"Əlavə gəlir
yerin yoxdursa, ciddi sənətlə məşğul ola bilməzsən"
Aktyor Səmimi Fərhad: "Adam var qırx ildir
teatrda əlləşir, amma tamada kimi daha uğurludur"
Adını eşitdiyim andan məni maraq
götürmüşdü ki, görəsən,
adının mənası xarakterində özünü
göstəribmi? Müsahibə üçün
görüşəcəyimiz məkana da ağlımda bu
sualla gedib çatdım. Amma söhbətə
başlayar-başlamaz özlüyümdə sualımın
cavabını tapdım: deyəsən, uşaq olarkən ona
tez-tez "adı ilə böyüsün" deyiblərmiş.
Bu təəssüratımı suallarıma aldığım
cavablar da təsdiqlədi.
Beləliklə, budəfəki müsahibimiz aktyor,
rejissor Səmimi Fərhaddır. Səmimi Fərhad
"Xoca", "Nar bağı", "Suğra və
oğulları", "Əqrəb mövsümü"
kimi film və seriallarda rollar alıb, bir müddət Gənc
Tamaşaçılar Teatrında fəaliyyət göstərib.
- "Daha əvvəllər də populyar
olmağım üçün şanslarım olub, hətta
daha sürətli. Amma mən bir az əziyyətli yolu seçdim".
Bu fikirləri bir müsahibənizdən oxumuşdum. Əziyyət
deyəndə nəyi nəzərdə tutursunuz? Sözsüz
ki, hər peşənin öz çətinliyi var, aktyor sənətinin
çətinliyi nədir?
- Aktyor sənətinin çətinliyi onu
düzgün icra etməkdədir. Sən aktyorsansa, əlavə
işlərlə məşğul olmaqla heç kimə
universallığını sübut edə bilməzsən.
Hamısında yarımçıq olarsan. Məsələn,
dublyajı yaxşı icra edirsənsə, aktyorluğu
yaxşı bacarmayacaqsan. Bu mövzuda heç vaxt təkəbbürlü
olmamışam. Allahın mənə verdiyi səslə
dublyajdan çox pullar qazana bilərdim. Amma o işin öz
peşəkarları var. Bu sənət çətin sənətdir.
Ona görə ki, bir ay işləyirsən, beş ay işsiz
qalırsan. Sən axı ciddi sənətlə məşğulsan,
gözləyirsən ki, 3-5 ildə bir bədii film
çıxsın, sən də o filmdə çəkiləsən,
ciddi işlə məşğul olasan. Buna dözürsənsə,
bu, çətinlikdir artıq. Buna dözmürsənsə,
deməli, sən bayağı komediyaya da gedə bilərsən,
tamada da ola bilərsən, bu sənətdə
bacardığın-bacarmadığın hər şeydə
özünü yoxlaya bilərsən - bu, sənin
üçün asan olar. Amma kökündə, alt qatında
heç nə olmaz. Ola bilər ki, bunlardan hansısa səndə
uğurlu alına bilər. Adam var qırx ildir teatrda əlləşir,
amma tamada kimi daha uğurludur. Elədirsə, ştatı niyə
zəbt eləyirsən, niyə çıxıb getmirsən?
Çıx get də...
- Deməli, tamada olan aktyorlarımız da var.
- Hə, niyə yoxdur? Həm də çoxdur. Amma mən
qəti heç kimi qınamıram, ruzi qazanırlar,
çörək qazanırlar. Allah ruzilərini bol eləsin.
Mübarizə aparanda gərək düzgün mübarizə
aparasan. Amma ortada çörəklə oynamaq, kiminsə
işinə pəl vurmaq var. Bir insan haqqında "nə
bilim vallah" desən bəsdir ki, həmin adamın ürəyinə
xal düşsün, şübhə düşsün. Bu
özü kiminsə çörəyi ilə oynamaqdır.
