"Azərbaycanın "Yaşıl enerji" siyasəti hərtərəfli inkişafa yeni təkan verir"

Azərbaycanın enerji resurslarının dünya bazarına çıxarılması istiqamətində Ümummilli lider Heydər Əliyevin 1994-cü ildə imzaladığı "Əsrin müqaviləsi" ilə başlanan uğurlu siyasət bu gün "Yaşıl enerji" naminə görülən işlər formasında da uğurla davam etdirilir. Prezident İlham Əliyev isə "Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərində "Yaşıl enerji" zonasının yaradılması ilə bağlı tədbirlər haqqında" Sərəncam imzalamaqla Azərbaycanda yeni enerji qaynaqlarının yaradılmasına istiqamət verdi.

Bərpaolunan və yaşıl enerji əsasında istehsal edilən elektrik ixracı Azərbaycanın enerji strategiyasında yeni eranın başlanğıcı oldu. Ölkədə energetika sahəsində bərpaolunan enerji mənbələrindən istifadənin genişləndirilməsi Prezident İlham Əliyev tərəfindən prioritet vəzifə olaraq irəli sürülüb və 2030-cu ilədək elektrik enerjisinin qoyuluş gücündə bərpaolunan enerjinin payının 30 faizə çatdırılması hədəf kimi müəyyənləşdirilib.

Mütəxəssislər hesab edirlər ki, Azırbaycan dövlətinin uğurla yürütdüyü "Yaşıl enerji" siyasəti hərtərəfli inkişafa yeni təkan verir. İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənov deyir ki, COP29 "Yaşıl enerji" məsələsinin Azərbaycan siyasətinin gündəliyinə gətirilməsi və bu istiqamətdə qavrama səviyyəsinin artmasına səbəb olacaq. İqtisadçının sözlərinə görə, əgər COP29 çərçivəsində müzakirə edilən məsələlərə müvafiq diqqət ayrılarsa, bütün maraqlı tərəflər bu prosesdən faydalanacaq: "Həmçinin gələcəkdə bu çərçivədə müsbət təcrübələrin ölkəyə gətirilməsi və tətbiqi istiqamətində siyasət hazırlanacaqsa, bu zaman, əlbəttə ki, orta və uzunmüddətli dövrdə bütün maraqlı tərəflər, o cümlədən, iqtisadiyyat, yerli icma və dövlət prosesdən müsbət mənada faydalanacaq. Xüsusilə də enerji mənbələrinin transformasiyası, "yaşıl" iqtisadi siyasətlərin, o cümlədən, dairəvi iqtisadiyyatın təşəkkülü, resursların səmərəli istifadəsi və ətraf mühitin mühafizəsi baxımından potensial faydalar yüksəkdir".

Ekspertin sözlərinə görə, yaşıllaşma, rəqəmsallaşma və intensiv iqtisadiyyata transformasiya kifayət qədər xərcli prosesdir: "COP29 tədbirini maliyyəyə çıxış aspekti kimi daha kiçik hədəflərlə məhdudlaşdırmaq doğru olmazdı. Əslində, bu istiqamətdə hər hansı məhdudiyyətlərin olduğunu düşünmürəm. Əsas məqam əməkdaşlıqda maraqlı olmaqdır. Bunun üçün də dövlət fəaliyyətində beynəlxalq standartların, o cümlədən, şəffaflıq və hesabatlılıq standartlarının tətbiqinə üstünlük verməlidir. Tədbirin maliyyəyə çıxış aspekti kimi daha kiçik hədəflərlə məhdudlaşdırmağın düzgün olmadığını düşünürəm. O ki qaldı beynəlxalq sərmayənin əhəmiyyətinə, əlbəttə ki, yaşıllaşma, rəqəmsallaşma və intensiv iqtisadiyyata transformasiya kifayət qədər xərcli prosesdir. Bu prosesin dövlət vəsaitləri hesabına həyata keçirilməsi səmərəlilik aspektindən ən uğursuz yanaşmadır. Yerli investorların maliyyə gücü adekvat deyil. Ona görə də xarici investisiya səmimi siyasətdə çox önəmlidir".

