“Bugünkü tamaşaçı əylənmək istəyir,

amma əyləncəni də elə göstərmək lazımdır ki, cəmiyyətə, insanlara ziyan vurmasın”

Müsahibimiz “Xəyanətə yox”, “Evdə qalmış”, “Şor Biznes”, “Aramızda qalsın”, “Qayınana”, “Bir ailəm var”, “Həyat sən nə qəribəsən”, “2 ömür”, “Ata ocağı”, “İmtahan” kimi serial və filmlərin rejissoru kimi tanıdığımız rejissor, ssenarist, aktyor və prodüser Valeh Əhmədovdur.

- Rejissor, ssenarist, aktyor, prodüser Valeh Əhmədov. Bu sahələrdən hansında daha çox uğurlusunuz, özünüzü hansı sahədə daha çox peşəkar kimi görürsünüz?

- Bəlkə də təvazökarlıqdan uzaq olacaq, amma bunu eqoistcəsinə demirəm, mən sonuncu filmimin montajını da özüm etmişəm. Yəni mənim üçün hər bir işin dərinliyini bilmək önəmlidir. Bu peşələrin hamısına eyni cür yanaşıram. Mən heç vaxt qışqırıb-bağıran rejissorlardan olmamışam. Heç vaxt ayağımı ayağımın üstünə aşırıb seti idarə etməmişəm. Görsəm ki, bir işdə hansısa çətinlik var, əlimi həmin işin altına qoyuram. Bəzən rejissor assistenti də oluram. Daha çox ssenarist kimi fəaliyyət göstərmişəm, məni tanıyanlar ssenarist kimi tanıyırlar. Amma işin çox mərhələsi öz əlimdən keçir deyə mən hər prosesdə olmaq məcburiyyətindəyəm. Hansında daha uğurlu olduğumu isə mən deyə bilmərəm. Onu qıraqdan baxanlar müəyyən edə bilərlər. Hər işin öz çətinliyi var. Ssenarini yazmaq, ideyanı tapmaq, dialoqları yazmaq, hekayəni bir-birinə bağlamaq, davamiyyəti qorumaq çətin işdir. Rejissorluq isə belədir ki, istər hava soyuq olsun, ya günəşli olsun, yaxud da çəkiliş yerində təmir işi getsin, səs gəlsin, sənə maneçilik yaradan bir insan olsun, fərq eləmir, sən həmin çəkilişi çatdırmalısan. Prodüser kimi əlində olan imkanlara görə bütün komandanı idarə etməlisən və həmin gün o çəkilişi bitirməlisən. Montaj da zülmlü işdir. Düşünün, elə olur ki, montajda yeni ssenari yazıla bilir. Bəzən elə olur ki, səhər çəkməli olduğun səhnəni gecə çəkməli olursan. Yəni bütövlükdə çəkiliş prosesi ağrılı prosesdir.

- 2024-cü il üçün dörd layihə üzərində işlədiyinizi demişdiniz. Həm də dediklərinizdən belə anlaşıldı ki, film çəkmək elə də asan başa gəlmir. Bəs motivasiyanı haradan alırsınız?

- Düşünürəm ki, insanın özünün də bilmədiyi, onu güclü edən fövqəltəbii güclər var. Mənim birinci motivasiyam inanclı olmağımdır. İkincisi, ətrafımda həmişə mənə dəstək olan insanlar olub, ailəm yanımdadır və “Qələm” qrupunun üzvləri var. Onlardan motivasiya alıram. Sənətdə var olan təmiz ürəkli insanlardan motivasiya alıram. Eyni zamanda, maraqlanıram, araşdırmalar edirəm, kitablar oxuyuram, filmlər izləyirəm. Filmlərdə yeni trendlər nədir, yeni mövzular nədir - bunları araşdırıram. Və bütün bunlar da ümumillikdə bir işin ərsəyə gəlməsinə gətirib çıxarır.

- Müxtəlif janrlara, mövzulara üz tutursunuz - komediya, dram, müharibə mövzulu film. Hansı sizin üçün daha rahatdır?

- Hər şey inandırıcı olmalıdır. Tamaşaçıya nəyisə inandıra bilirsənsə, hər şey uyğundur və rahatdır. Hollivudun istehsal etdiyi filmlərə diqqət etsək görərik ki, o mövzuların çoxu absurddur, inandırıcı deyil. Amma bir şeyi inandırıcı edəndən sonra, hər janrda film çəkmək mümkündür. Film də, serial da bir təbliğat növüdür, yetər ki insanlığa zərbə vurmasın. Sənət bəzən çox şeyi ifşa edir. Bu zaman sərhədi qorumaq lazımdır ki, insanlığa xidmət eləsin, ona ziyan vurmasın. Bizim istehsalatlar azbüdcəli olur, amma mən həmişə çalışıram ki, ən ağır işlərin içində olum. Mən işimi sevirəm. Ona görə mənim üçün hansı janrda film çəkməyin qorxusu yoxdur. Amma hələ ki, dediyim kimi, əlimizdə azbüdcəli filmlərdir və zövq alsaq da, almasaq da, bu filmləri çəkirik. Mən, ümumiyyətlə, gördüyüm hər işdən zövq alıram.