Bunu bilərəkdən edənlər də var, bilməyərəkdən
edənlər də. Amma əksəriyyəti bilərəkdən
edir. Heç kim yaxşı aktyorla üz-üzə gəlmək
istəmir, yaxşı aktyorla oynamaq istəmir.
- Deyirsiniz ki, heç kimi qınamırsınız,
ruzi qazanmaq üçün birdən çox işdə
çalışırlar. O zaman deyə bilərikmi ki, əgər
bir insan peşəkar aktyor olmaq istəyirsə, onu maddiyyat
maraqlandırmamalıdır?
- Mütləq və əlavə gəlir yeri
olmalıdır. Əlavə gəlir yerin yoxdursa, ciddi sənətlə
məşğul ola bilməzsən, mümkün deyil.
- Aktyor sənətində nəsillər arasında
problem varmı? Bu problem özünü daha çox nələrdə
göstərir?
-Yox, deməzdim belə çox problem yaşanır.
Yaşlı, qocaman aktyorlarımız var ki, dəstək
olurlar, amma azdırlar. Barmaq sayı qədər. Məsələn,
Eldəniz Rəsulov var, Qurban İsmayılov var... (fikirləşir)
Nə bilim, bir-iki nəfərin adını çəkdim, gərək
o birilərinin də adın çəkim, amma azdılar deyə
bir az çətinlik çəkirəm. Bilmirəm, bəlkə
məktəblərimizin fərqli olduğuna görədir, əksər
hallarda mən özüm də baş aça bilmirəm. Bəzən
görürsən ki, ağsaqqal aktyordur, həm də
yaxşı aktyordur, amma özü səhv edir. Baxırsan ki,
bir səhnədə rol alır, orada səni də,
bütün heyəti də heyrətləndirir, amma montajdan
çıxan materiala baxanda görürsən ki, o deyil. Niyə?
Çünki adam kameranı nəzərə almayıb, teatr
təcrübəsi çox olsa da, film təcrübəsi o qədər
azdır ki. Teatrda kölgəni düşünən yoxdur
axı. Amma kinoda fərqlidir, kimsə öz kölgəsiylə
kiminsə üzünün işığını
bağlayır. Biz balaca ərazidə işləyirik, bir
balaca yana doğru hərəkət edəndə mən sənin
işığını bağlamış oluram. Bax bu texniki
tələbləri qoruyub-saxlamayan ağsaqqallarımız var
və onlar bu mövzularda bir az aqressiv olurlar. Gənclər belə
şeyləri biləndə, bu qaydalara riayət edəndə,
özləri isə axsayanda aqressiv davranırlar. Əlbəttə,
mən bunu hamıya şamil eləmirəm. Bizim sənətdə
"padaça" deyilən bir ifadə var, öz oyunu,
öz hərəkəti ilə aktyor aktyora
"padaça" verir. O "padaça"dan çox
şey asılıdır. Elə yaşlı
aktyorlarımız var ki, məni öz tilsiminə salıb
oynadıb. Bax həmin uğur səhnənin uğuru, mənim
uğurum deyil, heç nə danışmayan, sakitcə oturub
məni izləyən, məni oynadan həmin ağsaqqalın
uğurudur. Bunu hər aktyor etiraf eləmir, amma mənim elə
səhnələrim olub ki, özüm uğursuz olduğum
halda uğurlu bir səhnə yaranıb. Niyə?
Çünki həmin yaşlı, təcrübəli,
peşəkar aktyor özüm də bilmədən məni
tilsimə salıb oynadıb.
- Ümumiyyətlə, yaşlı nəsillə gənc
nəsil arasında ünsiyyət nə qədər
alınır? Onlar arasında yaradıcı ünsiyyət, əməkdaşlıq
nə qədər uğurludur? Yaşlı nəsil öz təcrübələrini
öyrətməyə meyillidirmi?
