Ədəbi
köşk: Nə var, nə
yox?
Həmid ağanın gödəkçəsi:
"hekayə kimi bir ömür"
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə (AYB)
qayıdışını fərqli bir başlanğıc
sayan, bu cür də təqdim edən Həmid Herisçinin yeni-yeni
arzuları cücərir. Bu günlərdə
yazdığından belə anlaşılır ki, Həmid
ağa öz gödəkcəsinə həsəd aparır:
"AYB-də ilk sərgüzəştlər, ilk imtahan mənim
boynuma düşmədi. Gödəkcəm... həəə,
düz eşitdiz dediyimi, məhz gödəkcəm bu imtahana
düşdü mənim əvəzimə. Qaldı Səlim
Babullaoğlunun otağında... Yaşadı AYB-də bir
neçə gün. Etibarlı əllərdə, etibarlı
ünvandaydı. Sonra öz halallığını sübut
etdi - qayıtdı çiyinlərim üzərinə. Hekayə
kimi bir ömür yaşadı AYB-də. Sağ əli mənim
başıma".
Bu arzunu həyata keçirməyə nə var ki?
Bir-iki gün AYB-də qalıb yaşamaq üçün Qulu
Ağsəs Sizə öz kabinetini verə bilər,
ağdamlılar qəlbigeniş olur, Həmid ağa. Gödəkcəniz
sizdən qabağa düşdü, əsl neoklassisizmi o
yaşadı! Ömrü gödəlmədi, uzandı,
gödəkcə olmadı, uzunça oldu... Bu da bir Neo ad:
uzunça!
P.S. Həmid Herisçinin proqnozları və
arzuları həyata keçən olur, amma heç də
hamısı ürəkaçan alınmır, təəssüf.
İki il öncə status yazmışdı ki, şair, yazar,
ilk növbədə, təhlükəli olmalıdır... Bir
neçə gün əvvəl bir yazıçı
Slovakiyanın Baş nazirinə güllə atdı, o boyda
hökumət rəhbərini yaraladı... Nə deyək,
Allah əsirgəsin!
***
Maradonadan Musa Yaqubacan...
Cavanşir Yusiflinin elə esseləri olur ki, başqa
bir şərh verə bilmirsən. Sadəcə paylaşmaq
istəyirsən. Paralellər aparmaq yazının canıdır.
Cavanşir müəllim bu paralelləri əla tapır:
"Paolo Sorrentinonun "Gənclik" filmində
Maradona obrazı var. Futboldan ayrılmış, özgələşmiş,
bədəncə böyüdükcə, meydanları lərzəyə
gətirən topu balacalaşıb uşaq topuna
çevrilmiş Maradona. Rollar paylanmış, oyun
oynanılmış, ölən ölmüş, qalanlar əzab
içində... Maradona bu əzabın dar qəfəsində
uşaq topunu əlindən buraxmır, onu suyun içində
nəfəsiylə də tərpədir, anlayır ki, həyat
oyununun bitdiyi anda bitmiş, ömür mətni Don Kixotdakı
yel dəyirmanının pərinə ilişib
qalmışdır.
Maradonanın nəfəsindən
ayırmadığı top bir gün göyə, göylərin
yeddinci qatına milləndikdə, o da bu həyatda elə
qapı dirəyinə dəyən top kimi geri
qayıdacaqmış, o isə hamının gözündən
oğurlanıb topu nə olur-olsun, dirsəyi ilə qapıya
vuracaqmış.
Musa Yaqubla Xaqani həmin ağ sükutun gecə
qaranlığında oturub şeir deyirlər. Musa Yaqubun
intonasiyasında belə bir ayrıntı var: o, sözləri
hansısa bir dünyanın son cümləsi, son hecaları
kimi tələffüz edir və son sözün son
hecasında yeni dünya açılır".
***
Şuşaya köçən yazıçı:
"Əlvida, köçkün vəsiqəsi!"Yazıçı-publisist
Kərim Kərimli Şuşaya - evinə köçüb.
Özü ilə bərabər, bütün dostları
sevinir. Gözaydınlıq mesajları tükənmir. Bu
sevincin müxtəlif şəkillərini təqdim edirəm:
"12 may, 2024-cü il.
Saat: 12.12.
Şuşa şəhəri
Əziz dostlar!
Əziz həmkarlar!
Əziz oxucular!
Bu gündən və bu andan Azərbaycan
Respublikasının Azad Şuşa şəhərində
yeni həyata və yeni fəaliyyətə başlayıram!
Öz şəhərimdə, öz evimdəyəm və
çox xoşbəxtəm!