- “Ata ocağı” serialı haqqında şərhlərdə bir tamaşaçı rəyində yazıb ki, “serialın əvvəlində bütün aktyorlar kök idi, serial o qədər əttökəndir ki, indi hamısı arıqlayıb”. Siz də bu fikrə hörmətlə yanaşdığınızı bildirmisiniz. Ümumiyyətlə, belə mənfi rəy alanda işə eyni motivasiya ilə davam edə bilirsiniz, ya ssenaridə dəyişiklik etdiyiniz olur?

- Fikirlərin obyektiv və qeyri-obyektiv tərəfləri olur. Obyektiv olmayan tənqid məni motivasiyadan sala bilməz. İlk illərdə daha çətin idi. Türkiyədən bir serialın müəlliflik hüququnu almışdıq, tamaşaçılar onda çox tənqid etdilər ki, guya oğurlamışıq, biz heç nə bacarmırıq. İlk illərdə təcrübəsiz idik deyə belə fikirlər təsir göstərirdi, amma get-gedə immunitet formalaşdı və bu mənfi rəylər adi hal almağa başladı. İldən-ilə tamaşaçılar da görür ki, inkişaf var. Biz Türkiyədə master-klassda olanda ordakı mütəxəssislər demişdilər ki, artıq sizə nə öyrədək, biz sizinlə ancaq layihə hazırlaya bilərik, siz bura nəyə gəlirsiniz? Bilirsiniz, sadəcə böyük büdcə lazımdır. Bahalı maşınları bahalı, məkanları böyük göstərmək üçün, zinət əşyalarından tutmuş geyimə qədər hər şeyi yüksək səviyyədə göstərmək üçün maliyyə lazımdır. Maliyyənin olmaması isə bazarımızın kiçikliyindən, reklam bazarının miqyasının azlığından irəli gəlir. Səbəb də bizim sənayenin tam inkişaf etməməsidir və bu, zamanla düzələn bir şeydir.

- Sizi digərlərindən fərqləndirən xüsusiyyətlərdən biri də qadın ssenaristlərlə işləməyinizdir. Qadın ssenaristlərlə həmkar olmağın hansı fərqli cəhətləri var?

- Əlbəttə, yaxşı olmasaydı, biz onlarla işləməzdik. Komandamızın böyük bir hissəsi də qadınlardan ibarətdir. Qadınlara xas elə hisslər var ki, kişilər heç vaxt onu hiss edə bilməz. Qadınların çoxu məsuliyyətli olurlar, mən az sayda məsuliyyətsiz qadın görmüşəm. Bu, istənilən sahəyə aiddir. Kişilərə nisbətdə qadınlar daha çox məsuliyyətli olurlar. Demirəm kişilər məsuliyyətsizdir, onların da arasında bizi irəli aparan ssenaristlər var və onların işini əsla kiçiltmək olmaz, sadəcə qadınlar məsuliyyət məsələsində daha üstündürlər. Onlar eyni zamanda qadın auditoriyasını toplamaqda da bizə kömək edirlər. Əməkləri böyükdür. Söhbət açılmışkən deyim, bəzən biz cinslərə ayırırıq, məsələn,”Mən sənə kişi kimi söz verdim” deyirik. Məncə, bu sözün özündə bir yanlışlıq var, mən elə xanımlarla çalışmışam ki, onlar bizim düşündüyümüz o söz vermək ki var, onu etməyiblər, amma əməlləri ilə bunu sübuta yetiriblər. Ona görə bu mövzularda xanımlara həmişə güvənmişəm, güvənirəm və bundan sonra da güvənəcəyəm.

- Ümumiyyətlə, Azərbaycanda qadınlar daha çox rejissor kimi yox, ssenarist kimi fəaliyyət göstərirlər. Qadınları rejissorluqdan uzaq tutan nədir?

- Ola bilsin ki, set saatları gecəyarısına kimi çəkir, xanımların da ailə qayğıları var. Amma belə götürəndə digər əməkdaşlar da xanımlardır. Bu, araşdırmalı mövzudur əslində, mənim üçün də maraqlıdır. Belə götürəndə Oskar mükafatı almış rejissorların çoxu kişilərdir. Səhv etmirəmsə, qadın Oskar alan rejissorlar 2000-ci ildən sonra olub. Mübahisəli mövzudur.