- İstər gənc nəsil olsun, istər
yaşlı nəsil, fərqi yoxdur, hər kəs öz
işi ilə ciddi məşğul olsa, yaxşı ünsiyyət
də alınar, uğurlu əməkdaşlıq da.
- Yəni nəsillər arasında söz-söhbət
yaranmır...
- Bəs mən də onu demək istəyirəm də.
Niyə söz-söhbət yaransın axı? Söz-söhbət
o vaxt yaranır ki, kimsə öz işini kənara qoyub
dedi-qodu ilə məşğul olur. Söz-söhbət də
onda yaranır (gülür).
- Bir film çəkiləndə, bir tamaşa
hazırlayanda aktyorlar arasında, daha çox da rejissorlarla
aktyorlar arasında hansısa fikir ayrılığı
yaşanırmı?
- Əslində, əgər müdaxiləni yalnız
rejissor edəcəksə, aktyorla rejissor arasında işin təhlili
ilə bağlı müzakirə olmalıdır, bədii həll
tapılmalıdır. Təəssüf ki, bu gün
müdaxilə edən həmkarlarımız da çoxdur, az
qalır bizə necə oynamalı olduğumuzu göstərsinlər,
aidiyyəti olmayan təkliflər irəli sürürlər
ki, bu da həm vaxt aparır, həm də peşəkarlıq
baxımından düzgün deyil. Bu, mənfi cəhətdir.
Tutaq ki, rejissor bir nəfərə deyir ki, o
işığı götürün bu tərəfə
qoyun. Həmin adam başqasına buyurur, onun buyurduğu da bir
başqasına. Necə deyərlər, tülkü
tülküyə, tülkü də quyruğuna. Bizə baxan
xaricilər məəttəl qalırlar ki, bunlar nə edirlər,
hər işin öz sahibi yoxdur ki, bir-birlərinə
buyururlar? Bu da texniki tərəfdən çətinlik çəkdiyimizlə
bağlıdır. Məsələn, mən başqa ölkələrdə
çəkilişdə olanda orada görürəm ki,
hamı pıçıltı ilə danışır, setdə
səs gəlmir. Çünki bütün heyətin
hamısının qulağında balaca qulaqcıqları və
mikrofonları var, hamı bir-biri ilə
pıçıltıyla danışır, heç kim
bir-birinin dalğasına girmir. Bizdə isə məşq
gedir, rejissor oturub yanımızda, biri başımızın
üstündən yük aparır, kabel keçir
qulağıma. Bizdə vəziyyət belədir.
- Səmimi bəy, hər hansı bir işdə tərəf
müqabilinizin sizdən zəif olduğunu görəndə
onunla necə davranırsınız - ona kömək edirsiniz,
yoxsa problemlər yaşanır?
- Bu, əlbəttə ki, problem yaradır. Amma əgər
mən vicdanlı aktyoramsa, o yükü onunla bərabər mən
də çəkəcəyəm. Necə ki mən
özüm də bilmədən yaşlı aktyorların təsiri
altında oynamışam, necə ki o, mənə
"padaça" verib, yaxşı enerji ötürüb,
səhnə yaxşı alınıb, eyni situasiyanı
yaşamış biri kimi qarşımdakı zəifdirsə,
təcrübəsizdirsə, mən də
çalışmalıyam, o səhnənin yükü mənim
üzərimə düşsün. Amma belə vəziyyətdən
istifadə edənlər də var. Başa düşmürlər
ki, burada baş verənləri tamaşaçı
görmür, tamaşaçı səninlə onu
görür və bu səhnənin zəif alınması həm
də sənin zəifliyindir. Məsuliyyətli aktyor
olmalısan ki, qarşı tərəfin zəifliyinin
bütövlükdə səhnənin uğursuz
alınması demək olduğunu başa düşəsən.
Əks halda sən yaxşı oynasan da, bu, artıq yamaq
sayılacaq.
- Elə aktyor varmı ki, partnyorunun zəif
olmasını istəsin?