***
Əlvida, köçkün vəsiqəsi!
Daha sənin yerin tarixin bir guşəsi və
"Qarabağ muzeyi"dir...)
***
Ədəbiyyat ölübsə, indi yazanlar kimdir?
Oğuz Ayvaz bir neçə qələm adamı
arasında "Azərbaycanda ədəbiyyat niyə
ölü dövrünü yaşayır?" adlı
sorğu aparıb. Cavabların əksəriyyətindən
qatı pessimizm hiss olunur. Fəqət bədbin fikirlərdə
həqiqət varmı? Bəli...
Fəxri Uğurlu problemin səbəbindən bəhs
edir: "Ədəbiyyatın cəmiyyətə təsir
rıçaqları itib. Ədəbiyyat artıq əyləncə
funksiyasını da yerinə yetirə bilmir. Ciddi sözə,
fəlsəfi fikrə isə insanların ehtiyacı yoxdur. Ona
görə də ədəbiyyat öz oxu ətrafında
fırlanır".
Aqşin Yenisey isə təbliğatın gərəksiz
olduğunu deyir: "Niyə ədəbiyyatı kimsə təbliğ
etməlidir? Kolxoz dövrüdür? Bu düşüncələrdən
əl çəkmək lazımdır. Bu gün bir süni zəka
proqramı bir ədəbi nəsildən daha çox fayda verə
bilər cəmiyyətə. Yaşadığı
çağı hiss və dərk etməyən
yazıçılar, şairlər maraqlı nə yaza bilər
öz çağının insanları
üçün?"
Cəlil Cavanşir həmişəki kimi qara-qara
danışır: "Azərbaycanda ədəbi proses baş
vermir və sükut, səssizlik də bununla
bağlıdır. Televiziyalar hansı prosesi təbliğ etməlidir,
ev almaq üçün bir-birinə qənim kəsilən
yazıçı və şairləri, yoxsa yaltaqlıq
üçün fürsət gözləyən əhli-qələmi?
Bəlkə kimsə Buker, Qonkur, Nobel alıb, bizim xəbərimiz
yoxdur? Bəlkə hansısa yazıçımız xaricdə
on min tirajla çap olunub, "Nyu York Tayms"ın bestseller
siyahısına düşüb, biz bilmirik?"
Xəyyam Rəfili isə nikbindir: "Ədəbi
proseslərin sükut dövrü yaşadığını
düşünmürəm. Yazan yazır, oxumaq həvəsi
olan da istədiyi materialı əldə edib, oxuyur. Sadəcə
bu proses digər sahələrdə olduğu kimi kütləvi
halda baş vermir".
Ədəbiyyatın ölü dövrü anlayışı
yoxdur. Ədəbiyyat canlıdır və bu gün də əgər
yaxşı əsərlər yazılırsa, deməli, o,
yaşayır. Ölübsə, yazanlar kimdilər? Ölü
bir nəsnə ilə necə məşğul olmaq olar? Sadəcə,
prosesin təkanverici amilləri qeyri-funksionaldır. Televiziya
üçün oxumaq maraqlı mövzu deyil. Yəqin, biri
ölməsə, biri dirilmir...
***
Yaxşı yazıçı olmağa vaxt yoxdu...
Ağa Cəfərli Kənan Hacının "Rindlər
küçəsi" ilə bağlı fikirlərini
bölüşəndə maraqlı nüansa toxunub: "Sənətkarlardan
biri demişdi ki, mədəniyyətin əsasını tənbəllik
təşkil edir. Bir az qəribədir, amma buradakı "tənbəllik"
kəlməsinə qarışqa və cırcırama
misalında baxmaq lazımdır. Qarışqa bütün
günü işləyir, daşıyır, bir qarın yemək
üçün yaşayır. Cırcırama isə tənbəldir,
işləmir, bütün günü gəzir, oxuyur,
oynayır. Yəni cırcırama daha mədənidir, mədəniyyətlə
daha iç-içədir. Mədəni adam olmaq, oxumaq, baxmaq,
dinləmək üçün mütləq boş zaman
lazımdır. Qarışqa kimi işləyən adamdan mədəniyyət
gözləmək bir qədər çətindir.
Adamların mədəni olmağa vaxtları çatmır. Mənə
tapşırılan kitablarla daha yaxından
tanışlığımın gec baş tutması da bu səbəbdən
baş verir. Bütün günümüz qarın
doyurmağa getdiyi üçün oxumağa vaxt
qalmır".
Bunun adı bəhanədir, ya nədir, bilmirəm,
amma mütaliənin azalmasının səbəbi
qayğıların çoxluğu ilə bağlıdır.
