Ədəbi
köşk: Nə var, nə yox?
Rubrikamıza gələn iradlardan biri də odur ki, niyə
kişi yazıçı-şairlərlə bağlı
mövzular üstünlük təşkil edir, qadınlara az
yer verirsiniz?.. Məsələ budur ki, köşkümüz
mühitdə nə baş versə, ona işıq salır.
Bir hadisə, yenilik olmasa, ünvansız, mücərrəd nə
yazmaq olar?!
Əlbəttə ki, tarixən Azərbaycan ədəbiyyatında
istedadlı qadın yazıçı və şairlər
olub, bu gün də var... 8 Mart - Beynəlxalq Qadınlar
Günü münasibətilə bütün qadın qələm
əhlini təbrik edir, cansağlığı, səadətli
günlər arzulayırıq! Yazın, yaradın, sevilin,
sevin, əziz qadınlar!
***
"Akop Martayan türkcəsi", "Füzuli ermənisi",
ya "nəsli kəsilmiş mamont?"
Həftənin polemikası Seymur Baycan, Zamin Hacı,
Mirmehdi Ağaoğlu üçbucağı ilə yadda
qaldı. Amma bu üçbucaq fərqli idi; bucaqlar kəsişmədi,
çarpazlandı.
Seymur Baycanın "Ölüvay gənclik"
adlı yazısı yayımlandı. O, yazının sonunda
yazıb ki, təəssüflər olsun, gənclərdə
xarakter, mübarizlik, döyüşkənlik, əzm yoxdur, gənclik
yaxşı mənada, dava-dalaş, mübarizə, müqavimət,
razılaşmamaq, axına qarşı üzmək deməkdir.
İndiki cavan yazarları "ölüvay, xaraktersiz"
adlandıran Seymur Baycan bəzi ərkiçatan gənclərin
adını çəkib ki, bəs siz yazmalısınız,
axına qarşı getməlisiniz.
Seymur Baycan "Ölüvay gənclik"
yazısını Mirmehdi Ağaoğlunun Xocalıdan
yazdığı reportajı oxuyandan sonra yazıb. Mirmehdinin
dilini tənqid edən müəllif yazır: "Niyə mənim
dilim Akop Martayan türkcəsinin təsirinə məruz
qalmır, amma Mirmehdi bəyin dili Akop Martayan türkcəsinin
təsirinə məruz qalır? Məncə, Zamin Hacıdan,
Şərif Ağayardan tutmuş ta Elxan Elatlıya qədər
dili Akop Martayan türkcəsi tərəfindən
aşınmaya məruz qalaraq moltanı dilinə
çevrilmiş hər bir qələm adamı bu sualı
özünə verməlidir".
Yazının ardınca Orxan Saffari Zamin Hacıdan bir
müsahibə alıb və Seymur Baycanın ona tez-tez
"ilişməsi" ilə bağlı sual verib. Zamin
Hacı Seymur Baycanın istedadlı adam olduğunu deyib, dil məsələsində
isə bir az acıqlanıb: "Seymur Baycan özü nəinki
Azərbaycan dilini, heç Türkiyə türkcəsini də
bilmir. Bilsə, hərdən irad tutduğu sözlərin mənşəyini
bilərdi. Hərdən mənə elə gəlir, Seymur
Füzuli ermənisidir"
Mirmehdi Ağaoğlu isə Seymur Baycanın ona
dil-üslubla bağlı tutduğu iradlar barədə bir
yazı yazıb. Deyib ki, Tiflisdə ömür sürən
Seymur Baycan türk dilinin Azərbaycanda
qarşısıalınmaz arealından bixəbərdir və
hətta maraqlı bir müqayisə aparır: "Qələmə
dostumun bu yerli-yersiz mühafizəkarlığı mənə
təkamül prosesindən çıxa bilməyən
canlıları, məsələn, mamontları
xatırladır".
Seymur Baycanın "Akop Martayan türkcəsi"
ifadəsinə Zamin Hacının "Füzuli ermənisi",
Mirmehdi Ağaoğlunun "Nəsli kəsilmiş mamont"
bənzətməsini sərt cavab atəşi kimi qələmə
vermək olar.
Maşallah, özünüz maraqlı
"atışırsınız", gənclikdən nə
"dirivaylıq" gözləyirsiniz?
***
Özü ağ günə çıxıb
camaatı ağladan yazıçı haqqında hekayə
Avtobus dayanacağa çatdı. Bir nənə orta
qapının qabağında dayandı, ancaq qapı
açılmadı. Əvvəl nənə, sonra
yanındakılar xorla hayqırmağa başladılar:
- Qapını aç, qapını aç!
Qapı açılmırdı.
Açılmırdı...
Axırda, Qan Turalı bir ziyalı kimi ayağa
qalxıb dedi:
- Sevginin qapıları kimi bu qapı da
üzümüzə bağlanıb. Fələk
darvazamızı vurubdu.
Şofer gəlib Qan Turalını qucaqladı,
hönkürdü. Camaat da ağlaşdı.
