Yunus Kandım bir həftə
Bakıda
Yunus Kandım-65
Krımda Yunus Kandımın yubileyi
Bu il sentyabrın 4-də Akmescid şəhərində
(Simferopol) şair, tərcüməçi,
araşdırıcı və çılğın millətsevər
Yunus Kandımın (Kandımov) anadan olmasının 65 illiyi
münasibətilə toplantı keçirilib (Onun
soyadını Krım tatarları "Qaddım", yəni "qanmaq",
"anlamaq" şəkilində yazırlar. Rəsmi sənədlərdə,
yazıda və internet resurslarında isə
"Kandım" şəklində
yazıldığından biz də onun soyadını
"Kandım" və ya "Kandımov" kimi
yazırıq). Toplantıya dövlət adamları, rəsmi
şəxslər qatılmasa da, iştirakçıların
sayı rəsmi toplantılara dəvət edilənlərdən
çox olub. Necə deyərlər, Krım tatarlarının
gənc nəsili vətən və millət üçün
ömür xərcləyən, gənc yaşlarında
dünyadan köçən insanı hörmətlə
xatırlayıblar. Sağlığında onun
ayağından çəkənlər, haqqında
yaxşı-yaman deyənlər də alovlu
çıxışlar ediblər. Gənclər onların
20-30 il öncə Yunus Kandım haqqında dediklərindən
xəbərsiz olduqlarından çıxışlarını
alqışlarla qarşılayıblar. Kırımdan mənə
göndərilmiş yubiley toplantısı haqqında
hazırlanmış lent yazısına baxanda çox
üzüldüm. Öz-özümə sual verdim: nədən
insanlar çağdaşlarının əməyini,
onların vətən və
millət üçün gördükləri işləri
vaxtında dəyərləndirmir, öldükdən sonra tərif
yağışı yağdırırlar?
Yunus Kandımın 65 illiyi münasibətilə
keçirilmiş toplantı haqqında materiallarla
tanışlıq mənə onunla 35 il öncəki
görüşümüzü, üz-üzə söhbətlərimizi
xatırlatdı.
Zuğulbada Xəzər formu
1989-cu ilin dekabr ayı idi. Şair, şərqşünas,
tərcüməçi Nəriman Qasımoğlu (o zamanlar
Qasımzadə imzası ilə tanıyırdıq) məni
Bakıda keçiriləcək Xəzər forumuna dəvət
etdi.
Xəzər forumu Bakının doğusunda, Azərbaycan
LKGİ-nin (Komsomolunun) Mərkəzi Komitəsinin
Zuğulbadakı Gənclik düşərgəsində
keçirilirdi. Qəribə burası idi ki, əsasən
Türkçülərin dəvət olunduğu
toplantının təşkilatçıları arasında
Azərbaycan Lenin Kommunist Gənclər İttifaqı Mərkəzi
Komitəsinin adı olsa da, işləri reallaşdıran,
düzənə salan məşhur türkoloq, dilçi alim,
Azərbaycan Ədəbi Əlaqələr və Bədii Tərcümə
Mərkəzinin sədri Aydın Məmmədov idi.
Dekabrın 4-ü günü mən toplantı
iştirakçılarıyla bir yerdəydim. Əsərlərini
oxuduğum Krım tatarlarından olan şair-publisist Yunus
Kandımovla da burada tanış oldum. Əslində mən
uzaqdan-uzağa da olsa, onu tanıyırdım. Dostlarımla
birlikdə Krım tatarlarının Daşkənddə
çıxan "Lenin bayrağı" qəzetinə və
"Yıldız" jurnalına abunə olduğumuzdan
ordakı məqalələrin və şeirlərin əksəriyyətini
gözdən keçirirdik. Yunusun da şeir və məqalələri
ilə tanış idim. Amma məni heyrətləndirən
onun "Lenin bayrağı" qəzetinin 1987-ci il martın 21-də çap
etdirdiyi "Buz yerindən köçəcəyik" məqaləsi
olmuşdu. Məqaləni oxuduqdan sonra ona təşəkkür
məktubu yazaraq ruhlandırmışdım.