Bu qayğılar yazmağa da imkan vermir. Yazıçı nə
vaxt roman yazsın, bütün günü iş, ora qaç,
bura qaç, nə vaxt özü ilə baş-başa
qalsın?
Yaxşı yazıçı olmağa da vaxt yoxdu...
***
Ən yaxşı oxucular "Tik-Tok"dadı?
Eminquey Akif "Tik-Tok"un sevimli qələm
adamına çevrilib. İzləyicisi, onu bəyənənlər
çoxdur. Yazdığı esseləri, köşələri
video-oxunuşla paylaşır. "Tik-Tok" haqqında kimsə
nəsə deyəndə tez əsəbiləşir. Deyir ki, ən
yaxşı oxucular ordadır: "Tik-Tok" dediyiniz "dəlixana"dan
elə oxucular tapmışam ki, yazdığım mətnləri
nöqtəsinəcən duya bilirlər. Arada yazırlar, filan
yazınızda filan hissəni bəyənmişəm, filan
cümlə o qədər gözəldir ki... 500 tirajlıq
kitabın 70 faizi "Tik-Tok"un yayımlarında
satıldı. İş elə gətirdi ki, xərclərim
çox çıxdı, "Qanun"a borclu qalsam da, Şərif
Ağayarın təşəbbüsü, Şahbaz
Xuduoğlunun ürəyi borcu üstümdən sildi.
Özü də Ramazan bayramında. Hədiyyə elədilər
bu yükü üstümdən götürməklə. Ki,
ev təmir etdirirəm, toya hazırlaşıram, əməliyyatım
var. Bugün mənə ev təmirində çox
böyük dəstək göstərən adam məni
"Tik-Tok"dan tanıyıb. Bu gün mənə bir oxucu
kimi kitablarımın satılmasında dəstək verən
adam "Tik-Tok"dan tanıyıb məni. Sözümün
canı budur ki, səviyyənin, insanlığın feysbuku,
"Tik-Tok"u olmur".
Gərək hamımız keçək
"Tik-Tok"a: Eminquey adamı həvəsləndirir.
***
Təzə nə var?
Xalq yazıçısı Anar "Pravda.az"a
açıqlama verib ki, parlament seçkilərində namizədliyini
irəli sürmək fikri yoxdur: "Mənə heç kim
deputatlığa namizədliyimi irəli sürməyimlə
bağlı təklif etməyib. Təklif gəlsə, onda
fikirləşərəm..."
İndi budur məsələ: "Təklif gələcəkmi?"
***
Fransada Xurşidbanu Natəvanın heykəlinə
qarşı vandalizmdən xəbəriniz var. Üzünə
qırmızı boya yaxmışdılar, sonra da ağ mələfəyə
bürümüşdülər... Günahlarını
yuyublar. Xurşidbanu Natəvanın Evian-le-Bən şəhərindən
gətirilmiş abidəsi Fransanın Azərbaycandakı Səfirliyinin
Mədəniyyət Mərkəzinin həyətində yenidən
ucaldılıb.
Gərək birdəfəlik Bakıya
yollayardılar...
***
Səhhətində ciddi problemlər yaranan
tanınmış şair Salam Sarvanın 10 saatlıq əməliyyatı
uğurla başa çatıb. Bu barədə şairin
yaxınları məlumat verib. Deyilənə görə, əməliyyat
uğurla keçib. Şair hal-hazırda reanimasiyadadır. Həkimlər
bir neçə gün orada qalmasını məsləhət
görüblər.
Allah Salam Sarvana şəfa versin!
***
Fərid Hüseynin Vaqif Bayatlı Odərin
yaradıcılığından bəhs edən 4-cü
kitabı çapa hazırlanır. Kitabda şairin məqalələri,
esseləri və tərcümələri cəmlənib.
***
Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin 25 illik yubileyi
qeyd olunub. Yubiley tədbiri Ankara şəhərində
TÜRKSOY-un konfrans salonunda keçirilib. Tədbirdə
TÜRKSOY-un Baş katibi Sultan Rayev tərəfindən Şəmsəddin
Kuzəçi, Rəsmiyyə Sabir, Əkbər Qoşalı,
İntiqam Yaşar və Murad Toyluya TÜRKSOY-un 30 illik yubiley
medalları təqdim olunub.
***
Tənqidçi-esseist, Xəzər Universitetinin Dillər
və ədəbiyyatlar departamentinin dosenti Ülvi Babasoyun
"Ədəbiyyatda postmodernizm: oyun estetikası"
kitabının təqdimatı keçirilib.
Hazırladı: Nadir YALÇIN