Pedaqogika elminin layiqli nümayəndəsi
Natiq Axundov-70
Həzrəti Məhəmməd peyğəmbərin
belə bir kəlamı var: "Ən yaxşı insan
başqalarının halına daha faydalı olandır". Həmin
kəlam rastıma çıxanda bir anlıq Natiq yadıma
düşür. Hansı Natiqi deyirəm? Axundov Natiqi. Bizim
institutun baş mütəxəssisi Natiqi. Niyə Natiqi
xatırlayıram? O, elmlə məşğul olmaqla, ümumtəhsil
məktəbləri üçün dərsliklər yazmaqla
yanaşı, həm də institut həmkarlar təşkilatının
sədridir. Həmkarlar təşkilatı işçilərin
pənahıdır, dayağıdır, iş yerində
onların əmək, sosial, iqtisadi hüquqlarının
qoruyucusu, qanuni mənafeyinin müdafiəçisidir. El
arasında belə söz var: "Mən gözümü
açandan..." Mən də gözümü açandan
Natiq aparıcı elmi işçi, şöbə müdiri,
baş mütəxəssis işləyə-işləyə
həmkarlar təşkilatına da sədrlik edib və indi də
təşkilatın sədridir. İşləri avand olsun!
Peyğəmbərimizin belə bir kəlamı da var:
"Ən dəyərli sədəqə müsəlmanın
elm öyrənməsi və onu başqalarına öyrətməsidir".
Natiq müəllim uzun illərlədir bu yolu tutub. Azərbaycan
Dövlət Pedaqoji Universitetinin fizika fakültəsini bitirərək
(1974) təyinat üzrə Bakı şəhəri 67 nömrəli
orta texniki peşə məktəbində fizika müəllimi işləmiş,
1979-cu ildə Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat
Pedaqogika İnstitutunda (sonralar Azərbaycan Elmi-Tədqiqat
Pedaqoji Elmlər İnstitutu, hazırda Azərbaycan
Respublikasının Təhsil İnstitutu) kiçik elmi
işçi, Əmək təlimi və peşəyönümü
şöbəsinin müdiri, Əmək təlimi və
texniki peşə təhsili şöbəsinin müdiri, Ali və
orta ixtisas şöbəsinin aparıcı elmi
işçisi, Kurikulum Mərkəzinin
İncəsənət və texnologiya fənlərinin təlimi
bölməsinin müdiri vəzifəsində
çalışmışdır. Hazırda Təlimin nəzəriyyəsi
və metodikası şöbəsinin baş mütəxəssisi
vəzifəsində işləyir. Bu instituta onu elmi işə
maraq gətirib çıxarıb.
Çelyabinsk şəhərində
T.T.Şevçenko adına Dövlət Pedaqoji Universitetində
"Orta məktəbin fizika kursunda "Mexaniki rəqslər"
və "Elektromaqnit rəqsləri"
bölmələrinin məzmununun və tədrisi metodikasının təkmilləşdirilməsi"
mövzusunda namizədlik
dissertasiyası müdafiə edərək (1989) pedaqoji elmlər
namizədi elmi dərəcəsi almışdır. Daha sonra
dosent elmi adına layiq görülmüşdür.
Dissertasiya işində orta məktəbin fizika kursunda
"Mexaniki rəqslər" və "Elektromaqnit rəqsləri" bölmələrinin
məzmununa və tədrisi metodikasına ənənəvi
yanaşma tamamilə yenilənmiş, rəqsləri və rəqsi
sistemləri səciyyələndirən kəmiyyətlər kinematik,
xarakteristik və parametrik olaraq
qruplaşdırılmışdır. N.L.Axundov tərəfindən sürtünmə,
ətalət, elastiklik kimi parametrik anlayışlara uyğun
olaraq ilk dəfə sürtünmə müqaviməti, ətalət müqaviməti, elastiklik müqaviməti kimi politexnik anlayışlar daxil
edilərək uyğun mövzular və onların təqdimatının
yeni məntiqi şərhi hazırlanmış
və rəqsi sistemlərin tədrisində vahid kəmiyyət qiymətləndirməsi
üsulu öz əksini tapmışdır.
Yeni daxil edilmiş parametrlər üzrə rəqsi və
qeyri-rəqsi sistemlərin fərqləndirilməsi ideyası
irəli sürülmüş, bunun təzahürü masa
üzərindəki kitabın, lövhə üzərində
tabaşirin, silindrdəki porşenin
məcburi rəqsi hərəkəti ilə
aydınlaşdırılaraq təsdiqlənmiş və
yaylı rəqqas, avtomobil amortizatoru nümunələri ilə
ümumiləşdirilmişdir.