İlk görüşümüzdə də ətrafımızdakılara
Yunusun "Buz yerindən köçəcəyik" məqaləsindən
söz açdım. Diqqətimizə çox sevindi.
Beləcə xatirələr çözələnməyə
başladı. Krım tatarlarının sürgün həyatından,
imzasını tanıyıb üzünü görmədiyimiz
insanlardan, vətənə dönənlərin üzləşdikləri
çətinliklərdən xəbər tutmağa
başladıq.
Xəzər formuna dəvət olunanlar
tanıdıqları və tanımadıqları insanlarla uzun
illər ayrı düşmüş doğmalar kimi
görüşür, söhbətləşirdilər.
Krım tatarlarına içimdə böyük sevgi
olduğundan, onların sürgün olunmasına
açdığımdan Yunus Kandımova daha çox diqqət
və qayğı göstərməyə, ondan sürgün
həyatları haqqında daha geniş bilgi almağa
çalışırdım. O da həvəslə
danışırdı.
Yunus Kandımovun həyat yolu
Yunus 1959-cu il sentyabrın 4-də Daşkənd vilayətinin
Ağkurqan sovxozunda dünyaya gəldiyindən, orta məktəbdə
oxuyarkən ədəbiyyata böyük maraq göstərdiyindən,
şeirlər yazdığından, ilk şeirini 1979-cu ildə
"Lenin bayrağı" qəzetində çap etdiyindən
söz açdı. Öyrəndim ki, 1981-ci ildə Daşkənd
Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Krım tatar şöbəsini
bitirib.
1988-1989-cu illərdə "Lenin bayrağı" qəzetində
işləyən, şeirlərini və məqalələrini
çalışdığı qəzetdə,
"Yıldız" jurnalında, "Karılğaclar"
almanaxında çap etdirən Yunus Kırım
tatarlarının vətənə dönmələrinə
icazə verilən kimi Krıma köçür. Burada yerləşməyə,
ev-eşik qurmağa, iş tapmağa nə qədər əngəllər
törətsələr də, çətinliklərdən
qorxmur. "Dostluq" qəzetinin yaranmasında və
formalaşmasında yaxından iştirak edir və qəzetin ən
fəal və cəsarətli əməkdaşlarından birinə
çevrilir.
Yunus Kandımov 1988-ci ildə Daşkənddəki
Qafur Qulam adına Ədəbiyyat və Sanat Nəşriyyatında
çap etdirdiyi "Sen denizge benzeysin" adlı şeirlər
kitabçasına "Əli muallime büyük ürmet ve
sayğı ile. Müəllif. 06.12.89." avtoqrafıyla mənə
bağışladı.
Zuğulbadakı Xəzər Forumunun
iştirakçılarından bir qrupu
Yunus bəylə, ömür yolundan, sürgün həyatlarından,
vətənə qayıtmaq uğrunda apardıqları
mübarizədən söhbətlər edirdik. Foruma qatılan
azərbaycanlıların ona olan sevgisinə, Krım
tatarları haqqında bilgisinə, onların mübarizəsini
necə ürəkdən dəstəklədiyinə heyran
qalmışdı.
Yunus bəy çılğın, vətəni və
milləti üçün lazım gələn hər bir
işi görməyə hazırdı. O, daim axtarırdı.
Millətinin keçmişinə bağlı,
keçmişiylə qürur duyan birisiydi. Böyük həvəslə
yeni şeir formaları yaratdığından, keçmişdə
Krım ədəbiyyatında olan və unudulan
"palindrom"lar, "akroşeir"lər
yazdığından danışır, 17-ci yüzildə
yaşamış Krım tatar şahzadəsi Şahin Gərayın
poeziyaya gətirdiyi janr yeniliyini davam etdirdiyini söyləyirdi.
Dinləyənlər onun dediyi terminləri başa düşmədiklərini
gördükdə, öz yazdığı nümunələrlə
fikrini izah etməyə çalışırdı.
