Min bir nöqtə

novella

Şeir yazanda cəfa çəkib qafiyə-filan axtarmıram, özümü əziyyətə qatıb fikir dalınca da qaçmıram. Görünür, adamları boşboğazlıq, çənə söhbəti sən deyən maraqlandırmır. Ümumiyyətlə insanın açıq söhbətdən zəhləsi gedir. Çünki açıq söz onun beynini kütləşdirir, düşünməyə, daxili mülahizə və yozmalara imkan yaratmır (bəlkə də "yaratmır" sözünün əvəzinə "vermir" sözü daha yerinə düşərdi, qoy, kim nə təhər istəyir elə oxusun). Nə isə, mən onu da anladım, daha doğrusu, uzun illərin təcrübəsindən sonra onu da bildim ki, fikir nə qədər dumanlı, pərdəli (hələ yaşmaqlı demirəm), üstü örtülü olsa, bir o qədər yaxşıdır. Belə olduqda yazıçı oxucuya imkan verir ki (bu dəfə "verir" sözünü həmin ifadəni sevənlərin xətrinə yazdım), hə, imkan verir ki, oxucu öz qəlbindəkiləri oxusun, yəni kar kimi könlündəkiləri anlasın.

Bilirsən bunu ilk dəfə nə vaxt dərk elədim?

Qəzetdə bir şeirim çıxmışdı, şeirin bəndlərindən biri üç nöqtə ilə bitirdi.

Bunu oxuyan oxucuların əksəriyyəti (məni tanıyıb-bilənləri nəzərdə tuturam) üzümə mənalı-mənalı baxıb, yarı pıçıltılı səslə dedilər:

- Əla! Vallah əla! Hər şey bir yana qalsın, amma o cızmaqaraçı yazıçılar haqqında nöqtələrlə dediyin bir aləmdir, olduqca qəliz fikirdir.

- Hansı cızmaqaraçılar?

- Hansı yazıçıları nəzərdə tutduğunu həmin an bildik. Heç kəs onların qoşma, gəraylı, hekayə adı altında camaata sırıdıqları boyat mətnlərini belə açıq şəkildə tənqid atəşinə tuta bilməzdi. Sən o nöqtələr vasitəsiylə dediyin fikri dilinə gətirmək çox adamın hünəri deyil.

- O nöqtələrlə nə demişəm, axı?! - səmimi qəlbdən soruşurdum.

- Özünü xora-xoşa qoyma - deyə sualımı vurdular, - arifə

bir işarə bəsdir... Yaxşı anladıq, hər şeyi başa düşdük, o nöqtələri tam dəqiqliyi ilə oxuduq, o əldəqayırma nasirlərin şəklini də tam aydınlığı ilə gördük! Əla! Onu sözlə elə deyə bilməzdin, sadəcə, o boyda fikri ifadə etməyə sözün imkanı çatmazdı. Sən sözünü dedin, payı olan payını aldı, almayıbsa alacaq, narahat olma, pərdəli sözü ünvanına çatdırmağa cəhd edənlər tapılacaqlar. Amma sən qorxma, indiki zamanda qabağına çöp də sala bilməzlər, boşboğaz sözbazların yekə-yekə danışmağına baxma, buna hünərləri çatmaz. İşində ol, o nöqtələrdən yeri gəldikcə bas getsin!

Gördüm, həmin nöqtələrə görə adım dillərdə gəzir. Dillərdə gəzir yox ey, bəşər tarixində ən cəsur, sözün düzünü (nöqtələrlə də olsa) deyən ədəbi tənqidçilər sırasındayam. Indiyə qədər yazdığım bütün əsərlər qalıb bir yanda, bu nöqtələr məni lap duhaya çevirib.

Bax onda bildim, onda kəşf etdim ki, söz azadlığının da öz azarı var. İnsanlar bu qədər həsrətini çəkdiyi açıq-saçıq sözdən, yalandan-gerçəkdən, böhtandan-möhtandan bezib, bir vaxt əlindən usandıqları eyhamların, işarələrin, üstü örtülü, pərdəli deyimlərin, fikirlərin həsrətini çəkməyə başlayırlar.

Bunu bilən kimi də keçdim nöqtə yaradıcılarına, artıq ədəbi təhlil və tənqid sahəsində otuz beş nöqtələr kitabım çapdan çıxıb, onların içində nəzmlə yazdığım nöqtələr də var, nəsrlə yazdığım da. Onu da deyim ki, nöqtələrimi tam dəqiqliyi ilə anlaya bilməyən cahil oxucular üçün mətndə yeri gəldikcə "bəziləri" və "kimlərsə" sözlərindən də istifadə edirəm. Kitablarım əl-əl gəzir. Nöqtələrimi oxuyan oxucular bir bəh-bəh deyirlər ki, beləsi heç zaman heç bir yazara qismət olmayıb. Hamı deyir ürəyimcə yazırsan!.. elə bil mənim qəlbimi oxuyursan!.. Sən yeganə adamsan ki, sözünü, ədəbiyyatdan uzaq, bədii sözdən xəbəri olmayan bəzi üzdəniraq yazıçıların üzlərinə qarşı deyirsən (nöqtələrlə)!

Keçən ay çapdan bir kitabım çıxdı, inanılmaz olsa da, üzünün boyası qurumamış yeddi dilə çevirdilər. Belə kitabları, oxucular demişkən, fikri qəliz olsa da, bu dildən o dilə tərcümə etmək çox asandır: tərcüməçi kitabı qabağına qoyub nöqtələri səliqə ilə türkcədən ingiliscəyə və yaxud ruscaya çevirir. Amma o diqqətli olmalıdır, fikri təhrif etməsin deyə, nöqtələrin sayına və onların arasındakı məsafəyə dəqiq riayət etməlidir.

İndilərdə "Min bir nöqtə" adlı kitab yazmaq fikrindəyəm. Düzdür, belə bir kitabı yazmaq böyük cəfa tələb edir, fikrimi, diqqətimi cəmləşdirməliyəm ki, kitabda doğrudan da, min bir nöqtə olsun, min iki və yaxud mincə nöqtə oldusa, əməyin zay olar, oxuculara çatdırmaq istədiyimin əvəzinə tamam başqa fikir alınar. Kitab da öz oxucularını itirə bilər. Bir nöqtə belə o yan, bu yan olmamalıdır, min bir nöqtə, vəssalam!

İmir MƏMMƏDLİ

525-ci qəzet .- 2024.- 16 oktyabr(№189).-S.11.