Unudulmaz müəllimimizin əziz xatirəsi

ƏMƏKDAR İNCƏSƏNƏT XADİMİ, PROFESSOR ELMİRA SƏFƏROVANIN ANADAN OLMASININ 90 İLLİYİNƏ

Biz əziz, unudulmaz müəllimimiz Elmira xanım Səfərovanı böyük minnətdarlıq, məhəbbət və hərarətlə xatırlayırıq. Görkəmli pedaqoq, pianoçu və musiqi xadimi Elmira Yusif qızı Səfərovanın aramızdan getməsindən artıq 27 il keçir. Lakin onun xatirəsi çoxsaylı tələbələrinin, həmkarlarının, dostlarının, musiqi ictimaiyyətinin və yaradıcılığının pərəstişkarlarının qəlbində yaşayır.

E.Y.Səfərova 16 sentyabr 1934-cü ildə Bakı şəhərində ziyalı ailəsində - Səfərov Yusif Əliqulu oğlu və Fridunbəyova Cəvahir Həsən qızının ailəsində anadan olub. Elmira xanımın atası - Yusif müəllim məşhur neft mühəndisi, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mühəndisi, iki dəfə Dövlət Mükafatı laureatı, texnika elmləri namizədi və Xəzər dənizində qeyri-adi şəhər olan "Neft Daşları"nın ilk qurucularından biri idi. Anası - Cəvahir xanım gözəl səsə və böyük musiqi istedadına malik idi. Gənc yaşlarında o, görkəmli Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəylinin xorunda oxuyurdu və solist kimi tez-tez müxtəlif konsertlərdə çıxış edirdi. O, Azərbaycan mahnılarının gözəl ifaçısı idi. Üzeyir bəy ona "Qara göz" mahnısını həsr etmişdi və o bu mahnını böyük ilhamla ifa edirdi. İstedadına və uğurlarına baxmayaraq, Cəvahir xanım sonradan səhnəni buraxıb, özünü tamamilə uşaqların tərbiyəsinə həsr etdi. Valideynlər musiqi sənətinə olan sevgi və marağı öz övladlarına aşıladılar və onlar belə yaradıcı bir mühitdə böyüdülər.

Peşə seçimində şübhə yox idi: istedadlı qız olan Elmira 1942-ci ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası nəzdindəki onillik məktəbə, görkəmli pedaqoq, Peterburq Konservatoriyasının məzunu, məşhur pianoçu A.N.Yesipovanın tələbəsi Qruşkonun sinfinə daxil oldu.

Məktəbi 1952-ci ildə müvəffəqiyyətlə bitirdikdən sonra E.Y.Səfərova Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına, Azərbaycan fortepiano məktəbinin əsasını qoyanlardan biri, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti, bir çox görkəmli pianoçular yetişdirmiş professor M.R.Brennerin sinfinə daxil oldu.

E.Y.Səfərova konservatoriyada təhsil aldığı illərdə simfonik və solo konsertlərlə böyük uğurla çıxış edərək, Qərbi Avropa və Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərindən ibarət müxtəlif proqramları tamaşaçıların mühakiməsinə təqdim edirdi. Təhsildəki uğurlarına görə E.Y.Səfərovaya Üzeyir Hacıbəyli adına təqaüd verilmişdi.

E.Y.Səfərovanın formalaşmasında növbəti mühüm mərhələ P.İ.Çaykovski adına Moskva Konservatoriyasında fortepiano sənətinin görkəmli ustadlarının- professorlar A.V.Şatskes və Y.V.Fliyerin siniflərində aspiranturada təhsil alması oldu. Bundan əlavə, 60-cı illərdə Moskvada mədəniyyət sahəsindəki bütün yaradıcı atmosfer, B.M.Davidoviç, L.N.Vlasenko, Y.İ.Zak, Y.İ.Milşteyn kimi gözəl musiqiçilərlə ünsiyyət, şübhəsiz ki, onun bir musiqiçi və şəxsiyyət kimi formalaşmasına böyük təsir göstərdi.

E.Y.Səfərovanın Moskvada çıxışları peşəkarlar və musiqi həvəskarları arasında böyük maraq doğururdu. Konsert proqramlarının diapazonu müxtəlif idi və həm klassik, romantik, həm də müasir istiqamətli əsərləri əhatə edirdi. 1960-cı ildə keçirilən Zaqafqaziya musiqiçi-ifaçılar müsabiqəsi onun gələcək yaradıcılıq inkişafı üçün böyük dəstək oldu və o bu müsabiqənin laureatı seçildi.