Onun söylədiyinə görə, "palindrom"
janrında misralar qısa olur, sağdan da, soldan da oxunanda məna
verir. "Akroşeir"də isə hər misranın ilk hərfini
yuxarıdan aşağı oxuduqda şeir kimə həsr
olunduğu bilinir. Yəni şeir kimə ithaf olunubsa, onun
adı oxunur.
Yunus bəyə görə "akroşeir"i
1930-cu illərdə Krım tatar şairi Yunus Temirkaya
yaradıb. Azərbaycanlı şairlər isə belə
şeirlərin bizdə də yazıldığından və
həmin şeirlərin müəllifləri mətbuatda tənqid
olunduqlarından söz açanda Yunus Kandımov bərk təəccübləndi
də.
Proqrama əsasən, 1989-cu il dekabrın 4-8-də
keçirilməli olan "Xəzər" forumu bir həftəyədək
davam etdi. Toplantıya bir neçə yeni yaranmış
ictimai təşkilatın rəhbəri də dəvət
edilmişdi. Foruma dəvət edilmiş ictimai təşkilatlardan
səhv etmirəmsə, yalnız Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin
sədri kimi Əbülfəz Əliyev (Elçibəy)
qatıldı və çox maraqlı çıxış
da etdi. Təəssüf ki, sonralar onun
çıxışının çap olunduğunu görmədim.
Tatar demokratlarının Əbülfəz Elçibəyə
sualları
Əbülfəz bəy danışdıqca
kiçik cib dəftərçəmdə qeydlər
aparırdım. Türk xalqlarının nümayəndələrinin
verdiyi suallar və verilən cavabları
aşağıdakılardır:
Niyazi Arifoviç Arumin (Kazan tatarı): - Bakıda
keçirilən nümayişlərdə Rus, Ryazan, Kazan Tatar
Şurası yaradıldığı elan edildi. Buna münasibətiniz?
Əbülfəz bəy: - Çox pis. Biz buna
qarşı mübarizə aparırıq. Azərbaycanda
yaşayan, özünü Azərbaycan vətəndaşı
sayan hər bir şəxs demokratik hərəkatda, yenidənqurmada
iştirak etmək istəyirsə, dildən, dinindən, irqindən
asılı olmayaraq, AXC-nin tərkibində mübarizə
apara bilər. Elə şuraların yaranması qüvvələri
parçalamağa, sabah isə onları
qarşı-qarşıya qoymağa xidmət edir.
Yunus Kamdımov (Krım tatarı): - Krım
tatarlarının vətənə dönmək uğrunda
mübarizəsinə necə baxırsınız və bizə
kömək etmək istərdinizmi?
Əbülfəz bəy: - İndi deyil, 60-cı illərdən,
tələbə olarkən Krım tatarlarının
mübarizəsini diqqətlə izləmişəm. Mustafa Cəmilovun
(Krımlı) haqqında xarici radioların yaydığı
məlumatlar, onun həbsxanada aclıq etməsi Azərbaycan
çayxanalarında uzun müddət mövzu olub. Sizə fəal
qoşula bilməsək də, həmişə Krım
tatarlarına qarşı haqsızlıq edildiyini söyləmişik.
Yadınızda varsa, Fərqanədə Axıska türkləri
ilə özbəklər arasında toqquşma
yaradıldıqda biz sovet hakimiyyət orqanlarının
irticaçı siyasətini, Rusiyanın araqarışdırıcılıq
fəaliyyətini pislədik, Axıska türklərinin Azərbaycanda
yerləşməsi üçün əlimizdən gələni
əsirgəmədik. Krım tatarları ilə bağlı
xüsusi proqram hazırlayırıq. Onların gənclərinin
Bakıya gəlib ali təhsil almalarına nail olacağıq.
Hamınızın vətənə dönüb ata-baba
yurdlarında məskunlaşmağınız
üçün sizlərlə birgə mübarizə
aparacağıq. Fəaliyyət birliyinə nail olmaq
üçün mütləq kordinasiya şurası
yaratmalıyıq.