- Deyəcəm, xətaya düşəcəm... Nə
bilim vallah. Çox dostlarım var
- rejissordurlar, amma indiyə kimi mənimlə işləməyiblər.
Məni görəndə özlərini öldürürlər,
"qardaş", "sənətkar" deyirlər, amma hələ
də birlikdə işimiz olmayıb.
Özü-özünü çəkən rejissorlar var. Sən
bu layihənin rejissorusan, amma daha yaxşı olar ki, peşəkar
aktyorla işləyəsən. Özlərindən bir az
istedadlı aktyor görəndə qaçırlar. Məncə,
aktyor ansamblı çox yaxşı olmalıdır. Bir
serialda ailə ansamblı düz deyilsə, o iş uğursuz
alınacaq. Bizim işimiz nədir? Bizim işimiz
inandırmaqdır. Biz bəzən gic-gic yazılan ssenarilər
üstündə işləyirik, onları
inandırırıq. Aktyor zadəgan nəslidir, bunu mən
demirəm, Şəki Dram Teatrının qocaman
aktyorlarından, ağsaqqalımız Xanlar Həşimov
deyir. Həmişə deyir ki, istər kisəçinin
oğlu olsun, istər santexnik oğlu olsun, aktyor zadəgan nəslindəndir.
Xanlar Həşimov əyalət aktyoru idi. Əyalət
aktyorlarının böyüklüyü ondadır ki, onlar həyatlarını
nimdaş, naftalin qoxusu verən teatrlara həsr edə-edə
yaşayıblar. Yusif Vəliyev Dağıstandan gəlir
Bakıya, bir müddət Gənc Tamaşaçılar
Teatrında işləyir, daha sonra gedir Şəkiyə.
Şəki məbəddir, oradan böyük sənət
adamları çıxıb.
- Sizcə, rejissorlar, prodüserlər görəcəkləri
işlərdə tamaşaçı arzusunun ardınca getməlidir,
yoxsa tamaşaçını yönləndirməlidir?
- Rejissorlar haqqında heç nə deyə bilmərəm,
amma ssenaristlər hara ilə işlədiklərinə
baxırlar. Gündəlik serial üçünmü
yazır, hansı kanal üçün yazır, festival filmi
üçünmü yazır - bunlar çox fərqli
şeylərdir. Məsələn, bəzən ssenarist
yazır, prodüser deyir ki, sən burada xəstəxanadan nə
çox yazmısan, bizim xəstəxanalarla problemimiz olur,
orada çox çəkiliş edə bilmirik. Belə
müdaxilələr olur. Ssenaridə elə şeylər
yazılır ki, prodüser deyir, mən bunu haradan tapım.
Ssenaristlərə məhdudiyyət qoyurlar deyə onlar da
öz beyinlərinin məhsulunu ən qənaətcil variantda
təqdim etməyə çalışırlar. Balıq
başından iylənir deyirlər, bu da gəlib axırda
aktyorun başında çartlayır. İndi bu yazılan
materialı aktyor necə təqdim eləsin ki,
tamaşaçı buna inansın. Deməsin ki, belə
şey ola bilməz.
- Bəzən belə fikirlər səslənir ki, bu
gün Azərbaycan kinosu tamaşaçının
zövqünü formalaşdırmağa yox, korlamağa xidmət
edir. Siz bu haqda nə deyə bilərsiniz?
- Azərbaycan kinosu deyəndə, yaxşı bədii
filmlərimiz var, amma bəzi filmlər və seriallar, daha
çox da yutub filmləri tamaşaçının
zövqünü korlayır. Bax belələri birmənalı
şəkildə korlamağa xidmət edir,
tamaşaçını avam yerinə qoyublar. Altı ayın
layihəsini iki aya çəkmək qəhrəmanlıq
deyil. Hər şeyi salıblar fabrika sisteminə, əgər
aktyora gündəlik ödəniş etməlidirlərsə,
hər saatına pul verməlidirlərsə, bunlar aylıq
qiymət danışıb hər şeyi qurudurlar, altı
aylıq layihəni iki aya, iki ay yarıma bağlayırlar. Necə
deyərlər, bir güllə ilə iki quş yox, altı
quş vururlar. Belə vəziyyətdə hansısa keyfiyyətli
işdən danışmağın mənası yoxdur.
