Peşman olmayacağım bir gün
üçün...
Həmişə düşünmüşəm ki, hətta
gəncliyimin hələ başı dumanlı vaxtları olsa
da, mən ən xoşbəxt günlərimi keçmişdə
yaşamışam. Dostluqların da, sevgilərin də,
ayrılıqların da ən gözəli o qədər də
uzaq görünməyən keçmişimdə qaldı. Elə
bilirəm, əlimi bir azca səadətə tərəf
uzatsam, itirdiyim o günlərin hamısını bir cəhddəcə
yanıma darta bilərəm. Ancaq qollarımız həmişə
ya dualar üçün göylərə, ya da
başlanğıclar üçün irəli
açılır.
İtirdiyim adamlar, məndən keçib gedən
bütün kəslər mənə ağrı verir indi.
“Kaş” deməyi o qədər sevməsəm də, hərdən
bu xırda, üç hərfli söz bütün əzabların
ən yaxşı ekranı olur. Bütün tərəddüdlərim,
bütün iztirablarım, sancılarım orada gah ağ-qara,
gah da sarı rəngdə gözümün önündən
titr sürəti ilə keçib gedir. Nələrisə
düzəltməyin nə mənası var, nə də məntiqi
sonluğu. Bəlkə də, biz insanlar ona görə tez-tez
üzülürük ki, gələcəyimizə müdaxilə
etmək haqqı qədər keçmişimizə kiçik
redaktələr etmək hüququmuz yoxdu. Tanrı da bizi beləcə
“şikəst” qoyub.
Tez-tez özümü retro bir mahnının aid
olduğu zamanda tapıram. Dünya qələbəliyə
meylləndikcə mən bir küncə sıxışıb
inzivaya çəkilirəm. O inzivanın içində on
doqquzuncu əsrin hansısa gileyli bəstəkarının
barmaqları ağ-qara dillərin üstündə gəzişdikcə
mən də xəyalımda İçərişəhərin
dar dalanlarında azıb qalıram. Bütün xəyallarımın
və xatirələrimin fonunda hüznlü musiqilər
axır. O axında mən ilğım kimi süzülən
xoşbəxtlikdən hərdən-hərdən pay
götürə bilirəm. Çox vaxt isə ovuclarıma
yığılan suyun sərtliyinə təslim olub
keçmişdən işıq sürəti ilə gələcəyə
üzürəm.
Bilmirəm, keçmişim və onun toz tutmaqda olan
xatirələri yaxşıdır, yoxsa pis. Bunda bir az da tərəddüdlüyəm.
Tərəddüdlərimin səbəbi isə ya hələ
də özümü tapmamağım, ya da özümü dəfələrlə
itirməyimdi. Bilmirəm... Mətnlərin kölgəsi
düşən azyaşlı bir həyatın ruhunu bədəninə
geyinmiş tale qurbanlarından milyoncusuyam. Mənimlə bir
sırada duranların hamısı uzaqlarda ilişib qalan
gözlərində bir balaca da yaş gizlədir. İçlərinə
ağlayıb, ciyərlərinə hopmuş tüstüdən
palçıq düzəldir, sonra uzun bir ah çəkib o
palçıq adamlara ruh üfürürlər. Beləcə,
bütün taleyinə qurban seçilmişlər gec-tez ya
tanrılaşır, ya da onun balaca bir oyuncağına
çevrilir.
Darıxmaq, sonra xatırlamaq, sonra keçmişin
içində eşələnmək yazmaq, özünü
bütün günahlarında haqlı çıxarmaq cəhdlərini,
ifadə etmək məcburiyyətini doğurur. Uğurlu mətnlərin
əksəriyyəti, hətta hamısı keçmişə
yazılmış mədhiyyələrdir. Gələcək
heç vaxt bizi keçmişimiz qədər
maraqlandırmır, qayğılandırmır. Biz tək
qalanda və bütün səmimiyyətimizlə öz
içimizə etdiyimiz bütün etiraflarda
xatırladıqlarımız üçün nə qədər
əndişəli olduğumuzu
pıçıldayırıq. Qoyub gəldiyimiz şeylər
on barmağı ilə bizi dartır.
