Böyük Qayıdışın miqyası sürətlə genişlənir

"Qarabağa Böyük Qayıdış" planı Azərbaycan hökumətinin xüsusi diqqət yetirdiyi prosesdir. 44 günlük II Qarabağ savaşındakı parlaq qələbəmizdən sonra bu plan ətrafında gedən işlər sürətlənib. İşğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə təmir-bərpa işlərinin sürətlə getməsi bunu deməyə əsas verir. Dövlət tərəfindən "Böyük Qayıdış" planına uyğun olaraq məcburi köçkünlərin doğma yurd-yuvalarına ən qısa zamanda qayıtması üçün bütün imkanlar səfərbər edilib. Həmin ərazilərdə yeni yaşayış məntəqələrinin salınması, infrastrukturun bərpası, yolların çəkilişi, məktəb, xəstəxana tikintisi sürətlə davam edir.

Millət vəkili Rüfət Quliyev deyir ki, "Böyük Qayıdış"la əlaqədar işlər uğurla davam edir. Bu prosesin miqyası sürətlə genişlənir. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, hələ Qarabağda böyük layihələri yenə də reallaşdırmaq lazımdır. İnfrastruktur layihələri, əvvəlcə yaşayış evləri tikilməlidir, insanlara iş yerləri açılmalıdır. Bu, ən vacib məsələdir. Təkcə insanları oraya köçürməklə iş düzəlməyəcək. Gərək onların iş yerləri olsun. Kənd təsərrüfatı ilə, gələcəkdə turizmin inkişafı ilə əlaqədar layihələr var. Bunlar həyata keçiriləcək. Kənd təsərrüfatı layihələri həyata keçirilən kimi ondan sonra Qarabağ ərazisində emal müəssisələri açılmağa başlayacaq. Hər şey nümunəvi formada, planlı şəkildə hazırlanır. Yəni xaotik heç bir addımlar atılmır. Yaranan "ağıllı kənd", "ağıllı şəhər"lər də planlı şəkildə yaranır: "Düşünürəm ki, bu proses hələ kifayət qədər çəkəcək. Ona görə ki, bizim orada çoxlu işlərimiz var. Bu işləri də biz uğurla həyata keçiririk".

Millət vəkili Vüqar İskəndərovun sözlərinə görə, Azərbaycan Vətən müharibəsindəki böyük və şanlı qələbəsi və bir günlük antiterror tədbirləri ilə öz ərazi bütövlüyü və suverenliyini bərpa etdi. Otuz ilə yaxın düşmən tapdağında olan müqəddəs ərazilərimizi geri qaytardıq. Dünyanın ən çox mina ilə çirklənmiş ərazisi olmasına baxmayaraq, işğaldan azad edilmiş ərazilərimiz Azərbaycanın məhz öz gücünə minalardan təmizlənir və paralel olaraq sürətli şəkildə böyük quruculuq, bərpa işləri həyata keçirilir: "Sözün əsl mənasında qısa zaman ərzində işğaldan azad olunmuş torpaqlarımızda hava limanları, inzibati dövlət binaları, yaşayış məskənləri, ağıllı kənd və şəhər konsepsiyasının, yaşıl zona sisteminin formalaşdırılması üçün çox mühüm işlər görülür. Artıq bir çox ərazilərdə insanların qayıdışı və orada firavan həyat sürmələri təmin olunub. Məhz ilk olaraq da qarşımızda duran məsələ həmin ərazilərin bərpası və məcburi köçkünlərin öz doğma yurdlarına geri qayıdışının təmin edilməsidir. "Böyük Qayıdış" konsepsiyası hazırda uğurla icra olunur. Füzuli, Zəngilan, Laçın və digər ərazilərə insanların qayıdışı həyata keçirilir. Həmin ərazilərdə yaşayış üçün vacib bütün infrastruktur yaradılaraq, istifadəyə verilib. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə yeni iş yerlərinin açılması məsələsi də gündəmdə olan ən vacib məqamlardan biridir. Ümumilikdə qarşıdakı illərdə bütün şəhər və kəndlərə insanların qayıdışı təmin olunacaq. Paralel olaraq həmin ərazilərdə, yəni Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi zonasında ağıllı kənd və şəhər konsepsiyası daha da inkişaf etdiriləcək. Xüsusilə də həmin torpaqların yaşıl zona kimi inkişafına xüsusi diqqət ayrılır. Burada diqqəti çəkən əsas məsələ isə bütün bu işlərin sırf Azərbaycanın öz gücü və potensialı hesabına həyata keçirilməsidir. Bu da birbaşa olaraq respublikamızın qüdrətindən xəbər verir".