Moskva aspiranturasını parlaq şəkildə bitirdikdən sonra E.Y.Səfərova doğma Bakıya qayıtdı və burada Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının "Xüsusi fortepiano" №2 kafedrasında pedaqoji fəaliyyətə başladı. Qısa müddət ərzində o, öz sinfini formalaşdırdı, onun təşəkkülü və yaradıcı inkişafı üçün çox güc, enerji sərf etdi. İllər keçdikcə E.Y.Səfərovanın pedaqoji fəaliyyəti daha da təkmilləşdi.

Pedaqoji fəaliyyəti illərində E.Y.Səfərova mütəmadi olaraq yüksək səviyyədə, peşəkarlar və akademik musiqi həvəskarları arasında böyük maraq doğuran sinif konsertləri təşkil edirdi. Azərbaycan fortepiano musiqisinə həsr olunmuş konsertlər və mühazirələr böyük rezonans doğururdu.

1979-cu ildən E.Y.Səfərova fəal mədəni-maarif fəaliyyəti ilə məşğul olur, Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası nəzdində respublikanın orta ixtisas musiqi təhsili müəssisələrinin müəllimləri üçün təşkil olunmuş ixtisasartırma kurslarında mütəmadi olaraq metodik və mühazirə işləri aparırdı. O, Bakı şəhərinin müxtəlif musiqi məktəblərində, A.Zeynallı adına Azərbaycan Dövlət Musiqi Texnikumunda məruzə və mühazirələrlə çıxış edirdi ki, bu da respublikamız üçün musiqi kadrlarının hazırlanmasında böyük rol oynayırdı. E.Y.Səfərova uzun illər F.Dzerjinski adına məktəbin (hazırda Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi nəzdində) məsləhətçisi olub və zəngin pedaqoji təcrübəsini məktəbin müəllimləri ilə səxavətlə bölüşüb.

E.Y.Səfərova bir sıra metodik elmi əsərlərin və tövsiyələrin müəllifi idi: "İ.S.Baxın prelüd və fuqaları (redaksiyaların müqayisəsi və ayrı-ayrı prelüd və fuqaların interpretasiya problemləri)", "D.Şostakoviçin prelüd və fuqaları", "N.K.Metnerin musiqi sənəti tarixində rolu", "İmpressionizm. M.Ravel və K.Debüssinin fortepiano əsərlərinin üslubiyyatının bəzi məsələlərinə dair" və sair. Bu elmi əsərlərin hər biri peşəkar musiqiçilər üçün bu gün də böyük dəyər kəsb edir.

E.Y.Səfərovanın yaradıcılıq bioqrafiyasında bir əlamətdar hadisə də 1995-ci il fevralın 2-dən martın 3-dək M.Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında onun tərəfindən hazırlanaraq keçirilmiş klassik və müasir musiqi festivalı oldu. Bu festivalın ölkəmizin musiqi mədəniyyətinin inkişafı üçün əhəmiyyətini Ü.Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının rektoru, Azərbaycanın Xalq artisti, professor F.Ş.Bədəlbəyli çıxışında parlaq şəkildə əks etdirdi: "Fortepiano sənətimizin tarixində heç vaxt bir müəllimin bütöv bir silsilə-festivalı keçirilməmişdi. Bu, musiqi həyatımızda tamamilə yeni bir hadisədir".

Elmira xanımın parlaq pedaqoji istedadı və inadkar, zəhmətkeş əməyi ona böyük nəticələr əldə etməyə imkan verib. E.Y.Səfərova pedaqoji fəaliyyəti illərində böyük iş aparıb və 60-dan çox məzun hazırlayıb ki, onların arasında respublika və beynəlxalq müsabiqələr laureatları, musiqi sənəti sahəsində xidmətlərinə görə fəxri adlara layiq görülənlər var. Hazırda Elmira xanımın yetirmələri təkcə respublikamızın deyil, həm də yaxın və uzaq xaricdə - Rusiya, ABŞ, İsveç, Avstraliya, İsrail, Türkiyədə müxtəlif musiqi müəssisələrində çalışırla.