Dissertasiyada rəqsi sistemlərin kəmiyyət təhlili
üçün tam və ümumi
müqavimət əvəzinə "Kompleks müqavimət"
kimi elmi anlayışdan istifadə olunmuş, hər bir
paraqraf üçün faktiki materialın sistemləşdirilməsini
və möhkəmləndirilməsini təmin etmək məqsədilə suallar
hazırlanmışdır.
Aparılan tədqiqatın praktik əhəmiyyəti
ondan ibarət idi ki, təklif olunan metodika şagirdlərin
elmi dünyagörüşündə tamamilə yeni keyfiyyət
yaradır, onların fiziki, riyazi və qrafik təfəkkürünü
inkişaf etdirərək politexniki hazırlığın
elementləri ilə zənginləşdirir.
Natiq müəllim Prezident yanında AAK-ın ADPU-nun nəzdində
fəaliyyət göstərən FD 02.061; FD 2.15 və B/D
02.061 dissertasiya şuralarının üzvü olmuşdur.
Tutduğu vəzifədən asılı olaraq elmi
yaradıcılığını şagirdlərin politexnik təhsilinə
həsr edən Natiq müəllimin "Texnologiya fənninin tədrisində
formativ qiymətləndirmə mexanizminin
hazırlanması" adlı elmi tədqiqat işində
şagirdlərin şifahi cavablarının, praktik işlərinin,
praktik işi icra etdikdə təhlükəsizlik texnikası
və sanitar-gigiyena qaydalarına əməl edilməsi tələbləri
və layihələrin təqdimatının qiymətləndirilməsi
üzrə meyarlar işlənilmişdir. Bu tədqiqat
işində şagirdlərin bilik və
bacarıqlarının test üzrə qiymətləndirilməsi
meyarlarının işlənilməsi texnologiya müəllimlərinə
qiymətləndirmə sahəsindəki çətinlikləri
aradan qaldırmağa imkan verir.
"İbtidai siniflərdə texnologiya fənninin tədrisində
şagirdlərin estetik tərbiyəsinin inkişaf etdirilməsi"
adlı əsərində alim şəxsiyyətin hərtərəfli
inkişafında estetik tərbiyənin rolundan bəhs edərək,
texnologiya dərslərində estetik inkişaf, estetik zövq,
estetik ideal, estetik hiss kimi anlayışların izahını
vermişdir. O, bu elmi işində ibtidai siniflərin texnologiya
dərslərində şagirdlərin estetik tərbiyəsinin
əsas şərtlərinin əlverişli iş şəraitinin
yaradılmasından, işin məqsədinin müəyyənləşdirilməsindən,
əmək obyektinin seçilməsindən və
hazırlanacaq məmulatların estetik təhlilindən ibarət
olması nəticəsinə gəlmiş və bu şərtlərin
mexanizmini müəllimlərə izah etmişdir.
Elmi işlə yanaşı, ümumtəhsil və
ali məktəblərdə, Qərb universitetinin nəzdindəki
orta ümumtəhsil məktəbində, Azərbaycan
Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyi Daxili
Qoşunlarının Ali Hərbi Məktəbində, Bakı
Pedaqoji Kadrların İxtisasının Artırılması və
Yenidən Hazırlanması və Respublika Müəllimləri
Təkmilləşdirmə İnstitutlarında müəllimlik etmişdir.
Təhsillə bağlı müxtəlif təşkilatların
təşkil etdikləri kursların
iştirakçısı olmuşdur. Çoxsaylı sertifikatları
vardır.
Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil
Nazirliyinin şəhər və rayon
müəllimləri üçün "Yeni fənn
kurikulumlarının tətbiqi" layihələri üzrə
10 günlük kurslarda 2009-cu ildən etibarən təlimçi
kimi fəaliyyət göstərmişdir.
I sinif müəllimləri üçün yeni fənn
kurikulumlarının tətbiqi ilə bağlı Bərdə,
Hacıqabul, Kürdəmir, Salyan, Ağdam, İmişli,
Sabirabad, Ucar, Göyçay, Tərtər,
Ağcabədi, Qusar, Yevlax rayonlarında təşkil
edilmiş kurslarda, eyni zamanda
UNİCEF-in Bakı Avropa Liseyində, V-VI sinif şagirdlərinə
texnologiya fənni üzrə dərs deyəcək müəllimlər
üçün yeni fənn kurikulumları üzrə Samux,
Qazax, Goranboy, Yardımlı, Biləsuvar, Neftçala, Beyləqan
rayonlarındakı təhsil kurslarında təlimçi
olmuşdur (2012-2014).
