Nağıla bənzər ömür

Görkəmli folklorşünas alim Rza Xəlilovun 80 illik yubileyinə

Biri vardı, biri yoxdu. Bu yazımı nağıllara xas ənənəvi sözlərlə başlamağım heç də təsadüfi deyil. Nə qədər yaşa dolsam da, yenə nağılları uşaq vaxtlarımdakı həvəslə çox sevirəm. Qəribə sözdür, axı nağılları kim sevmir ki, ən çox da xoşbəxt sonluqlarını. Bəli, nağıldan əbəs yerə söz açmadım. Elə hekayəmin səbəbkarı da nağıl qəhrəmanlarını xatırladan, nurani simalı, sözün əsl mənasında ağsaqqal, kollektivimizin əzizi Rza müəllimdir. Qəhrəmanımı çox sevdiyim üçün adını olduğu kimi yazmaqdan da çəkinmədim.

Deməli, Rza müəllimlə üç ilə yaxındır ki, bir kollektivdə çalışıram. Bu müddətdə onun qədər işinə məsuliyyətli, davlanışları dürüst, hər gün böyük həvəslə işə gələn az insan tapılar desəm, yanılmaram. Əlbəttə, qənaətimdə yanıla da bilərəm, amma bu, sadəcə mənim fikrimdir. Bəli, sən demə, Rza müəllimin iş yerində hər gün sanki cədvəl üzrə gördüyü işlər mənimlə yanaşı, həmkarlarımın da diqqətini çəkibmiş. Demək, belə. Mən təsvir edim, siz də qulaq asın: Rza müəllim hər gün hamıdan öncə işə gəlir. Hətta dəfələrlə cəhd etməyimə baxmayaraq, ondan qabaq işə gəlməyim alınmayıb. Bir dəfə yadımdadır ki, qəsdən iş saatından bir saat da əvvəl gəldim ki, necə deyərlər "arzuma çatım". Amma nə görsəm yaxşıdır, Rza müəllimin şöbəsinin işığı yanır, özü isə masanın üzərindəki kitabları vərəqləyərəq həmişəki qayda üzrə var-gəl edir. Yalan nə deyim, hər gün işə gələndə bu mənzərə ilə qarşılaşmaq mənə xüsusi zövq verir, yazıb-yaratmaq həvəsimi birə-beş artırır. Onu da qeyd edim ki, Rza müəllim həm də əsil-nəcabətli nəsildəndir. Belə ki, əsilzadəliyi onun davranışından, səs tonundan da açıqca sezilir.

Bəli, onu deyirdim axı, Rza müəllim bütün həmkarlarından öncə işə gəlir. Hamı yığılana yaxın isə məşhur çaydanını doldurmağa yollanır. Baxmayaraq ki, şöbə müdiridir və şöbədəkilərin də əksəriyyəti qadınlardır. Əsilzadəliyi bu məqamda da onu rahat qoymur, centlmenlik edərək qadınları əziyyətə salmaq istəmir. Çay prosedurundan sonra isə arxivə, yeni materiallar toplamağa yollanır.

Kitabları aparıb-gətirməsi isə xüsusi bir mərhələdir desək, heç də yanılmarıq. Deməli, dəhlizdə sovetlər dönəmindən miras qalan iki böyük seyf durur. Bu seyflərin birinin adı isə "Rza müəllimin seyfi" kimi tarixə düşüb. Belə ki, Rza müəllim yazı yazarkən istifadə etmədiyi kitabı dərhal masanın üzərindən götürüb seyfə qoyur, əvəzinə isə bir başqasını götürür. Şöbəmiz bitişik olduğuna və seyf də qapımızın kənarında durduğuna görə gün ərzində, yalan olmasın 10-15 dəfə bu gedişatın şahidi oluruq. Deməli, qəhrəmanım tələsik, əlində kitablar seyfə yaxınlaşır, sonra isə açarla qapını açır. Qeyd etdiyim kimi, seyf sovetlər dövrünün ənənəvi dəmir seyfi olduğu üçün açarla açılarkən ətrafa möhkəmcə səs salır, əməlli-başlı əks-səda yaradır. Bəzi həmkarlarımın bəlkə də adi qarşıladığı, hətta qulaqardına vurduğu bu səsdə, xüsusi həyat eşqi, yaşam gücü, işləmək həvəsi duyulur. Maraqlısı da odur ki, Rza müəllim 3-5 dəqiqəlik uzaqlaşsa da belə, seyfi bağlamağı heç vaxt unutmur.

Qəhrəmanımın sevərək izlədiyim bir xüsusiyyəti də məvacibin verildiyi günün səhərisi telefon pulu ödəmək üçün poçta yollanmasıdır. Baxmayaraq ki, artıq hamı bu köçürməni mobil qaydada tətbiq edir, Rza müəllim isə hələ də bu işi, necə deyərlər, "dədə-baba" sayağı etməyə üstünlük verir. Bunun bir səbəbi də qəhrəmanımın mənim kimi virtual aləmlə dost olmamasından irəli gəlir. Yaxşı yadımdadır ki, bir dəfə işə gələndə yolda Rza müəllimlə rastlaşdım. Salam verib hal-əhval tutduqdan sonra dərhal poçta telefon pulunu ödəməyə getdiyini bildirdi. Mən "hələlik, Rza müəllim" deyib yoluma düzəldim. Binaya daxil olanda isə nə görsəm yaxşıdır, mən ha eləyib gələnədək Rza müəllim çoxdan gəlib və dəhlizdəki məşhur dəmir seyfin içərisində adəti üzrə elmi axtarışdadır.

Rza müəllimin sevdiyim hərəkətlərindən biri də bizim şöbəyə yaşıl çay içmək üçün gəlməsidir. Onu da xatırladım ki, sevimli qəhrəmanım dəfələrlə şöbəmizə yaşıl çay da hədiyyə etmişdir. Hədiyyə edərkən isə adəti üzrə belə deyir: "Evə almışdım, çox bəyəndilər. Ona görə sizə də elə bundan aldım". Müşahidə aparmışam, Rza müəllimin gəlişi şöbə əməkdaşlarının da çox sevdiyi və səbirsizliklə gözləyi andır. Demək, belə olur: Rza müəllim əlində şüşə fincanı içəri daxil olur və deyir: "Sizi deyib gəlmişəm, ey mənim müsəlman qardaşlarım". Onu da deyim ki, Rza müəllim həm də çox gözəl, müasir dövrdə az rast gəlinən incə yumor hissinə də malikdir. Azərbaycanın köhnə filmlərindən, teatr tamaşalarından mənim də çox sevdiyim nümunələri yerli-yerində, peşəkarcasına xatırlatması insana xüsusi dinclik, mənəvi zövq verir. Nə isə, bax belədir bizim Rza müəllim, həmkarlarımın arada instituta gələn kiçik yaşlı övladlarının dili ilə desək, "bizim Rza baba".

Leyla KAMRANQIZI

AMEA Folklor İnstitutunun şöbə müdiri, filologiya elmləri doktoru

525-ci qəzet .- 2024.-1 oktyabr (№178).- S.12.