Soldan Əli Şamil, qaqauz şair, dramaturq və
jurnalist Todur Zanet və Krım tatar şairi, tərcüməçi
və araşdırıcı Yunus Kandım.
Rafael Nurəttinoviç Bədrkin (Kazan tatarı): -
Xalq Cəbhəsinin qurultayınadək Bakıda yaşayan
Türk xalqlarının mərkəzini yaratsaq, çox
yaxşı olar.
Əbülfəz bəy: - Biz də bu yöndə
iş aparırıq. Amma təkcə Bakıda, Azərbaycanda
yaşayan Türk xalqlarının mərkəzini deyil,
dünya türklərinin koordinasiya mərkəzi ola biləcək
təşkilatların əsasının qoyulması vacibdir. Gələn
il aprelində Türkiyədə keçiriləcək
Böyük Azərbaycan Konqresi də bu istiqamətdə
atılan addımlardan olacaq. Bizim nümayəndələr də
orada iştirak edəcək.
Todur Zanet (qaqauz şairi): - Xalqımız qurultay
çağırdı. Öz müstəqilliyini elan etdi.
Lakin Moldova Ali Soveti qurultayın qərarları ilə
hesablaşmaq istəmir. Buna Siz necə baxırsınız?
Əbülfəz bəy: - Sizin problemə beynəlxalq
hüquq baxımından iki prizmadan baxmaq olar. Xalqların
öz müqəddəratını həll etməsi
baxımından Siz doğrusunuz. Bir də var, dövlətlərin
ərazi bütövlüyü məsələsi. Gəlin
görək, Sizin bölgədə qaqauz dövləti yaratmaq
mümkündürmü? Birinci, etnik baxımdan bölgə
çox qarışıqdır. Orada qaqauz da var, bolqar da,
ukrayn da, moldovan da, rus da. Siz dövlətinizi quranda onlar
ayağa qalxıb "bizim hüquqlarımız pozulur"
deyə hay-haray salacaqlar. İkincisi, beynəlxalq hüquq
normaları pozulmuş olacaq. Kiçik bir qurumun yaratdığı
dövlət isə güclü dövlətlərin əlində
qonşu dövlətlərə təzyiq vasitəsinə
çevriləcək. Nəinki Moldova, hətta Ukrayna,
Rumıniya, Bolqarıstan da belə dövlətin
yaranmasına razı ola bilməz. Yaxşı olardı ki, Siz
müttəfiq respublika statusu almaq uğrunda deyil, öncə
mədəni muxtariyyət, sonra isə Moldovanın tərkibində
inzibati-ərazi muxtariyyatı almaq istiqamətində iş
görəydiniz.
Niyazi Arifoviç: - Tatarıstan və
Başqırdıstan birləşib bir müttəfiq
respublika yaratmaq istəyir. Həmin bölgələrdən
seçilən deputatların əksəriyyəti rus
olduğuna görə, buna imkan vermirlər.
Əbülfəz bəy: - Tarixdə həmişə
tatarlarla başqırdlar bir dövlətin tərkibində
olublar. Bu ideya indi baş tutmasa da, bir neçə ildən
sonra reallaşacaq. Buna zaman lazımdır. Məsələnin
yetişməsi lazımdır. Bir siyasi aksiya kimi bunu biz də
müdafiə etməli, deputatlara təsir yolları
axtarmalıyıq.
Rafael Nurattinoviç: - Tümendə tatarlarla azərbaycanlılar
birlikdə cəmiyyət yaradıblar. Buna necə
baxırsınız?
Əbülfəz bəy: - Təbii, belə də
olmalıdır. Biz də əlimizdən gələni əsirgəməməliyik.
Kömək etməliyik.
Vaqif Cəbrayılzadə (şair): - Bəy, mitinqlər
çox uzun çəkir, adamları yorur. Doğrudanmı,
bu qədər danışmağa ehtiyac var?
Əbülfəz bəy: - Müstəqil qəzetlər
nəşr ediləndən, insanlara fikirlərini sərbəst
şərh etməyə şərait yaradılandan sonra
mitinqlərdə uzun-uzadı danışmağa ehtiyac
qalmayacaq.