Politoloq Rəşad Bayramov qeyd edib ki, azad edilmiş ərazilərə "Böyük Qayıdış" Azərbaycanın 2030-cu ilədək beş Milli Prioritetindən biri olaraq müəyyən olunub. Bu Milli Prioritetlərə əsaslanan "Azərbaycan Respublikasının 2022-2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası" yeni inkişaf mərhələsindəki hədəflərə çatmağa xidmət edən mühüm sənəddir: "Qısa zaman kəsiyində Zəngilan, Füzuli, Laçın, Kəlbəcər, Ağdam və digər ərazilərimizdə görülən işlər, hava limanlarının açılması, şəhər və rayonlarımızın baş planının təsdiq olunması və baş plana uyğun fəaliyyətin təşkili, infrastrukturun yenidən qurulması yönündə aparılan fəaliyyət bir daha onu sübut edir ki, regionun lider dövləti olan Azərbaycan işğaldan azad etdiyi torpaqlarda qısa zaman kəsiyində həyatı canlandıracaq. Azərbaycan öz torpaqlarını azad etməklə tarixi inkişafının irimiqyaslı bərpa-quruculuq layihələri ilə səciyyələnən, dayanıqlı sülhə, tərəqqiyə əsaslanan və bir çox ölkələr üçün nümunə olan yeni mərhələsinə qədəm qoymuşdur. İşğaldan azad edilmiş regionlarımızda yeni infrastrukturun qurulması, evlərin tikilməsi, o cümlədən, yolların və digər kommunikasiya sistemlərinin yaradılması istiqamətində aparılan sürətli işlər onu deməyə əsas verir ki, 30 ilə yaxın məcburi köçkün həyatı yaşamış vətəndaşlarımızın öz doğma yurd-yuvalarına qovuşmaları uğurla davam etdiriləcək. Müharibənin başa çatmasından sonra dünyada hökm sürən qlobal iqtisadi böhran və qeyri-sabit siyasi durumu nəzərə alan analitiklər bu bölgədə böyük layihələrin həyata keçirilməsi bir yana, insanların məskunlaşmasını belə, yaxın onillik üçün real görmürdülər. Amma nəticə göz qabağındadır. Azərbaycan dövlət olaraq hər kəsə bunun mümkünlüyünü sübut edərək bütün bədbin proqnozları darmadağın etməyi bacardı".

Onun sözlərinə görə, görülən işlərin nəticəsidir ki, bu gün Şuşa bütövlükdə Türk dünyasının siyasət və mədəniyyət mərkəzi rolunu oynayır: "Hazırda şərqdən qərbə böyük tranzit yolun Azərbaycan hissəsinin tikintisi başa çatdırılıb. Füzuli və Laçın şəhərinə, Ağalı, Talış, Zabux kəndlərinə 6000 nəfərə yaxın insanın qayıdışı təmin edilib. Bütün bunlar, sözün həqiqi mənasında, olduqca əhəmiyyətlidir və dövlətimizin qüdrətini təsdiqləyən faktlardır. Təbii ki, "Böyük Qayıdış"ın tam şəkildə təmin olunması üçün bir sıra mühüm amillər vacib şərtdir. Bunların sırasında isə minalanmış ərazilərin təmizlənməsi də öncül sıralarda yer alır. Mənfur düşmənlərin 30 il ərzində işğal altında saxladıqları torpaqlarımızda apardıqları minalama indiyə qədər yüzlərlə vətəndaşmızın həyatına son qoyub. Həmin ərazilərin minadan təmizləmə işləri də sürətlə davam etdirilir. Artıq 20 faizə yaxın ərazinin minalardan təmizlənməsi təmin olunub. Dövlətimiz bütün mühüm imkanları ilə "Böyük Qayıdış" Proqramının uğurla icra edilməsi üçün hər şey edir. 2022-2026-cı illər üçün işğaldan azad olunan ərazilərimizin bərpa və yenidən qurulmasına 19.2 milyard manatın ayrılması da bunun bariz sübutudur. 2026-cı ilədək 40 minə yaxın ailə, bütövlükdə 150 mindən çox vətəndaşımızın 30 ildən sonra öz ata-baba yurdlarına qayıtmasının təmin olunacağına artıq heç kimin şübhəsi yoxdur".