- Səmimi bəy, müsahibələrinizin birində
kitab oxumadığınızı bildirmisiniz. Amma mütaliə
hər sahədə olan peşə adamını püxtələşdirir.
- (Gülür). Yox, fikrimi səhv başa
düşüblər. Kitab oxumayan adam var? Mən indiyə qədər
çox kitab oxumuşam. Amma indi fasilə vermişəm,
öz həyatımla məşğulam. Maddi rifahımı
düzəltməyə çalışıram və buna
görə də indi kitab oxumaq istəmirəm.
- Sizcə, aktyor peşəkarlığını
itirməmək üçün nə etməlidir?
- Peşəkar aktyor olmaq üçün gərək
işinə peşəkar yanaşasan. Aktyor işinin
uğurlu tərəfi uğurlu təhlildir. Aktyor
düzgün təhlil etməyi bacarmalıdır. Bir də
rejissora təslim olmaq lazımdır. Təbii ki, işini bilən
rejissora. Hər bir aktyor heç olmasa, 4-5 fərqli, amma
yaxşı rejissor əlinə düşməlidir. Sən
rejissorun qarşısına ağ vərəq kimi
çıxmalısan, o özü səni doldurmalıdır.
Peşəkar aktyor olmaq üçün peşəkar rejissor
əlinə düşməlisən. Aktyoru püxtələşdirən
rejissordur. Rejissor var ki, adamı aldadıb oynadır. Cavid Təvəkkül
kimi rejissorlarımız var ki, adamı aldadıb oynadır,
amma heç ruhun da incimir.
- İşğal ilə bağlı
qısametrajlı bir filminiz var. Bəs qələbə ilə
bağlı film çəkməyi
düşünürsünüzmü?
- Elə bir fikrimiz var idi. Qarabağ qubernatoru Xosrov bəylə
bağlı qısametrajlı tizer çəkdik. Pul
ayıran olmadı deyə yarımçıq qaldı. Niyyətimiz
var idi, amma bu, öz gücümə edəcəyim bir iş
deyil. Mən Qarabağa yetərincə töhfəmi vermişəm,
mənim artıq Qarabağda istirahət edən
vaxtımdır. Bilirsiniz niyə? 11-12 yaşımdan
qaçqın düşdüm, oradakı məşəqqətləri
gördüm, topları, tüfəngləri, yanımda şəhid
olanları, dinc əhalinin qırılmasını
gördüm. Mənim anam müharibə veteranıdır.
Anamla birlikdə gənc bir qız növbədə
olduqları vaxt poçtun binası vurulur və onlar
yaralanırlar. Mən o məşəqqəti görən
adam gəlirəm Bakıya. Bakıda uşaqlığım
çöllərdə, 28 mayda, bulvarda, bəzən kriminala
qarışaraq, bəzən davalar edərək keçib. 12
yaşımdan çətin yollardan keçərək sənətə
gəlirəm. Sənətə də öz töhfəmi
vermişəm. "Xoca" filmində kapitan rolunu
oynamışam, öz büdcəmlə müəllifi Mənsurə
Qaçayqızı olan "Müharibənin rəngi"
adlı film çəkmişəm. Sənətdə bir
dinclik tapmamışam. Sənətdə də bir Qarabağ
borcum olub, sənətdə də Qarabağa töhfə verməyə
çalışmışam. Düşünürəm ki, qələbədən
sonra mənim heç bir ağrı-acım qalmayıb. Sənətdə
də, həyatda da o töhfəni vermişəm. Ona görə
də bu mövzuda film çəkməyi
düşünmürəm. Kimsə çəksə, gedib
oynayaram mən də, hətta yaxşı da qonorar istəyərəm.
