqlar işğaldan
azad edildikdən sonra qısa zamanda böyük bərpa
quruculuq işlərinə başlandı. Hələ Vətən
müharibəsindən xeyli əvvəl Böyük
Qayıdış planları hazırlanmışdı ki,
onlar həyata keçirilməyə başlandı.
O bildirib ki, il yarım bundan əvvəl Zəngilan
rayonunun Ağalı kəndinə ilk ailələrin
qayıtması həmin torpaqların sahiblərinin öz dədə-baba
yurdlarına qayıtmaq əzmindən xəbər verdi:
"Artıq 5 yaşayış məntəqəsində 5
minə qədər əhali yaşayır. Bu il 25
yaşayış məntəqəsində 20 minə qədər
keçmiş məcburi köçkünlər yaşayacaq.
Dövlət tərəfindən yaşayış yerlərinin
bərpası, kommunikasiyaların salınması, sosial obyektlərin
tikilməsi üçün böyük işlər
görülür. O cümlədən, iş yerlərinin
yaradılması da dövlətin böyük diqqətindədir.
Bu il artıq Kəlbəcər, Şuşa və
mümkündür ki, Ağdam rayonuna qayıdış
baş verəcək. Onlarla kənddə geri
qayıdış üçün böyük işlər
görülür, evlər tikilir, insanlar üçün iş
yerləri yaradılır. Burada dövlət vəsaiti ilə
yanaşı, artıq özəl imkanların da cəlb edilməsi
üçün qanunvericiliklə böyük imkanlar
açılmışdır. Nəzərə almaq
lazımdır ki, bütün bunlar Azərbaycan dövlətinin
öz hesabına edilir. Bir beynəlxalq təşkilat, bir
dövlət bizə hansısa məsələdə
yardımçı olmadı. Özbəkistan və
Qazaxıstanın azad edilən ərazilərdə məktəb
və uşaq yaradıcılıq mərkəzi tikməsi
onların qardaşlıq həmrəyliyindən, türk
birliyindən xəbər verir. Bütün bölgələr
olduğu kimi, Kəlbəcər, Şuşa, Ağdam da Azərbaycanın
dilbər guşələrindən birinə çevriləcək.
Xankəndi şəhərində Qarabağ universiteti
yaradılır. O universitet zaman keçdikcə Azərbaycan təhsilinin
flaqmanlarının birinə çevriləcək. Artıq həmin
universitetin formalaşması üçün böyük
işlər görülür. Görülən işlər
barəsində vaxtaşırı cəmiyyət məlumatlandırılır".
Millət vəkilinin dediyinə görə, turizm
şirkətiləri tərəfindən azad edilən zonalara
səfərlər təşkil edilir: "İnsanlar indidən
Ermənistanın işğal etdiyi ərazilərdə real vəziyyəti
gözləri ilə görə biləcəklər.
İnanırıq ki, zaman keçdikcə həmin ərazilər
özünün inkişafı, yeniliyi və dövlətçiliyimizə
xas olan fəaliyyəti ilə göz oxşayacaq. Azərbaycan
xalqı qurub yaradan xalqdır. Prezident İlham Əliyevin
düşünülmüş daxili və xarici siyasəti
torpaqlarımızın azad edilməsinə, azad edilən
torpaqların bərpasına, insanlarımızın öz dədə-baba
torpaqlarına qayıdaraq tarixinə, torpağına sahiblənməsinə
gətirib çıxarıb".
Millət vəkili Zahid Oruc deyir ki, 2022-ci ilin
noyabrında Böyük Qayıdış Proqramı qəbul
edilib və proqram əsasında bütün dövlət,
hakimiyyət strukturları qarşısında vəzifələr
qoyulub. Hazırda ölkəmizin tarixində bu çoxəsrlik
zaman ölçüsündə ilk genişmiqyaslı hadisədir
ki, azərbaycanlılar öz doğma torpaqlarına
qayıdırlar. Bu bir dövlətin iradəsi, qərarı,
planlı strategiyası, həyata keçirdiyi infrastruktur layihələri
çərçivəsində gerçəkləşir. Yəni
bu yaxın şərq və digər ərazilərdə olan
hadisələrin eynisi deyil. Bu eyni zamanda son 100 illik tarixdə
bir çox millətlərin həyatında görünməmiş
addımdır, misilsiz hadisədir. Onun sözlərinə
görə, təmsil etdiyi Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi
Böyük Qayıdışın əhatə etdiyi
insanların rəylərini soruşub: "Onların əksəriyyəti
doğma torpaqlara qayıdışa hazır olduqlarını
bəyan edirlər. Təbii ki, amma bu müxtəlif şəraitlər
istəyi ilə özünü göstərir. Yaşlı nəsil
deyir ki, qeyd-şərtsiz öz torpağına qayıdacaq.
İkinci qrup ayrı, üçüncü isə tamam fərqli
yanaşma nümayiş etdirir. Başa düşürəm
ki, məcburi köçkünlərin də ailələri,
sonra qazandıqları qohumları Bakı və digər məskunlaşdıqları
ərazilər üzrədir. Onların iş yerlərini bir
anda itirərək harasa qaytarmaq düzgün deyil.
Çünki ümumiyyətlə Böyük
Qayıdış könüllülük əsasında
gerçəkləşir. Bu mühüm prinsip BMT-nin 6
müddəasından biridir. Qeyd etdiyimiz tədqiqatı aparan
zaman bir gördük ki, dünyada buna oxşar nümunə
yoxdur. Öz torpaqlarına 30-40 il sonra sistemli dövlət qərarları
çərçivəsində xalq nümunəsi yoxdur. Bu
baxımdan 21-ci əsrdə tək millətik".