Xəzər Forumunun qonaqları ilə təklikdə görüşlər
Əbülfəz Əliyev Xəzər forumunda
çıxış edib getdi. Həmin vaxt Bakı çətin
və gərgin günlərini yaşamasına baxmayaraq, o, gələn
qonaqlarla əlaqəsini üzmədi. Sonrakı günlərdə
forum iştirakçısı olan qonaqlarla ayrılıqda
görüşməyə də vaxt ayırdı.
O, toplantıya ilk gündən qatılmasa da, nəinki
oradakı söhbətləri diqqətlə izləyir, həm
də gələn qonaqlarla, onların baxışlarıyla,
arzu və istəkləri ilə maraqlanırdı.
Görüşəcəyi adamlar haqqında öncədən
bilgi toplamağı sevən Əbülfəz Elçibəy
Yunus Kandımov haqqında mənə verdiyi suallar təxminən
belə yadımda qalıb: Yunus Kandımov millətinin
adının Krımlımı, Krım Tatarımı,
Krım Türkümu yazılmasını istəyən
hansı qrupdandır? O, Krımın Ukraynanınmı, yoxsa
Rusiyanınmı tərkibində olmasını istəyir?
Yunus Kandımov sürgün olunanların
köçürüldükləri kənd və şəhərlərə
qayıtmalarını istəyir, yoxsa Krımın hər
hansı güşəsində yerləşmələrini istəyir?
Sürgündən dönənlərin Türkiyəyə,
ABŞ-a köçmələrinə necə baxır?
Mən Yunus Kandımov söhbətlərimdə
Elçibəyin maraqlandığı məsələlərə
münasibətini öyrəndim. Onunla
baxışlarımız üst-üstə
düşürdü. Yunus bəy millətinin adının
Krım Türkü yazılmasını, yarımadanın
harasında olsa yerləşmələrini, xarici ölkələrə
köçməmələrini, yaxın planda Ukraynanın tərkibində
qalmalarını istəyirdi.
Yunus Kandımov Elçibəylə görüşəndə
Krım mövzusunda söhbətləri
geniş oldu. Elçibəyə görə Krıma
köçdükdə milliyətlərinin adını
türk yazdırsalar, oradakı azərbaycanlılar da,
türkmənlər də, özbəklər də, qazaxlar
da, qırğızlar da, başqa Türk xalqlarının
nümayəndələri də milliyyətlərini gələcəkdə
Türk yazdırar. Beləliklə, sayca ruslardan sonrakı yerdə
durar və söz sahibi olarlar.
Krımın Ukraynanın tərkibində qalmasına
məsələsində də Elçibəylə
Kandımov arasında fikir ayrılığı yaranmadı.
Hər ikisinin fikrincə, Ukrayna da Rusiya müstəmləkəsindən
qurtulduğundan iqtisadi cəhətdən zəif olsa da,
Krım Türklərinə daha çox arxa durmağa,
onların vətənlərinə qayıtmasına tərəfdar
olacaq. Ruslara qarşı duruş gətirmək
üçün ukraynalılar Krım türklərilə
birlikdə olmağa məcburdular.
Yunus Kandımov vətənə köçən
soydaşlarına rus şovinistləri və xuliqanları təzyiqlər
göstərdiyindən, dönənlərin ev tikib yerləşməkdə
çətinlik çəkdiyini bildirəndə Elşibəy
ona təskinlik verdi. Bildirdi ki, Azərbaycan çətin vəziyyətdən
çıxsa, bu problemi sadə yolla həll edə biləcək.
Hər il 50 minə yaxın gənc müxtəlif fasilələrlə
Krıma tələbə inşaat dəstəsinin
üzvü kimi göndəriləcək. Tələbələr
soydaşlarına tikinti, təsərrüfat quruculuğu
işlərində yardım göstərməklə
yanaşı, xuliqanlara və faşistpərəs
ünsürlərə qarşı da müqaviməti təşkil
edə biləcəklər.