Yadıma gəlir, babamın firuzəyi rəngli
muncuqları olan qədimi bir təsbehi vardı. Aramla
çevirirdi. Hər muncuq çevirəndə qısa bir əhvalat
danışırdı.
Elə bil həyatındakı hər şeyi o təsbehin
muncuqlarına yığmışdı, əlində
fırladırdı. Babamın danışdığı əhvalatlar
hərdən mənə maraqlı gəlmirdi, onda əlində
tutduğu, barmaqlarının arasından salladığı təsbehə
baxıb mən də öz əhvalatlarımı fikirləşirdim.
Özüm üçün bir tale uydurmağa
çalışırdım.
Sonralar anladım ki, təsbehə baxıb, təsbeh
çevirib tale uyduranda çoxu gerçək olur. Mazoxist
kimi ən ağrılı sevincinin xəyalını qurursan,
gün gəlir, ağrısından yata bilmirsən.
Babanın çətin həyatına heyranlıq duyub
özünə də asan olmayan bir həyat arzulayırsan, elə
bil Allah eşidir, səni ən dərin çuxura salır,
sonra da yağış yağdırır. Yəni onu deyirəm
ki, hərdən keçmişin layihəsini özümüz
qururuq. Qismət, alın yazısı olur bir təsbeh
muncuğu... Allah alnından alıb əlinin içinə
qoyur o taleyi də, yazını da. Babam öləndən sonra
o təsbeh də itdi-batdı. Elə bil ki, qoca adamın həyatı,
bədəni kimi o da bizdən gizləndi, gedib hardasa torpaq
altında qaldı. Sapı çürüdü,
muncuqları palçığa batdı. Ondan sonra babam
xatırlamadı, mən gələcək haqqında
nağılvari arzular eşitmədim.
İndi isə xatırlayacağım minlərlə
hekayəni don kimi geyindirə biləcəyim onlarla o cür əşyam
var. Hərəsinin üzərində ayrı bir əlin hərarəti.
Onlarla qoxu, onlarla əl izi, onlarla ayrılıq hekayələri.
Bəzisi dostdan, bəzisi bir sevgilidən, bəzisi də elə
mənim özümdən təqvimin bir küncündə
gizlətdiyim keçmişi saxlayır.
Qədərin ən böyük işgəncəsi isə
peşmanlıq duyğusu ilə qucaqlaşanda baş verir.
Xatırladıqlarımızdan peşman olanda. Onları bir
düymə ilə pozmaq istəyəndə. O hissin verdiyi
ağırlıq altında qarışqa kimi əziləndə.
Onun ağrılarından başımızı tutub
qaçanda. Yenə Bakının küləkli bir
küçəsində özümüzü dərvişanə
ruhun içində tapanda. Libasımıza bulaşan qəribçiliyin
bədənimizə də hopması canımızı
sıxanda.
Bir dəfə qəzet köşkünün
yanında siqareti həyatdan qənimət bilibçəkən
bir kişi dedi: “Peşman olmayacağım bir gün
üçün hər şeyi qurban verərəm...”
Kədərlidir. Bütün xislətimizin bircə
damla göz yaşı. Peşmanlığın pərən-pərən
düşüb zombi kimi adamlara hücüm çəkdiyi bu
şəhərin sonu dənizin üstündən sakit-sakit
süzən qağayı qanadlarına qədərdi. Orada hər
şey öz ritmində rəqs edir. Xoşbəxtlik də, bədbəxtlik
də, bunların arasında var-gəl edən qəribə
taleyimizin həzin sonlu hekayələri də.
Sonra hər şey təzədən başlayır. Həyatı
sevmək istədiyin kimi yaşayırsan. Və Orxan Vəlinin
həmin o məşhur şeirinə bənzəyirik
hamımız:
Gün olur, alır başımı giderim,
Denizden yeni çıkmış ağların
kokusunda.
Şu ada senin, bu ada benim,
Yelkovan kuşlarının peşi sıra.
Dünyalar vardır, düşünemezsiniz;
Çiçekler gürültüyle açar;
Gürültüyle çıkar duman topraktan.
Hele martılar, hele martılar,
Her bir tüylerinde ayrı telaş!..
Gün olur, başıma kadar mavi;
Gün olur başıma kadar güneş;
Gün olur, deli gibi...
Rəvan