E.Səfərovanın pedaqoji fəaliyyəti ilk növbədə, yaradıcı prinsiplər və üsullar əsasında həyata keçirilirdi. Onlar çoxşaxəli idi və tələbənin fərdiliyi ilə müəyyən edilirdi. Onun əsas pedaqoji prinsipləri kimi ilk növbədə bunları qeyd edərdik: musiqi əsəri üzərində işləyərkən rasional və emosional idrakın uyğunluğu, tələbənin musiqi-yaradıcılıq fəallığı və müstəqilliyinin olması, eşitmə özünənəzarətinin maksimum fəallığı, musiqi təhsilində bədii və texniki ustalığın vəhdəti, müəllim və tələbənin yaradıcı qarşılıqlı əlaqəsi. Səsə diqqətli və həssas münasibət, kantilena üzərində iş məşğələ prosesinin vacib tərkib hissəsi idi.

Elmira xanım həssas və qayğıkeş insan idi. "Sönməz ulduzun işığı" kitabında (tərtibçi E.R.Kəbirlinskaya) onun həmkarları, eləcə də çoxsaylı tələbələri Elmira xanımı xatırlayaraq qeyri-adi həmrəyliklə onun müsbət insani keyfiyyətlərindən, əxlaqi və bədii məqsədlərinin vəhdətindən danışırlar.

Əminliklə demək lazımdır ki, professor E.Y.Səfərova tərəfindən yaradılmış pianoçuluq məktəbi dinamik şəkildə inkişaf edir və çiçəklənir. Elmira xanımın bir çox tələbələri Azərbaycanın musiqi mədəniyyətində və beynəlxalq arenada layiqli yer tutublar. Bu sırada Tsiala Tsinamdzqvarişvili, Rəna Rzayeva, Gülşən Ənnağıyeva, Məmməd Quliyev, Nərgiz Əliyarova, Murad Hüseynov, Elnarə Kəbirlinskaya və başqalarının adlarını çəkə bilərik. Onun ilk məzunlarından biri olan Sevda Babazadə BMA-da gənc pianoçu kadrlar hazırlayır ki, onların arasında beynəlxalq müsabiqələr laureatları var. Elmira xanımın son məzunu - istedadlı pianoçu və bəstəkar Ruslan Ağababayev dünyanın ən yaxşı səhnələrində konsertlərlə çıxış edir. "Səfərova" pianoçuluq məktəbi tələbələrindən bir neçəsinin uğurlu sənət yoluna nəzər salaq:

Tsiala Tsinamdzqvarişvili - Azərbaycanın Əməkdar müəllimi, BMA-nın professoru, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsüdür. Tez-tez respublika və beynəlxalq müsabiqələrin münsiflər heyətində iştirak edir.

Məmməd Quliyev - Azərbaycanın Əməkdar müəllimi, BMA-nın professoru, Zaqafqaziya musiqiçi-ifaçılar müsabiqəsinin laureatı, Leopold və Mstislav Rostropoviçlər adına 21 nömrəli musiqi məktəbinin direktorudur.

Bu istedadlı musiqiçilər arasında peşəkar karyerasında zirvəyə çatan, E.Y.Səfərovanın sinif məzunu olmuş Murad Hüseynov xüsusilə seçilir. Mədəniyyət nazirinin müavini olan Murad Hüseynov Azərbaycanın Xalq artisti, BMA-nın professoru, beynəlxalq müsabiqələr laureatı, Azərbaycan, Fransa və Macarıstanın mükafat, orden və medallarının sahibidir.

Gülşən Ənnağıyeva Azərbaycanın Əməkdar artisti, Türkiyədə "19 Mayıs" Universiteti Dövlət Konservatoriyasının xüsusi fortepiano kafedrasının professoru, beynəlxalq müsabiqə laureatıdır. Bu istedadlı pianoçunun çıxışları həmişə ideyaların yeniliyi, orijinal bədii konsepsiyalar və düşünülmüş dramaturgiya ilə fərqlənir.

Azərbaycanın Əməkdar artisti Rəna Rzayeva da Elmira Səfərova məktəbinin parlaq nümayəndələrindən biridir. O, uzun illər Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olub və otuz ildən çoxdur ki, dünyanın müxtəlif ölkələrində uğurlu ifaçılıq fəaliyyəti göstərir. Onun diskləri İngiltərə, ABŞ, Vyanada buraxılıb və bu baxımdan Azərbaycan musiqiçiləri arasında rekordçulardan biri hesab olunur.