"Tərcuman" qəzetinin bərpasından,
Krımdan Azərbaycana oxumağa çox sayda tələbə
göndərilməsindən, ortaq televiziya qurulmasından,
ortaq ünsiyyət dilinin formalaşdırılmasından və
b. mövzulardan da geniş söhbət etdilər.
Xəzər Forumundan sonra Yunus Kandımla
yazışmalarımız
Xəzər forumundan sonra bütün qonaqlar kimi, Yunus
Kandımovu da yola saldıq. Lakin əlaqələrimiz kəsilmədi.
Bakıda 20 yanvar qırğınından sonra "Xəzər
sahillərində" ("Hazer yalılarında")
adlı dəyərli bir poema yazıb çap etdirdiyindən
xəbər tutdum. Sonra Rəşad Məcidin şeirlərini
Krım türkcəsinə çevirib nəşr etdirdiyini
gördüm. O, Azərbaycandan yalnız Rəşad Məcidin
şeirlərini çevirməklə kifayətlənmədi.
Hidayətin və Ramiz Rövşənin şeirlərini
ukrayn dilinə tərcümə etdi.
Azərbaycan ədəbiyyatından nümunələri
Krım türkcəsinə və ukrayn dillərinə
çevirməyə başlamışdı. Bu yöndə
çox iş görəsi idi. Türk, özbək, türkmən,
Azərbaycan, rus və ukrayn dillərinə tərcümələri
çox uğurlu alınırdı. Bu, onun poetik duyumunun
güclü olmasından xəbər verirdi.
İşini çoxluğuna baxmayaraq, mənim Noman
Çələbi Cihan və onun başçılıq
etdiyi dövlət, Asan Səbri Ayvazov, Cəfər Seyidəhməd,
bir sözlə, Krımın azadlığı uğrunda
mübarizə aparmış insanlar, aydınlar haqqında məqalələr
yazmağım üçün materiallar göndərirdi.
İki il sonra Bakıda oxuyan tələbələrdən
"1917 sene Kurultay o nasıl olğan edi"
kitabçasını mənə göndərdi. Kitabça
Krımda rataprintlə az tirajda və olduqca bəsit
hazırlansa da, oxucular böyük maraq və həvəslə
oxuyurdular.
O, mənim "Abunə yazılmaq istəyirik" məktubumu
"Krımskaya pravda" qəzetinin həftəlik əlavəsi
olan "Dostluq" qəzetinin 1990-cı il noyabrın 10-da
çap etdirdi. Belə məktublar vətənə dönənləri
ruhlandırdı. Mən isə qəzetin həmin sayında
onun Ş.Ramazonovla birlikdə İkinci Dünya savaşı
illərində Krımda partizan dəstələrinin komandir
müavini və komandiri olmuş, RSFSR Dövlət
Mükafatı laureatı, bir neçə kitabın və
kinonun ssenari müəllifi Georgi Leonudoviç Severskidən
apardıqları "Həqiqət və tək həqiqət"
müsahibənin Naxçıvanda böyük maraqla
qarşılandığından söz açdım.
Yunus Kandımın tərcümələri və səfərləri
Yunus Kandımovun mənə bir neçə məktub
da yazmışdı. Nə yazıq ki, onları qoruyub saxlaya
bilmədim. Evimdə hərbçilərin və milislərin
axtarışları zamanı apardıqları kağızlar
və sənədlər arasında onun məktubları da
olmuşdu. Heyif ki, evimdən aparılan sənəd və
yazıların heç birisini geri ala bilmədim. Bakıya
köçəndən, xalq cəbhəsi fəallarına
qarşı təqiblər səngiyəndən sonra
dostlarımın evində saxladığım sənədlər
arasında Yunus bəyin bir məktubuna da rast gəldim. O
yazırdı:
"Salam, Ali muallim!
Sağ selemetsinizmi? İşlerinğiz nasıl?
Bizim işlerimiz yaxşı kete, desem de oladjakğ.
Kureş devam ete.