- Ola bilər ki, bizdə hər zaman idarətmə istər dövlət işlərində, istərsə ailədə, istərsə də bir çox digər sahədə kişilərin əlində olub. Set özü də bir ailədir...

- Maraqlı fikirdir əslində, xanımlar daha mülayimdir deyə bəlkə də bütün seti idarə etməkdə çətinlik çəkirlər. Amma prodüserlik də bir idarəetmə növüdür və xanım prodüserlərimiz kifayət qədərdir. Ayrıca araşdırılası bir mövzudur və bunu tamamilə idarəetməyə bağlamaq doğru olmaz.

- Hər şeyə diqqət yetirməyi xoşlayırsınız. Filmlərinizin hər buraxılışında tamaşaçıların sayına belə diqqət edirsiniz. Uğurlu olmağınızın səbəbi bu diqqətdən irəli gəlir?

- Mən hər şeyə ciddi yanaşıram. Məsələn, bizim sahədə 5 ildən sonra yeni bir gənc gəlir və dövrünün ustası olur. Mən bunu anında qəbul edirəm. Bəzən olur ki, sənətdə yaş keçir, illər keçir və köhnə nəsil yeni nəsillə barışmır. Amma mən yeni nəsilə, yeni fikirə ciddi yanaşıram. Çünki onlar bu dövrün tələbini məndən daha yaxşı bilirlər. Ona görə istər ssenari cəhətdən olsun, istər rejissura cəhətdən olsun, mən o mövzulara həddən artıq diqqət edirəm və tamaşaçıların zövqünə önəm verirəm, bir işi təhvil verəcəyim günə qədər ən idealını etməyə çalışıram.

- Ən mükəmməlini yarada bilirsiniz?

- Yox, bu, heç vaxt mümkün deyil. Amma fikirləşirəm ki, insanların bədii ehtiyacına müəyyən qədər cavab verə biləcək qədər zövqüm var. Sənətin elə kriteriyaları var ki, onları aşmaq olmaz. Məsələn, izləyici bir şeyə baxmaq istəyirsə, amma həmin mövzu mədəniyyəti pozacaqsa, mənəviyyata zərbə vuracaqsa, mən heç vaxt onun dalınca getmirəm. Tamaşaçı nəyi izləyə bilər və nəyi izləməlidir, həmişə bu ortaq mövqeni qorumağa, ikisinin ortasında nizamı pozmayacaq işlər ortaya qoymağa çalışmışam.

- Bu gün tamaşaçıya nə lazımdır?

- Məncə, bugünkü tamaşaçı əylənmək istəyir, bu, dünyanın hər yerində belədir, problemlərdən uzaqlaşıb əylənmək istəyirlər. Amma əyləncəni də elə göstərmək lazımdır ki, ideologiyaya, insanlara, cəmiyyətə, ailə dəyərlərinə ziyan vurmasın. Əyləncənin də bir həddi, norması olmalıdır. Tamaşaçının nə istədiyini işləyə-işləyə görürsən. Fərqli-fərqli yerlərdə insanların arasında olmağı sevirəm, insanlara sual verib onlardan cavab almağa çalışıram, deyilənləri araşdırıram, arqumentləri seçib bir ölçü götürürəm. Allaha həmişə şükür edirəm ki, gördüyüm işlərin 80-85 faizi izləyicilər tərəfindən sevilib. Bir-ikisi öz xətamızdan olub ki, sürətimiz olmayıb və yaxud hər hansı bir məsələdə mane olmağa çalışıblar, buna görə həmin işlər alınmayıb. Qalan işlərim şükür ki, bəyənilib. Filmlərdə də şahidi oluram ki, gün ərzində neçə seans olursa, insanlar hər birinə yığışıb gəlirlər və mən bir araşdırmaçı kimi gedib otururam orda, müşahidələr aparıram. Onun zövqü tam ayrıdır, insanlar gülürlər, mənfi reaksiyalar verirlər, müsbət reaksiyalar verirlər. Bu, bizim sənətin maddidən də daha önəmli mənəvi qazancıdır.

- Bilirik ki, əksər vaxt “Park Cinema” və “Cinema Plus” bir-birinin filmlərini yayımlamırlar. Amma sizin filminiz hər ikisində nümayiş olundu. Bunu necə bacardınız?