Natiq Axundov Azərbaycan təhsilinin
inkişafındakı səmərəli fəaliyyətinə
görə "Qabaqcıl maarif xadimi", SSRİ maarif əlaçısı,
"Qabaqcıl maarif əlaçısı", "Azərbaycan
Respublikasının Əməkdar müəllimi" fəxri
adları ilə təltif olunmuşdur. 2006-cı ildən Azərbaycan
Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin texnologiya fənn
kurikulumu üzrə
işçi qrupunun sədridir. 250-dən çox məqalə, dərslik, dərs vəsaiti, metodik
vəsait, şagird üçün iş dəftəri və
proqramların müəllifidir. Ümumtəhsil məktəblərinin
I-IX sinifləri üçün "Texnologiya" dərsliklərinin
və Texnologiya fənni üzrə müəllim vəsaitlərinin
müəllifi və həmmüəllifidir. Dərslikləri
Azərbaycan, rus, gürcü və ingilis dillərində nəşr
olunmuşdur.
"Texnologiya" dərslikləri (birinci müəllif
N.L.Axundov, ikinci müəllif H.H.Əhmədov olmaqla) həmmüəlliflərlə
yazılmışdır. I-IX
siniflərin dərsliklərində özünə yer
almış bəzi bölmələri diqqət mərkəzinə
gətirək: "Məişət
mədəniyyəti", "Plastilinlə yapma",
"Aplikasiya",
"Mozaika", "Kağızla iş" və s. (I
sinifdə);
"Kağızqatlama, hörmə, tikmə və
naxıştikmə", "Modelləşdirmə" və
s. (II s.); "Ağac və
metalın bədii emalı texnologiyası", "Sadə təmir
işləri", "Elektrotexniki işlər", "Qida
məhsulların emalı texnologiyası",
"Parçanın emalı texnologiyası" və s. (III
s.); "Texnologiyalar və
texnoloji vasitələr", "Kağız və karton
emalı", "Müxtəlif materiallardan
quraşdırma" və s. (IV s.); "Qrafik savad elementləri",
"Ərzaq məhsullarının emalı
texnologiyası" və s. (V s.); "Oduncağın
emalı texnologiyası", "Metalların emalı
texnologiyası", "Parçanın emalı
texnologiyası və naxıştikmə" və s. (VI s.);
"Elektrotexniki işlər", "Parçanın
emalı texnologiyası" və s. (VII s.); "Ağac və metalın bədii emalı
texnologiyası", "Qida məhsullarının
emalı texnologiyası" və
s. (VIII s.), "Konstruksiya materiallarından məmulatların
hazırlanması texnologiyası", "Sadə təmir
işləri" və s. (IX s.).
Natiq Axundov təhsil nazirinin əmri ilə dəfələrlə
bir çox ali və orta ixtisas məktəblərində Texnologiya
fənni üzrə Dövlət İmtahan
Komissiyasının sədri olmuş,
respublikamızın bir sıra rayonlarında Təhsil
işçilərinin sentyabr (əvvəllərdə
avqust) konfranslarında Təhsil
Nazirliyinin nümayəndəsi kimi iştirak və
çıxış etmişdir.
Qulluqçu ailəsində doğulan Natiq Axundov
1970-cı ildə Bakıdakı 176
saylı məktəbi bitirmişdir. 1974-75-ci illərdə
SSRİ ordusunun Almaniyadakı Hərbi Hava Qüvvələri
sıralarında hərbi xidmətdə olmuşdur. Bu il onun
70 yaşı tamam olur. Biz pedaqogika üzrə fəlsəfə
doktoru, dosent, Əməkdar
müəllim Natiq Axundovu
yubileyi münasibəti ilə səmimi qəlbdən təbrik
edir, ona yeni yaradıcılıq uğurları,
cansağlığı, uzun ömür
arzulayırırıq.
Akif ABBASOV
Azərbaycan Respublikası Təhsil İnstitutunun elmi
katibi, professor, əməkdar müəllim
525-ci qəzet .- 2024.- 18 yanvar, ¹9.- S.15.