Millət vəkili bildirib ki, artıq 5400 nəfər
şəxs Şuşa daxil olmaqla Laçın, Füzuli, Kəlbəcər
və digər ərazilərə qayıdıblar: "Amma
dövlət tərəfindən qarşıya qoyulan məqsəd,
Prezident İlham Əliyevin də bəyan etdiyi kimi, 2026-cı
iliin sonuna qədər bu sayın 140 minə qədər
olmasıdır. Bu isə o deməkdir ki, həmin
köçkünlərin mühüm bir hissəsinin
qaytarılması deməkdir. Bu da özlüyündə
dövlətin strateji xəttini sübut edir. Bu da o deməkdir
ki, biz Qarabağın işğalı dövründə 300
min yerini iş yerini itirmişdik. İndi isə əhalimiz 3
milyondan çox artıb. Şükürlər olsun ki,
demokratik cəhətdən böyük inkişaf yolu
keçmişik. Belə olan şəraitdə xüsusilə
də minaların təmizlənməsi sürətlənməsi
üzərindən tədbirlər gerçəkləşdirilməlidir.
Bu müddət ərzində o ərazilərin təcavüzə
uğraması, torpağın zəhərlənməsi bir
yana verilən mina xəritələrinin də böyük
hissəsinin saxta olduğu üzə çıxıb. Nə
qədər insanımız da həyatını itirib, yaxud da
zərər çəkib. Hesab edirik ki, Böyük
Qayıdış yalnız insanların azad edilmiş torpaqlara
insanların köçürülməsi deyil. Bu Qarabağ və
ətraf ərazilərin ölkənin iqtisadi-sosial həyatına
qaytarılmasıdır. Oradan iqtisadiyyat, kənd təsərrüfatı
üçün böyük addımlar atılacaq. Biri var məcburi
köçkünlər üçün Qobu qəsəbəsində
evlər verilsin, burada iqtisadi gəlir mənasında geri
qayıdış yoxdur. Amma azad edilmiş torpaqlara qoyulan hər
bir manat geri dönüm edəcəkdir. Bu, Qarabağın
inkişafı üçün də böyük yollar
açacaqdır. Ona görə də Gədəbəyin
ucqar kəndlərindən Naxçıvana qədər
hansı ərazilərimizdə insanlarımız sosial səbəblərdən
öz evlərini tərk edib Bakıya və digər ərazilərə
daxili miqrasiya edirlərsə, biz
çalışmalıyıq ki, onların
qayıdışına nail olaq. Bu qayıdış həm
milli tarixi köklərə dönüş deməkdir".
Millət vəkili Vüqar Bayramovun sözlərinə
əsasən, "Böyük Qayıdış"
proqramı çox intensiv və uğurla icra olunur. Deputat diqqətə
çatdırıb ki, artıq 2024-cü ildə daha 5 şəhərimizə
qayıdış reallaşacaq: "Eyni zamanda 2025-ci ildə
qayıdış prosesinin daha da genişlənməsi gözlənilir.
Bu baxımdan qayıdış və məskunlaşma prosesinə
uyğun olaraq iş adamlarının daha aktiv şəkildə
Qarabağ və Şərqi Zəngəzura investisiya
qoyuluşunu həyata keçirməli, iqtisadiyyatın sürətli
formalaşmasına dəstək vermələri çox
önəmlidir. Artıq Qarabağda sərmayə qoyuluşu
ilə bağlı müraciət edən xeyli şirkət
var. Sahibkarlar çox aktiv şəkildə işğaldan
azad olunmuş ərazilərimizə sərmayə qoyuluşu
həyata keçirməyə, iqtisadiyyatın
formalaşmasına töhfə verməyə
çalışır. Bu istiqamətdə proses intensiv şəkildə
aparılacaq və biz qısa zamanda Qarabağ iqtisadiyyatının
formalaşması və reinteqrasiyasını müşahidə
edəcəyik. İlkin gözləntilər və proqnozlar təsdiq
edir ki, bütövlükdə işğaldan azad olunmuş ərazilərimizdə
təxminən Azərbaycan iqtisadiyyatının 10 faiz həcmində
yeni dəyər yaradılacaq. Bu, praktik olaraq 10 milyard manata
yaxın yeni dəyərin Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda
yaradılması anlamına gəlir. Ona görə də
Qarabağ və Şərqi Zəngəzur artıq növbəti
dövrdə Azərbaycan iqtisadiyyatının yeni drayverinə
çevriləcək".
Millət vəkili Ceyhun Məmmədov deyir ki, Prezident
İlham Əliyev işğaldan azad edilən ərazilərə
mütəmadi olaraq səfərlər edir və xüsusi əhəmiyyət
daşıyan bu səfərlər artıq davamlı xarakter
alıb. Onun sözlərinə görə, dövlət
başçısı görülən işlərə
birbaşa nəzarət edir, bu ərazilərdə bir sıra
obyektlərin təməlqoymasında iştirak edir:
"Görülən işlər bütövlükdə
işğaldan azad edilmiş ərazilərin yenidən
qurulması və bərpasına öz töhfəsini verir.
Bu gün Azərbaycan Prezidentin rəhbərliyi ilə yeni mərhələyə
qədəm qoyub. Bütün bölgələrimizdə bərpa,
quruculuq işləri aparılır. Bu da Azərbaycanın
qısa zamanda işğaldan azad edilmiş əraziləri
dirçəldəcəyinin göstəricisidir. Həmin ərazilərimiz
bölgənin ən gözəl ərazilərindən birinə
çevriləcək".
Sevinc QARAYEVA
525-ci qəzet . 2024.- 28 mart,№53.-S.15.