- Hər ikisində dostlarımız işləyir. Onlar da istəyər ki, filmlərimiz inkişaf eləsin. İndi xırdalıqlar var, detallar var ki, öz aralarında olan məsələdir, mən bu məsələlərə qarışmıram, mən özümə cavabdehəm. Hər ikisi anlayışla qarşılayan, hər ikisi işə dəyər verən şəbəkədir. Bu sferada olan insanların 70-80 faizindən həmişə qiymət görmüşəm, mənə qarşı qısqanclığı az görmüşəm. Mən bir iş görəndə baxıram ki, bizim sektorda olan insanların çoxu buna sevinir. Ola bilsin ki, faktorlardan biri də budur.

- Votsapda son filminizlə bağlı bir yazı paylaşmışdınız. Həmin yazıda müxtəlif sınaqlardan keçdiyinizi vurğulamısınız. O sınaqlardan danışa bilərsiniz?

- Sınaqlar çox olur. Yəqin sizin də kulisdə belə sınaqlar baş verir. Bunları açıq-aşkar deməyim heç etik deyil, hər işdə problem olur. Amma o problem olmasa, hansısa bir iş ortaya çıxa bilməz. Problemlər bizi daha da bərkidir. Amma maraqlı, məzəli bir sınağı deyə bilərəm. Bir evdə çəkiliş edirdik, evin yanında asfalt çəkirdilər, maşının səsi gəlir, sonra yuxarı qonşu çəkiclə evində iş görür, bu azmış kimi yandakı binanın damını düzəldirlər, damdakı taxtaları motorlu mişarla kəsirlər. Üçü də eyni anda baş verir və biz də film çəkirik (gülür). Kamera çəkir və gözləyirik səs kəsilsin. Səs kəsilən kimi aktyorlar başlayır oynamağa. Amma sonra montajda çətinlik yaranır, hadisələr bir-bir izlənilməlidir, artıq yerləri kəsilməlidir. Proseslərin hər biri zəncirvari bir-birinə bağlıdır. Bax belə bir sınaq yaşamışıq. Digər sınaqlar məndə qalsın (gülür).

-Azərbaycan kinosuna nə arzulayırsınız?

- Azərbaycan kinosuna şəffaf mühit arzulayıram. Rəqabət olmalıdır, rəqabət olmayanda inkişafda olmaz. Rəqabətində haqlı və haqsız tərəfləri var. Amma ayrılan məbləğ rəqabətə gətirib çıxarmağa bəs eləmir. Bizim sahədə art-xaos filmləri, sənət filmləri olmalıdır, buna heç kim etiraz edə bilməz. Amma film daha çox tamaşaçı məhsuludur. Bayaq dediyim kimi, kriteriyaları qoruyaraq tamaşaçının başa düşə biləcəyi, reaksiya verə biləcəyi filmlərin sayı çox olmalıdır. Və bu proses rəqabət şəklində baş verməlidir. Şəffaflığı təmin eləmək üçün tamaşaçıların başa düşə biləcəyi filmlər çəkmək lazımdır və onlarda bir-biri ilə rəqabətə girməyi bacarmalıdır. Şəffaf mühiti isə böyük prodakşnlar formalaşdıra bilər.

Martin Skorseze adlı yaşayan canlı əfsanə var, rejissordur. Bu adama ithaf olunmuş bir film var - “Coker” filmi. Filmin dərinliyinə varsaq, görərik ki, orada ona sevgi etirafı var. Skorseze həmin il “İrlandiyalı” adlı bir film çəkir. Düşünün, nə qədər şəffaf bir mühitdir ki, sənin haqqında çəkilmiş filmlə sənin çəkdiyin film rəqabətə girir. Arzum odur ki, bizim elə bir şəffaf mühitimiz olsun ki, sabah mənim də özümdən böyük birinə ithaf etdiyim film onun çəkdiyi filmlə rəqabətə girsin. Mən bu sahənin inkişafını arzulayıram. Hər nəsildən olan çox böyük intellektli rejissorlarımız var. Deyirsiniz ki, dörd filmi necə çəkirsiniz? Düşünməyin ki, o filmləri iki günə yazıb çəkirik. Bizim illərdir içimizdə yığılıb qalan hekayələr, hadisələr, ssenarilər mövcuddur. Biz indi imkan tapıb onları bir-bir, iki-iki çəkirik. Əlimdə material var deyə arxayın şəkildə deyə bilirəm ki, bu il bu qədər film olacaq. Arzum budur ki, dostlarımızın hamısı rahat mühit tapsınlar və öz filmlərin çəksinlər. Mən sizə deyim ki, dünyaya çıxarılası filmlər çəkilə bilər. Mən bunu pafosla demirəm. Yetər ki, şəffaf mühit olsun, elə bir şərait yaransın ki, biz o mühitdə filmlərimizi çəkə bilək.

Ləman İLKİN

525-ci qəzet .- 2024.-28 sentyabr (№177).- S.12;13.