Vətəndaşlığın əlifbası

Gözümü açar-açmaz, dünyanın sehrli rənglərinin təsirinə düşər- düşməz, özümü saysız-hesabsız kitab qəhrəmanlarının dostu, sirdaşı kimi gördüm...

Mən Azərbaycanın cənub bölgəsində, gözəl bir şəhərdə, ziyalı ailəsində doğulmuşam... Lənkəran bir vaxtlar əyalət sayılsa da, hər zaman inkişafda olan şəhərlərdən biri olub. Gün ərzində zamanım məktəb, dərslər, musiqi məktəbində piano təhsili almaqla keçsə də, evə gəlib tapşırıqları yerinə yetirdikdən sonra vaxtım atamın kitabxanasının rəngli dünyasına dalmaqla keçirdi. Bəlkə elə bu təsirlə 3-cü sinifdə oxuyarkən ilk şeirimi yazmışdım.

Onunla da ilk tanışlığım hələ çox kiçik yaşlarımda olmuşdu... Evimizin kitabxanasındakı kitab rəfində qoyulmuş, böyük hərflərlə adı yazılmış kitabını əlimə alanda tanış olmuşduq... Kitabın ilk səhifəsindən mehriban baxışlı, nur üzlü bir şair-yazıçı ilə göz-gözə gəlmişdik. Saf, uşaq təbəssümümlə, böyük bir sayğı ilə salamlaşmışdıq, onun özünün belə bundan xəbəri olmadan... "Ömür kitabı"nı yazıçı duyğularında, öz ruh dünyasında sehrli qələmi ilə boyayan yazıçı - Sabir Rüstəmxanlı ilə olan ilk , virtual tanışlığımız ağlıma belə gəlməzdi ki, gün gələcək real tanışlıqla əvəz olunacaq...

O, illər öncə uzaq, doğma Yardımlı rayonundan, kənd mühitindən çoxdan çıxmış, arzularının arxasınca yola düşmüş, ədəbiyyat dünyasında sözünü deməyi bacarmışdı. Mən isə onu və qələm dostlarının yaratdığı sehrli söz dünyasını qalaq-qalaq kitablardan oxuyaraq onlara tərəf qanad açmaq istəyimin fərqində deyildim. Rayondakı evimizdə atamın qurduğu o kiçik kitabxanamız mənim gözümdə Sabir Rüstəmxanlı və onun "silahdaşlarının" yaratdığı böyük bir ədəbi məktəb idi...

Tanıdıqca onunla atamın çox bənzərliklərini kəşf etməyə başladım. Bəlkə bu torpaq, yer və ruh doğmalığından irəli gəlirdi. Yaxşı xatırlayıram, atam bizim soyadımızın sonundakı "ov-ova", "yev-yeva" sonluqlarını ilk dəyişdirənlərdən biri olmuşdu. Evdə Azərbaycan dilində olmayan bir kəlməni belə dilimizə gətirməyimizə izn verməzdi. Eynilə Sabir bəyin dərsliklərə salınan "Ana dilim" şeirində olduğu kimi, eynilə dəfələrlə valideynlərə uşaqlarınıza öncə dilimizi yaxşı öyrədin dediyi kimi və ruhunu əbədi bu dilə tapşıracağını şeirdə dilə gətirdiyi kimi... Gülləbatmaz ipək nəğmələrinin dilimizdəki gözəlliyi anlatdığı kimi, dilimizin orduları sarsıdan qəhrəmanlığı kimi, Araz sərhədini qıran kəlmələrimizin müqəddəsliyinə öyündüyü kimi...

Həyat 40 illik ömrümü dünya adlı okeanda elə dalğalarla üz-üzə qoydu ki, uzun zaman qərib ölkələrin həsrət imtahanlarından keçməli oldum. Bəzən sınaqlardan kəsildim, bəzən sinifdə qaldım, bəzən qələbə çaldım, uğursuzluqlar məni büdrətdisə də yıxılmadım, mübarizəyə davam etdim. İllər sonra uzaq İspaniyadan vətənə qayıdıb kənar qaldığım ədəbiyyat susuzluğuna dözəmməyib yenidən qələmlə silahlandım... Heç gözləmədiyim anda, ağlıma belə gəlmədiyi zamanda söz dünyasının yaradıcı qəhrəmanlarını yaxından tanımaq nəsibim oldu.

Sabir bəy mənimçün kitablardan tanıdığım, uşaq ikən görmədən böyük rəğbətlə oxuduğum insan olaraq qalmadı. Ailəmizin, ədəbiyyat sevgisi ilə böyüyən məktəbli qızımın, dərs oxumağı sevməsə də, öz zəngin mənəvi dünyasını qapalı saxlayan balaca oğlumun da şair kimi tanıdığı, dərsliklərdə əzbərlədiyi müəllifin şeirlərdən çıxıb real dünyamıza gələn, baba adlandırdıqları birinə çevrildi... Mehriban baxışlarında, yüksək insani keyfiyyətləri özündə cəmləşdirən təmiz qəlbində bizə də yer olduğunun fərqində olduğumuz üçün özümüzü xoşbəxt saya bildik.