Millət vəkili deputat Tural Gəncəliyev deyir ki, "Böyük Qayıdış"la bağlı dövlət proqramının həyata keçirilməsi intensiv şəkildə davam edir. Artıq yay ayları ərzində intensiv köç prosesi sürətlənəcək: "Artıq Şuşaya ilk dəfə olaraq "Böyük Qayıdış" başlayır. Biz bu yay ərzində və ilin sonuna kimi Şuşaya şəhər sakinlərinin işğaldan sonra ilk dəfə daimi yaşayış üçün qayıtmasının şahidi olacağıq. Bildiyiniz kimi, Laçın şəhərində artıq əsas məskunlaşma başa çatmışdır. İndi bu prosesin davamı gedir. Laçın gündən-günə gözəlləşir, inkişaf edir. Oturuşmuş "Böyük Qayıdış" və köç prosesi sürətlə davam edir. Eyni zamanda Füzuli şəhəri də bu proqram çərçivəsində müvəffəqiyyətlə sakinlərini qarşılayır. Dövlət proqramı bu istiqamətdə də həyata keçirilir. Bunlar hamısı davam edən, geniş vüsət almış quruculuq, bərpa işləri ilə birlikdə gedir. İnfrastruktur sistemi, yollar, körpülər, tunellər, hava limanları çox sürətlə tikilməkdədir. Bunu biz hər dəfə Qarabağ iqtisadi zonasına, Şərqi Zəngəzur iqtisadi zonasına səfər edəndə görə bilirik. Dövlətimiz böyük büdcə vəsaitlərini məhz Qarabağ iqtisadiyyatının inkişafı üçün ayırır, insanların geri qayıtması üçün zəmin hazırlayır. Eyni zamanda Qarabağın və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının inkişafı, rifah halını yüksəltməsi bu prosesin ətrafında gedən siyasi proseslərlə də məntiqi sonluğunu tapacaq. Çünki Ermənistanla bütün problematik məsələləri həll etdikdən, Azərbaycanın suverenliyi bərpa edildikdən, Qazaxın 4 kəndi qaytarıldıqdan sonra Ermənistanla Azərbaycan arasında sərhəd delimitasiya və demarkasiya prosesi çərçivəsində ilk sərhəd nişanının torpağa basdırıldığı kontekstdə bu məsələyə baxsaq, "Böyük Qayıdış"ın daha təhlükəsiz, daha müvəffəqiyyətlə olacağı göz qabağındadır. Çünki Qarabağ bölgəsi üçün heç bir təhlükə qalmır, beləliklə də, bu prosesi yekunlaşdırmaq daha müvəffəqiyyətli olacaq".

Millət vəkili vurğulayıb ki, hazırda bu proseslə bağlı bizim yeganə problemimiz mina problemidir. Bu problem də obyektiv xarakter daşıyır: "Minanın sayının çox olması bizdən asılı deyil. Dövlətin əlindən gələni etməsi bu prosesi yekunlaşdıracaq. Ancaq mina problemi dünyanın üzləşdiyi problemdir ki, burada sürət amilinə yox, daha çox minanın təhlükəsiz şəraitdə təmizlənməsi amilinə önəm verilir. Ona görə də biz məsələni də nəzərə almalıyıq. Beləliklə, "Böyük Qayıdış" proqramının əsas hissəsi 2025-2026-cı illərdə başa çatacaq. Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi zonası, Şərqi Zəngəzur Azərbaycanın digər bölgələrindən biri kimi inkişaf etmiş yer olacaq".

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2024.- 2 may,№76.-S.10.