Kəmalə Neymanova Azərbaycanın Əməkdar incəsənət xadimi, Ü.Hacıbəyli adına BMA-nın professoru, beynəlxalq müsabiqələr laureatı, beynəlxalq musiqi festivallarının iştirakçısıdır. Hazırda K.Neymanova BMA-da "Kamera ansamblı" kafedrasına rəhbərlik edir. Solo konsertlərlə yanaşı, Avstriya, Almaniya, İsrail, Rusiya, Türkiyədən olan Azərbaycan və xarici musiqiçilərlə çoxsaylı kamera musiqisi konsertləri verilib. Pedaqogikada böyük uğurlar da qanunauyğundur - Kəmalə xanımın tələbələri beynəlxalq müsabiqə və festivallarda yüksək nəticələr əldə edir, təhsillərini davam etdirmək üçün Avropa, Amerika, Kanadanın nüfuzlu konservatoriya və universitetlərinə qəbul olunurlar.

Elmira xanımın digər yetirməsi, professor Nərgiz Əliyarova nadir istedada malik musiqiçidir. O, Azərbaycanın Əməkdar artisti, beynəlxalq müsabiqə laureatı, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, beynəlxalq festivalların iştirakçısıdır. Pianoçunun repertuarına barokkodan müasir dövrə qədər musiqi daxildir, beş kompakt disk buraxılıb. Ü.Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasında 25 illik fəal yaradıcılıq fəaliyyətindən sonra N.Əliyarova ABŞ-yə köçüb. Lakin Vətənlə əlaqəni kəsmir, tez-tez Azərbaycanda konsertlərlə çıxış edir, festivallarda və müxtəlif mədəni layihələrin iştirakçısı olur. N.Əliyarova klassik musiqi vasitəsilə icmaları qlobal və çoxmillətli mədəniyyətlə birləşdirmək üçün körpü olmağa çalışan Milli və Qlobal Mədəniyyət Cəmiyyətinin prezidenti və təsisçisidir.

Elnarə Kəbirlinskaya Azərbaycanın Əməkdar artisti, BMA-nın professoru, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, beynəlxalq müsabiqələr laureatıdır. Beynəlxalq festivalların iştirakçısıdır, Azərbaycanda və xaricdə konsertlərlə çıxış edir. E.Kəbirlinskaya "Elmira Səfərovanın yaradıcılığı və onun Azərbaycan fortepiano sənətinin inkişafında rolu" mövzusunda dissertasiya işini özünün unudulmaz müəlliminin- E.Y.Səfərovanın çoxşaxəli yaradıcılıq fəaliyyətinə həsr edib. Pianoçunun ifasında tanınmış Azərbaycan bəstəkarları Qara Qarayev, Vasif Adıgözəlovun fortepiano əsərlərindən ibarət disklər buraxılıb. E.Kəbirlinskaya beynəlxalq müsabiqələr laureatları, beynəlxalq festivalların iştirakçıları - Nərgiz Həsənova, prezident təqaüdçüləri - Jalə Mailova və Firuza Bəylərova, Fidan Mirheydərzadə, İlqara Talıbova və başqalarının müəllimidir.

"Müəllim, elə tələbə tərbiyə et ki, sonra ondan öyrənsinlər" - məşhur ifadəsini xatırlayaraq, əminliklə demək olar ki, Elmira xanım müəllim missiyasını yerinə yetirib və bu estafeti öz yetirmələrinə ötürüb.

E.Y.Səfərova öz aktiv və çoxşaxəli yaradıcılıq fəaliyyəti ilə Azərbaycanın musiqi mədəniyyətinin inkişafında böyük rol oynayıb, vətənin fortepiano sənətinin salnaməsinə dəyərli səhifələr yazıb. Zaman sürətlə keçir və onun axınını saxlamaq mümkün deyil, lakin o, bizim yaddaşımıza hökm edə bilməz. Biz böyük müəllimimiz Elmira xanım Səfərovanı daim xatırlayır və hörmətlə anırıq, çünki o, qəlbimizdə pianoçuluq sənətinin məşəlini alovlandırıb. Bu məşəl yanmaqdadır və hələ E.Y.Səfərova məktəbinin növbəti yetirmələrinin də qəlbində alovlanacaq.

Elnarə KƏBİRLİNSKAYA

Azərbaycanın Əməkdar artisti, BMA-nın professoru, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə dokto

Rus dilindən tərcümə edən: Xanım Aydın

525-ci qəzet .- 2024.- 14 sentyabr №(167).- S.18;19.