O, xarici sərmayənin əhəmiyyətindən söz açaraq COP29 gündəliyinin və potensial öhdəliklərin gerçəkləşdirilməsi üçün xarici sərmayənin əhəmiyyəti ilə yanaşı, Azərbaycan üçün də bu məqamın vacibliyini vurğulayıb: "Belə ki, işğaldan azad edilən ərazilərin bərpası, qeyri-resurs iqtisadiyyatına keçid prosesləri kifayət qədər böyük maliyyə tələb edir. Digər tərəfdən isə xarici maliyyəyə yalnız vəsait olaraq baxılması doğru deyil. Xarici sərmayə özü ilə paralel hesabatlılıq, şəffaflıq, inkişaf etmiş təcrübə, xarici bazarlarla əlaqə kimi ölçülə bilməyən qeyri-maddi üstünlüklər gətirir. Bunların hər birinin Azərbaycanın inkişafı aspektindən böyük faydaları var".

R.Həsənovun fikrinə görə, Azərbaycandakı ekosistem hələ ki yüksək texnoloji inkişafı dəstəkləyəcək vəziyyətdə deyil: "Dünyanın heç bir ölkəsi texnoloji transformasiyanı yalnız öz resursları hesabına həyata keçirmir. Buna görə bu sahədə asılılığın səviyyəsi yüksəkdir. Azərbaycan da hələlik mövcud ekosistem səbəbindən yüksək texnoloji inkişafı dəstəkləyəcək imkanlara sahib deyil və yaxın dövrdə buna nail olunması mümkünsüz görünür. Hazırda bu istiqamətdə rəqabət özünün tamamilə yeni mərhələsi, xüsusi ilə də süni intellektin maksimum səmərəli tətbiqi mərhələsinə keçir ki, bu da yerli iqtisadiyyat üçün hələki əlçatan deyil".

İqtisadçı transformasiyanın əmək bazarına və yüksək ixtisaslı kadrların yetişdirilməsinə təsirinin qaçılmaz olduğunu deyir: "Xüsusilə, yüksək ixtisaslı kadrlara tələbat daha da artacaq. Bir çox peşələr sıradan çıxacaq, əvəzində yeniləri yaranacaq. İndiki halda ölkədə insan kapitalının inkişaf səviyyəsi müvafiq çağırışların çox gerisindədir. Bu isə ilk dövrlərdə kadr çatışmazlığını ən böyük maneələrdən birinə çevirə bilər. Bununla belə, düşünürəm ki, rasional siyasətlərlə uzunmüddətli dövrdə əmək bazarında müvafiq adaptasiyaya böyük həcmdə nail olmaq olar".

Mütəxəssis növbəti beş ildə "yaşıl enerji" istiqamətində sahibkar təşəbbüskarlığında inkişafın müşayiət olunacağını söyləyib: "Sürətli texnoloji inkişaf sayəsində "yaşıl enerji"nin maya dəyəri sürətlə aşağı düşür. Bu isə öz növbəsində prosesdə iştirakçılığın cəlbediciliyini həm biznes, həm də ailə təsərrüfatları üçün artırır. İstehsal prosesinin təşkili sahibkar üçün mövcud aktivlərini, məsələn, dam örtüklərini daha səmərəli istifadəyə imkan yarada bilər. Nəticədə istehsal etdiyi enerjini həm daxili istehlakı və həm də satışı və bundan gəlir əldə etməsi üçün geniş imkanlar yaradır. Düşünürəm ki, növbəti beş il bu istiqamətdə sahibkar təşəbbüskarlığının inkişafı ilə müşayiət olunacaq. Əlbəttə ki, dövlətin də bu sahədə səmərəli təşviq siyasətləri və həllər təklif etməsi çox önəmlidir".