Mən axı başdan-ayağa Qarabağam. Sənan Əlləz
var, gənc aktyorumuz, mənə həmişə
"Canlı Qarabağ" deyir. Bir də Nigar
Bahadırqızı var - aktrisamız, onun yoldaşı
türkdür, məni nə vaxt görsə,
"Qarabağın qara cocuğu" deyir. Yəni mən
başdan ayağa Qarabağam. Bəzən elə olub ki,
böyük layihələrdə çəkilmək
şansım olsa da, alınmayıb, buna görə qətiyyən
pis olmamışam, amma Qarabağla bağlı çəkilən
filmlərdə rol almadığıma görə pis
olmuşam. Heç hərbçi rolu olmasın, bir dinc əhali
rolunda çıxış edərdim, mən axı
başdan-ayağa Qarabağam. Amma indi şükürlər
olsun ki, Laçınım işğaldan azad edilib. Allah əsgərlərimizin,
zabitlərimizin canını sağ eləsin, şəhidlərimizə
rəhmət eləsin, qazilərimizi qorusun. Dövlətimiz də
başda olmaqla o sevinci bizə yaşatdılar,
şükür Allaha. Bundan sonra mənə Qarabağın
dadını çıxartmaq qalır. Mən
Laçından çıxanda 12 yaşım var idi, indi
Laçına geri qayıdıram və oğlum mənim həminki
yaşımdadır.
- Bildiyimiz qədərilə Azərbaycan Dövlət
Dram Teatrında aktyorlar üçün idman zalı var.
Aktyorlarımız o zaldan istifadə edirlərmi? Ümumiyyətlə,
filmlə çəkilən zaman aktyorun xarici görkəmi də
nəzərə alınır. Bizim aktyorlar bu istiqamətdə
çalışırlarmı?
- Çalışmağına
çalışırlar, amma özləri istədikləri
kimi çalışırlar. Mən niyə 10 kilo kökəlməyim,
mən niyə işimə görə arıqlamayım? Bizim
imicimiz özümüzə aid deyil. Nə
saçımız, nə saqqalımız, nə çəkimiz
- heç nəyimiz özümüzə aid deyil. Peşəkarsansa,
bu qaydalara riayət etməlisən, səndən nə istəyirlərsə,
onu da etməlisən. Aktyorluq tək daxili istedaddan
asılı deyil, görüntü də əsas rol
oynayır.
- Deyəsən, sənət adamları ilə
aranızda ara-sıra davalar, münaqişələr də
yaranır. Bu mövzulu yazılara, xəbərlərə
mediada da rast gəlirik. Olubmu ki, bu qalmaqallarda
özünüzdə günah görəsiniz?
- Günah elə məndə olub də. Adamımı
tanımamışam. Günah məndə olub ki, dilimi dinməz
qoymamışam, haqqımı tələb eləmişəm.
Günah məndə olub, gərək haqqımı tələb
etməyəydim. Haqlı ikən haqsız vəziyyətə
düşməmək üçün gərək dilini dinməz
eləyəsən, hamı necə, sən də elə. Amma mən
hamı kimi deyiləm axı. Teatrda işləmirəm,
dublyajda işləmirəm. Mən bir ay işləyirəm,
beş ay işsiz qalıram. Elvin Rüstəmzadə gənc
olmasına baxmayaraq, gözəl bir söz işlətmişdi:
"Aktyora ya istədiyi qonorarı verməlisən, ya da
dostluq verməlisən". Əgər bunun heç birini
vermirsənsə, aktyor nə etməlidir axı?
Ləman İLKİN
525-ci qəzet .-2024.- 7 sentyabr.(№162).- S.12;13.