Yaz notları
esse
Bahar hər yerə eyni cür gəlmir, sanki kəndə
daha erkən gəlir, bir də görürsən
ağacların budaqları "çitarıb", yer-yurd
yaşıllaşıb. Çöllərdə
"sarıçiçəklər" bürüyüb əkin
yerlərini, yolların kənarı qanqallarla "bərəkətlənib".
Hələ qaranquşlar.., bütün günü uçur,
uçur, yuva qurmaq üçün yer bəlirləyir. Təbiət
insanla qarşılıqlı münasibətlərini normaya
salmaqdan ötrü "danışıqlar aparır".
Kür çayı boyunda yerləşən kəndimizin
böyük meşə ərazisi var. Meşələr
yaradıcı təbiətin əl işi olsa da, vaxtilə
burada ən müxtəlif meyvə və dekorativ ağaclar da əkilib.
Açıq sahələrdə isə rayonumuzun atributuna
çevrilmiş qarpız becərilib. Torpaq minerallarla zəngin
olduğundan burda yetişən qarpızlar daha iri, rəngi də,
şirinliyi də bir alayı olurdu... Meşə həm də
vəhşi heyvanaların məskəniydi, canavar,
tülkü, çaqqal bu yerlərin sakininə
çevrilmişdi. Hava qaralanda çaqqalların uzaqdan
eşidilən ulartısı vahimə yaratsa da, maraqlı idi.
Təbiət insanla ot, ağac, gül-çiçək
dilindən başqa, həm də quşların və
heyvanların dilində ünsiyyət qururdu. Axşam
düşən kimi adamların ilk işi heyvan-qaranın,
toyuq-cücənin "ağzını" bağlamaq olurdu,
əks halda tülküdən, çaqqaldan kimsənin
sığortası yox idi...
Meşə kəndə təbii qaz çəkilmədiyi
vaxtlarda həm də insanlar üçün istilik mənbəyi
sayılırdı. Ailələr yay girəndən
qış üçün odun tədarükünə
başlayır, meşəbəyinin icazəsiylə
qurumuş ağaclar kəsilib doğranır və evlərə
daşınırdı...
Meşə həm də heyvanların otlaq sahəsiydi,
yazda dizə kimi yamyaşıl ot, payızda ağacların
sapsarı yarpaqlarını yeyib doyurdular.
Axşamçağı arxasınca toz dumanı qaldıran
naxır, qoyun sürüsü mələşə-mələşə
kəndə girəndə həyətlərdə bir canlanma
başlayırdı. Sağılan heyvanların səsi kəndi
başına götürürdü, quzular özünü
analarının altına atıb ağızları
köpüklənə-köpüklənə əmirdilər...
Demək olar ki, hər həyətdə təndir
vardı, qadınlar yay-qış çörəyi təndirə
yapırdılar. Ətri dörd bir yana yayılan
qıpqırmızı "pencəkəş"lər xəstəni
də iştaha gətirirdi. Bağlarda rəngbərəng
çiçək açmış meyvə ağacları əyninə
tül paltar geyinmiş bəzəkli gəlinə bənzəyirdi.
Kənd adamlarının qayğılarının da
çoxaldığı vaxtdır yaz fəsli, "əkin-tikin"
deyib özlərini verirdilər bağ-bostan işlərinə...
Kənddə olanda axşam tərəfi
çıxıb Kür sahili boyunca gəzirəm, səliqəli,
müxtəlif əkin aparılmış sahələri
görəndə sevinirəm. Heyif ki, meşədə
yazın nəfəsi dəyib yaşıllaşan
ağacların sevinci qədər də arzusu ürəyində
qalıb yaza çıxmayan ağaclar da var. Bir vaxt qonaq
qaralı olan, uzaqdan-yaxından dincəlməyə gələnlərin
qarşısına gülər üzlə çıxan bu təbiət
gözəlinin indi əlləri qoynunda qalıb. Elə sakinləri
də çoxdan tərk edib gedib onu, daha kənd
camaatının nə çaqqal, tülkü qorxusu var, nə
də canavar...
Yazın gəlişini havada quşlar qədər suda
qurbağalar da bayram edir. Qurultuları ilə böyük bir
orkestri xatırladan bu suda-quruda yaşayan heyvanların səsləri
arasında bir yad ahəng tapmaq mümkün deyil...
Yazın gəlişilə çöllərdə
qıpqırmızı Lalə, Nehrə partladanla
yanaşı, min dərdin dərmanı, dovğaya xüsusi
dad verən cincilim, gəlinbarmağı, əvəlik də
çıxıb üzə. Bir az keçsin, sirkan tərəsi
də yetirəcək özünü...
Bir də selləmə yaz yağışları... Elə
ki, başladı, kəsməz, bu yağışa göylərin
bərəkət payı deyərlər. Bir də görərsən
dünənki xırdaca otlar yağışdan sonra bir
qarış uzanıb!.. Yaz həm də başı
"panamalı" qönçə göbələyinin fəslidir,
faydalı maddələrlə dolu, vitamin bazası sayılan
göbələk yağışdan sonra sanki torpağın
bağrını yarıb çıxır. Torpağın
üstündə balaca hündürlük və çatlama
gördünsə, demək, altında göbələk var...
Amma yaz hər ağacın ömrünə eyni vaxtda
gəlmir, məsələn iydə, innab ağacları hələ
Tanrıdan işarə gözləyir. Çiçəklərinin
xüsusi ətri və görünüşü olan bu
ağaclar da tezliklə qış yuxusundan oyanıb həyata
gülümsəyəcək...
...Yaz bir gül ilə başlayar, mini ilə bitər
deyiblər. Təbiətin qız fəslidir yaz, utancaq təbəssümü
dodağından, həyası yanağından bəlli olar.
Upuzun, yamyaşıl saçları tökülər
çiyinlərindən, yerişi naz, duruşu naz, ətrinin
cazibəsindən də ki, çıxa bilməzsən.
Günəş də istisini təbərrik kimi yayar yer
üzünə, günlər gah yaya, gah da payıza bənzəyər...
Başımı qaldırıb səmaya baxıram,
azadlığa çıxmış doğma yurdumuzu -
Qarabağı düşünürəm. Zəngin təbiəti,
hündür, yaşıl örtüklü, əlləri
Allaha çatan dağları, qalın, sıx meşələri,
sərin sulu bulaqları ilə yazla qolboyundu indi.
Çiçəklərin gözləri gülür sevincdən,
dağları qürurla dayanıb ətrafı seyr edir, əlini
qaşının üstə basıb günəşə
boylanır Torpaq!..
Şahnaz ŞAHİN