Qapı açıldı, nənə
düşdü.
Həəə, hekayəmiz qısadı, gözəldi.
Amma qəribə bir məsələ var. Qan Turalı,
maşallah, son vaxtlar xoşbəxtdir. Müəllifi olduğu
serial da "İctimai"də yayımlanmağa başlayıb.
Amma özü pafoslu çıxışları ilə qara
camaatı ağladır.
İnsafın olsun, Qan Turalı...
P.S. "Gündəlik" münasibəti ilə Qan
Turalını təbrik edirik!
***
Ac və yuxusuz yaxşı ədəbiyyat yaratmaq
olar?!
Tural Cəfərli yazır ki, yazıçı ancaq
özünü düşünməlidir, eqoist, əlçatmaz
olmalıdır, ictimai nəqliyyatdan istifadə etməməlidir,
bu, onun yaradıcılığına pis təsir edir. Deyir,
bizdə isə yazıçı nə özünü
düşünür, nə eqoistdir, nə də əlçatmazdır,
ona görə də ortada bir iş yoxdur...
Tural Cəfərli ortada nəsə olmamağa "bəraət"
qazandırıb, amma uğurlu deyil. Əvvəla, ortada bir
şey yoxdur demək də olmaz. İkincisi, tutalım,
yoxdursa, bu o əlçatmazlıq məsələsindən
asılı deyil.
Bircə xanım həmin fikirlərə rəyində
yazır ki, ac yazıçıdan, məişətini təmin
etmək üçün durmadan çalışan adamdan nə
ummaq olar?
Həəəə, bax bu, hardasa, arqument ola bilər.
Salman Mümtaz Mirzə Ələkbər Sabirdən
soruşub ki, "Gözəlim" ünvanlı
şeirinizin 3-cü və 5-ci bəndləri ayrı bəhrdədir.
Bunun səbəbi və hikməti nədir? Sabir cavab verib ki,
hikməti və səbəbi mürgüləməkdir,
çox işləyirəm, o şeiri də Haşım bəyin
mətbəəsində gecəyarısı yazmışam və
yazarkən mürgüləyib sonra da yuxulamışam, yuxudan
ayılandan sonra da mabədini yazmışam, şeir təb
olub (çapdan çıxıb) gələndən sonra səhvimi
başa düşmüşəm ki, bu da çox gec idi.
Mümtaz xəbər alıb ki, mətbu şeirlərinizin
hansını çox bəyənirsiniz? Deyib, heç birini,
bəyəniləsi şeirləri sonralar yazacağam.
Mümtaz soruşub ki, nə vaxt?
Sabirin cavabı isə özünəxasdır: -
Mürgüləməyəndə...
***
Şam kimi işıq saçıb əriyənlər...
Türkiyədə olanda bir yaşlı kişi
danışığımızdan azərbaycanlı
olduğumuzu anladı. Dedi ki, sizin bir qeyrətli
qızınız var idi - Qənirə xanım... Elə
bildim, incəsənət adamıdır. Sonradan məlum oldu
ki, yox. Bu hal dəfələrlə təkrarlandı.
Gördüm ki, Qənirə xanımın şanı
Türkiyə ilə birdir. 7 mart doğum günü idi... Bu
gün isə qadınlar bayramıdır. Eyni dövrdə
yaşadığımız ən mərd qadınlar
sırasında adını rəhmətlə anırıq, Qənirə
xanım!
İbrahim İlyaslı yazır: "Hamının və
hər kəsin qayğılarına vaxt ayırdın, bircə
özündən başqa. Fədai ömrü yaşadın.
İlk baxışdan sezilməsə də, bu, belə idi. Mən
bunu görür və duyurdum. Manisadakı səfərimiz
zamanı səhnədə çıxış edərkən
özünü pis hiss etdin, amma
çıxışını sona çatdırdın.
Alqışlandın..."
Bu gün də alqışlayırıq...
***
Özünü od tutdu, ruhuna su səpək...
Mərhum Natiq Səfərlinin necə usta tərcüməçi
və redaktor olduğu yazı-pozu əhlinə məlumdur.
Onun faciəvi ölümü Azərbaycan ədəbiyyatı
üçün ağır itki idi... Bu gün onun
övladı, istedadlı qələm adamı Günel Natiq
ağır xəstəliklə mübarizə aparır.
Özü bu həyatdan od tutub köçdü,
övladını xilas edib ruhuna su səpək...
Əyyub Qiyasın və onlarla paylaşım edən
qələm adamının səsinə səs verək:
"Günelin xəstəliyinə hələ də inana
bilmirəm. Biz Günelə sahib çıxmalıyıq.
Günel bizə Natiqin əmanətdir. Mən inanıram ki,
Günel Natiq bu xalqın duaları ilə, dövlətimizin
qayğısı ilə sağlamlığına
qovuşacaq. Bizdən asılı olanı etməliyik. Ən
azından özümüz öz Günelimizə sahib
çıxmalıyıq".