Bu, Sabir bəyin həyatdakı öz halal qazancı idi.

"Karantin boşluğu" adlı kitabıma ön söz yazan şairin şeirlərim haqqında dediyi dəyərli fikirlər məni necə sevindirmişdi, bir bilsəniz... Daha sonralar isə növbəti çapdan çıxmağa hazırlaşan yeni şeirlər kitabımın adını qoymağa çətinlik çəkdiyim zaman da yenə o dadıma çatmışdı.

"Sənin şeirlərin həsrət, özləm doludur, sənin şeirlərin darıxır, Aysel, əgər istərsənsə kitabının adını "Darıxan şeirlər" adlandıra bilərsən" - demişdi. Və qısa zaman sonra "Darıxan şeirlər"imlə oxucuların görüşünə çıxa bildim.

Həyatdakı ustad, Dədə Qorqud missiyasını o, burada da yerinə yetirmişdi. Şeirləriylə ədəbiyyat dünyasında kövrək addımlarla irəliləyən gənc bir yazarın kitabına xeyir-dua verib, ad qoymuşdu, "Darıxan şeirlər" adını...

Sabir bəy həm də bizim üçün gəncliyin dostu, hər yaşda olan insanlarla ünsiyyət qurmağı bacaran doğması, sevdiyimiz insan, kölgəsində sərinləyə biləcəyimiz uca, qol-budaqlı bir çinardır. Öz şeirində dediyi kimi, "Vətənə bənzəyir"... Bu gün "Difai fədailəri", "Cavad xan", "Göy Tanrı", "Atamın ruhu" kimi dəyərli əsərlərinin hamısında o, özüdür. Son illərdə çapdan çıxan "Vətəndaşlığın əlifbası" kitabı "Ömür kitabı"nın davamı olmaqla bərabər, "Qarabağa dönüş" poeması da Zəfər savaşının ilk bədii ifadəsidir. Dəyərli ədəbiyyat nümunələri yaratmaq üçün həmin yaşantıları duymaq, yaşaya bilmək, onların dövrünə virtual səyahət etməyi bacarmaq lazımdır və bunu da ancaq qəlbi torpaq, xalq, insani duyğular üçün çırpınan bir ürək yaza bilər. Belə bir ürək də yalnız SABİR RÜSTƏMXANLI köksündə döyünə bilər.

Bu mənada onun son illərdə bir birinin ardınca nəşr etdirdiyi "Qarabağa dönüş", "Şair və şər", "Vətəndaşlığın əlifbası", "Ölüm son deyil. Tanıdığım Heydər Əliyev" kitablar silsilsəsini Azərbaycan Respublikasının Dövlət mükafatına təqdim edilməsi həm də Böyük Yazıçıya verilən layiqli rəsmi qiymət sayıla bilər.

Mən də ömrünün ən gözəl illərini meydanlarda keçirən, azadlıq üçün, ana dili üçün xalqla birlikdə, çiyin-çiyinə vuruşan söz sərkərdəsi haqqında qısa da olsa bir neçə səmimi fikirlərimi bildirməyi özümə borc bildim.

Bilirəm ki, Sabir bəy üçün də bu dünyada sözdən, insani duyğulardan, mənəvi hisslərdən dəyərli heç nə ola bilməz.

O bu gün M.Ə.Sabir, Bəxtiyar Vahabzadə, Xəlil Rza, Məmməd Araz, Musa Yaqub və başqa digər böyük şəxsiyyətlərin yer üzündəki, bu dünyadakı nəfəsidir. Yaxşı insanların çox yaşamasına, gümrah qalmasına, yanımızda olmasına, bizə yol göstərməsinə ehtiyacımız böyükdür...

Bir şeirində özünün də dediyi kimi:

Kəlmə, kəlmə dalınca

düzüləndə dil olur.

Barmaqlar bir pəncədə

birləşəndə əl olur.

İnsanlar bir qədəri

paylaşanda el olur.

Millət şərə əyilsə

alışmadan kül olur.

Bu gün xalqımızın keçdiyi ağrılı və qürur dolu illəri, ayları, günləri söz-söz yaşayan və yaddaşımıza şeir-şeir hopduran Sabirlərin sayəsində vətən vətən olur, tarix öz səhifələrində kövrək sətirlərdə qürurla "Azərbaycan" yazır, şanlı zəfərin igid oğulları Tanrı qatında hüzurla uyuyur.

Nə qədər ağır düşmən zülmüylə savaşsaq da, yolumuzun haqq yolu olduğundan qürurla söz açaraq şairin də dediyi kimi, biz "hesabı axırda kəsirik":

Mənim yoluma bax, əzəldən haqdı

Haqqı gücsüz bilib gülmək günahdı,

Gələcək cəzanı çəkməyin vaxtı,

Hesabı axırda kəsən millətəm!..

Aysel XANLARQIZI SƏFƏRLİ

525-ci qəzet.- 2024.- 14 may,№83.- S.10.