Energetika naziri Pərviz Şahbazov bildirir ki, 2027-ci ilə qədər Azərbaycanda 2,8 milyard ABŞ dolları məbləğində xarici və yerli investisiya hesabına 2 QVt gücündə sənayemiqyaslı 8 günəş və külək elektrik stansiyasının inşası və şəbəkəyə qoşulması planlaşdırılır ki, bu da Azərbaycanın "yaşıl enerji" cığırı ilə sürətlə irəlildiyini, bu prosesin artıq geriyədönməz olduğunu göstərir: "Növbəti illərdə elektrik enerjisinin istehsal-ixrac dinamikası əhəmiyyətli dərəcədə bərpa olunan enerji mənbələrinə əsasən formalaşacaq. Bunun üçün zəngin potensial, "yaşıl enerji" növlərinin yaradılmasını və dünya bazarlarına nəqlini prioritetləşdirən dövlət siyasəti, yeni qanunvericilik bazası və beynəlxalq investorlarla əməkdaşlıq kimi bütün zəruri şərtlər mövcuddur".

Nazir vurğulayır ki, hidroenerji potensialı yüksək olan Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda su elektrik stansiyaları bölgənin "təmiz enerji" təminatının əsas mənbəyidir və bu regionların elektrik enerjisi tələbatı 100 faiz "Yaşıl enerji" hesabına təmin edilir və tələbatdan artıq qalan həcm ölkə enerji sisteminə ötürülür: "Bu gün Azərbaycanın "Yaşıl artım" ölkəsi kimi inkişafında və 2026-cı ilədək "yaşıl enerji" məkanlarının yaradılmasında müstəsna rol "Yaşıl enerji zonası" modelinə məxsusdur. Azərbaycan Prezidentinin Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun modern quruculuğa, xalis sıfır emissiyalı "Yaşıl enerji Zonası" Konsepsiyasına əsaslanan inkişafı ilə bağlı strateji qərarı bu gün dünya ölkələri üçün də faydalı olacaq unikal nümunə formalaşdırıb. İndiyə qədər 270 MVt gücündə 32 su elektrik stansiyası istismara verilib. Bu, il ərzində 600 milyon kVt-st-dan çox "yaşıl enerji"nin istehsalı, 160 milyon kubmetrdən artıq təbii qaza qənaət edilməsi, atmosferə atılan karbon qazının (CO2) həcminin isə 330 min tondan çox azalması deməkdir".

P.Şahbazovun söylədiyinə görə, Prezidentin müvafiq sərəncamı ilə təsdiq edilən "Su ehtiyatlarından səmərəli istifadəyə dair Milli Strategiya"nın 2024-2027-ci illərdə həyata keçirilməsi üzrə Tədbirlər Planı bu ərazilərdə daha 28 su elektrik stansiyasının tikintisini nəzərdə tutur: "Onlardan ümumi gücü 37,5 MVt olan 6 kiçik su elektrik stansiyasının tikintisi aparılır. Bundan başqa, KSES-lərin bərpasına özəl investisiyanın cəlb edilməsi istiqamətində Kəlbəcər və Laçında Həkəri və Tərtər çayları üzərində yerləşən 5 kiçik su elektrik stansiyasının bərpa edilərək istismara verilməsi ilə bağlı Türkiyənin "Demirören Yatırım Holding A.Ş." şirkəti, "Arges Enerji Team" MMC şirkəti və "Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti" ASC arasında ötən ilin dekabrında imzalanmış müqaviləyə əsasən Laçında kiçik su elektrik stansiyalarından birinin təməli qoyulub, digər stansiyalarla bağlı müvafiq tədbirlər görülür".

Nazir xatırladıb ki, bu ilin may ayında açılışı olan "Xudafərin" və "Qız Qalası" hidroqovşaqları, yaxın perspektivdə istifadəyə veriləcək 140 MVt gücündə su elektrik stansiyaları Şərqi Zəngəzurun "yaşıl enerji" zonası kimi inkişafının mühüm elementləridir: "Ümumi gücü 500 MVt olan 5 günəş, eləcə də külək elektrik stansiyalarının inşası ilə bağlı planlar üzrə investorlarla əməkdaşlığımız da bu strateji bölgəni "yaşıl enerji"nin istehsalı və ixracının mühüm mərkəzlərindən birinə çevirəcək".

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet .- 2024.- 29 oktyabr(№198).-S.15.