***
Uşaqlıq haqqında roman, həqiqətən,
çətindirmi?
Gənc yazıçı Məlik Rza uşaqlıq
haqqında roman yazmaq məsələsindən bəhs edib və
fikirləşir ki, yazsa, Bernhard yazardı, o da ölüb:
"Romançı üçün ən çətini
uşaqlıq haqqında roman yazmaqdır. Dünyamızın
yaşayan böyük yazıçılarının
sırasında imzasını sabitləyən Pamuk belə
bunu bacarmayıb. Onun "Pəncərədən baxmaq"
adlı, uşaqlıq dönəmini qucaqlayan hekayəsi
heç bir romanının fəsli ola bilməzdi, əminəm.
Hekayələr bol olsa da, romanlar demək olar ki, yoxdur. Yazsa,
Bernhard yazardı. O da ölüb".
Bernhard ölüb, neynək, bizdən kimsə yaza bilər?
***
Təzə nə var?
Xəzər Süleymanlının Heydər Əliyev
sarayında konserti anşlaqla keçib. Bunu Aqşin Evrən
xəbər verir: "Xəzər Süleymanlının
ötən gün Heydər Əliyev sarayında keçirilən
musiqili-teatral poeziya gecəsi hər detalı ilə möhtəşəm
idi. Nə gözəl ki, belə tarixi şeir axşamı
ölkəmizdə baş tutdu və anşlaqla
keçdi".
***
Bu il Məhəmməd Hadinin 145 illiyidir. Bu mövzuda
Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı yazır: "Bu il Azərbaycanın
böyük istiqlal şairi, romantik ədəbiyyatımızın
ən parlaq simalarından biri Məhəmməd Hadinin anadan
olmasından 145 il keçir. Hadi Şamaxı zəlzələsindən
sağ çıxıb Azərbaycan ədəbiyyatında
bir zəlzələ yaratdı..."
***
Ulucay Akif Xalq artisti Rasim Balayevin Azərbaycan
Kinematoqrafçılar İttifaqına sədr seçilməyinə
əsəbiləşib: "Niyə bu kino cameəsindən
bir adam da çıxıb demir ki, "ay qardaş, axı
kino ittifaqının sədri niyə aktyor
olmalıdır?" Rasim Balayev kino adına nə edə bilər
axı, uzağı, filmə çəkilə bilər..."
***
Naşir İlkin Tomar qalmaqallıq fikirlər səsləndirib:
"Naşirin çağdaş Azərbaycan
yazıçısına verdiyi dəyər: 1 AZN. Bu "dəyər"
vermə ilə üç-dörd ilə yerli qələm
sahiblərinin kitablarının biri yox, kilosu 1 AZN olsa, təəccüblənməyin".
Güman ki, bununla "Qanun" nəşriyyatının
endirimlərinə söz atır. Yəqin, ucuz satılan
kitablar İlkinin "bazarı"nı öldürür...
***
Qiraətçi və şair kimi
tanıdığımız Raqif Raufoğlunun "Ustad"
adlı romanı çap olunub.
***
Feysbukda Malik Atilayın bir statusu qarşıma
çıxdı: "Bir ildən çox olardı ki, bircə
misra belə şeir yaza bilmirdim, ya da yazmaq istəmirdim. Son 2 həftədə
isə gah yolda, gah işdə, gah yemək yeyərkən
yazdığım misralar bir-birinə qarışıb
şeir oldu..."
Həmin statusun ardınca Tural Cəfərlinin fikirlərini
oxudum: "Adam hər gün şeir yazar? Belə olmaz! Arada
dincəlmək lazımdır. Gedim bir şeir yazım..."
Artıq Markın da söhbətlərdən xəbəri
var, şeirli fikirləri sinxronlaşdırır, ard-arda təqdim
edir...
***
Səbuhi Şahmursoyun gənclərə 7 nəsihəti:
1. Xoşuna gələn şeylərdən yazmaq.
2. Öz mətnini adekvat qiymətləndirmək.
3. Ədəbiyyatı reallığın alternativi
kimi görmək.
4. Yalnız bitmiş mətnin uğuruna inanmaq.
5. Qarşına real tapşırıqlar qoymaq.
6. Səbir göstərmək.
7. Özünü yazıçı hiss eləmək.
***
Həmid Piriyevin paylaşdığı duzlu əhvalatla
köşkümüzün qapısını indilik bağlayıram:
"Şüvəlanlı Axund Yavərin oğlu Fail
də şeir yazır, hərdən onu toylarda da görə
bilərsiniz.
Axund Yavər danışırdı ki, bir dəfə
Fail bikef gəldi evə. Mənə dedi ki, ata, mənə
deyirlər, səninçün şeirləri atan yazır,
özün yazmırsan. Mən də dedim, elə deyənlərə
de ki, mənim atam yazır da, sənin atan yazmır ki..."
Hazırladı: Nadir YALÇIN
525-ci qəzet . 2024.- 8 mart,№45.-S.13.