Ali muallim, 29 mayda bir teleqramma aldım. Teleqrammadan
anğlaşılqğanına köre 27 mayda Naxiçevanda
Milli Azatlıkğ Kunyu - Azərbaycan Demokratik
Respublikasınınğ 72 yıllıqğına
baqğışlanqğan tantanalarqğa teklif etilqenim. Lekin
teleqrammanı manca pek keç berdiler. Çokğ teesuf ki,
men fursattan faydalanıp, sizlernen azeri dostlarimnen korkoşip
olamadım.
Men sizlerni, azerilerninğ azatlıqğı içyun
djanlaını ayamqğan azerbaydjan əvlyadlarını,
bütyün xalkğını mezkyur kunnen xayırlayım.
Epincizi sabır-takğat, kuç-kğuvet tileyim.
Kırım-tatar milletine urğmet bildirqeninğiz içyun
çokğ saqğ olunğız, aziz dostlar.
Ali muallim, dostlarımıznınğ episine seeylam
etinğiz.
Urmetle
Yunus Kandımov
29.05.90"
Yunus Kandımov familyasındakı ov sonluğunu
atdı. 1990-cı ildə olduqca məhsuldar
çalışan Yunus Kandımın sorağını gah
Türkiyəki Uluslararası şeir şölənindən
(Bursa, 1992), Avropa Yazıçılarının Rumıniyada
keçirilən 2-ci Uluslararası görüşündən
(Kostence, 2001), gah Avropa Şairlərinin Latviyada keçirilən
3-cü Dəyirmi stolundan (Riqa), gah Ukrayna şairi Taras
Şevçenkoya həsr olunan Uluslararası toplantılardan
(Luqanski, 1998, Kamensts-Podolsk, 2000, İvan-Frankovsk, 2001)
alırdım. Tədbirlərdə bu qədər fəal
iştirak etməklə, soydaşlarının sürgündən
dönərkən üzləşdiyi problemləri dünyaya
çatdırmaqla yanaşı, yorulmadam
yazıb-yaradırdı.
O, az vaxtda Londonda yaşayan və romanlarını
Türkiyə türkcəsində yazan Krım-Tatar
yazıçısı Cengiz Dağcının "Onlar da
insan idilər", "Anama məktublar", "Yurdunu qayb
edən (itirən) adam", "Qorxunc illər"
romanlarını, "Cengiz Dağcı:
yazıçının öz qələmilə" xatirələrini
çevirərək ana dilində çap etdirdi. Bundan
başqa, Taras Şevçenkonun şeirlərini və
"Qafqaz" poemasını, Lesya Ukrainkanın şeir və
poemalarını, Mixaylo Kotsyubinskinin hekayə və povestlərini,
Y.Muşketikinin, P.Movçaninin, M.Miroşniçenkonun,
B.Basırovun və başqalarının əsərlərini
Krım tatarcasına çevirərək çap etdirdi.
Çevirdiyi neçə-neçə əsəri çap
etdirə bilmədiyi kimi, sənədlər topladığı
neçə-neçə araşdırmanı da tamamlaya bilmədi.
...Qarabağda doğulub boya-başa çatan, Daşkənddə
Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Tatar Dili və Ədəbiyyatı
Fakültəsini bitirən və mənimlə Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyasının Folklor İnstitutunda işləyən
İlqar Qasımov bir gün dərin hüznlə xəbər
verdi ki, Yunus Kandımov dünyasını dəyişib. Onun
belə gənc ikən ölümü bizi sarsıtsa da, nə
edəcəyimizi bilmədik. İlqar da Yunus Kandımovun nə
vaxt öldüyünü dəqiq bilmirdi. Sonralar 2005-ci il
martın 20-də, Azərbaycanda və Krımda ailələr
sevimli Novruz bayramlarını qeyd etdikləri bir vaxt ürək
xəstəliyindən dünyasını dəyişərək,
haqqa qovuşduğunu mənə söylədi.
Çılğın bir şairin, vətənpərvər
bir insanın, Türk dünyasının birliyi
üçün canından keçməyə hazır olan
bir millətsevəri də belə itirdik.
Əli ŞAMİL
525-ci qəzet .- 2024.-1 oktyabr (№178).- S.10-11.