Türkmənelidən ata yurda həsrət dolu səfər

Uşaqlıqdan içimdə böyüyən bir arzum vardı: İki ölkəni görmək... Biri qəlbimdə yatan ana vətən, digəri isə köklərimin uzandığı ata yurdu idi. Türkiyəni görmək arzum gerçəkləşmişdi; lakin Azərbaycan - o qədim torpaqlar - içimdə həmişə bir arzu olaraq qalmışdı. Uşaqlıq vaxtlarımdan bəri oradakı soydaşlarımla tanış olmağı, onlarla eyni şivə ilə danışmağı, eyni süfrəyə oturmağı xəyal edirdim.

Xüsusilə, Qarabağın azad olunmasından sonra bu arzum tamam başqa bir mənaya çevrildi. O torpaqlara ayaq basmaq təkcə bir səfər deyildi; tarixlə, kimliklə və mənsubiyyət hissi ilə bir görüş idi. Və nəhayət o gün gəlib çatdı...

Azərbaycan Respublikası Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyi tərəfindən Azərbaycana dəvət aldığımı öyrənəndə, qəlbim sanki uşaqlıq arzusuna "sən artıq gerçəkləşirsən" dedi. Bu, həyatım boyunca aldığım ən dəyərli dəvətlərdən idi.

Kərkükdən ayrılarkən içimdə izah olunmaz bir həyəcan vardı. Üstəlik, bu anlamlı səfərə Ramazan ayının bərəkətli günlərində çıxmağımız onu daha da xüsusi edirdi.

Bakıya çatdığımızda bizi hava limanında Agentliyin əməkdaşları Mehdi bəy, Ülviyyə xanım və Səadət xanım qarşıladı. Vaxt itirmədən Qarabağa doğru yola çıxdıq. İlk dayanacağımız Naftalan oldu. Burada bizi böyük səmimiyyət və qonaqpərvərliklə qarşılayan Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin, Naftalan şəhər İcra Hakimiyyətinin və Türkiyə Cümhuriyyətinin Gəncə Baş konsulluğunun diqqət və qayğısı bizləri son dərəcə məmnun etdi. Amma əsl duyğusal anların sabah başlayacağını bilirdim.

Səhər tezdən yola çıxdıq. Yol boyu ağlımda daim erməni işğalı dövründə baş verən dağıntılar, qırğınlar və acılar canlanırdı.

Ağdama ilk addımımızı atanda bu torpaqların heç də sıradan olmadığını dərindən hiss etdik. Hər addımda burada verilən mübarizənin izləri, qəhrəmanların axıtdığı qanlar və illərlə səslənən anaların, uşaqların fəryadları qulaqlarımızda əks-səda verirdi. İşğal dövründə şəhərdə demək olar ki, salamat bir tikili belə qalmadığı üçün Ağdam "Qafqazın Xirosiması" adlandırılmışdı. Dağıntı bütün çılpaqlığı ilə göz önündə idi.

Ağdamdan keçərkən illərlə dilimizdən düşməyən bir dua yadıma düşdü: "İnşallah bir gün azad olar". O an bu duanın qəbul olduğunu bilmək sözlə ifadə olunmayacaq bir duyğu idi.

Əsgəran qalasına çatdığımızda ürəyimizi sızladan bir mənzərə ilə qarşılaşdıq. O anda beynimdə bu misralar səsləndi:

Əlində, yad əlində,

Öt bülbül, yad əlində.

Bir diyar məzar olsun,

Qalmasın yad əlində.

Təxminən 30 il işğal altında qalan bu torpaqlar qəsdən viran edilmişdi. Halbuki bir dövlət hansısa bölgənin həqiqi sahibi olduğunu iddia edirsə, oranı abadlaşdırar; məktəb, universitet, yol, xəstəxana tikər. Amma burada daş üstə daş qoyulmamış, əksinə, hər şey yerlə-yeksan edilmişdi. Bu mənzərə işğalçıların bu torpaqlara heç bir aidiyyətinin olmadığını açıq şəkildə ortaya qoyurdu.

Azərbaycan dövləti isə azad edilən bu bölgələrdə sürətlə inkişaf proqramlarına başladı. Qısa müddət ərzində infrastruktur layihələri, təhsil müəssisələri, yollar və universitetlər inşa edilərək bölgə yenidən həyata qovuşdu.

Növbəti dayanacağımız, qəlbimizi ən çox sızladan yer oldu: Xocalı. Hər il 26 fevralda içimizi dağlayan bu qətliamı xatırlamamaq mümkün deyildi. Səssizcə, ehtiramla şəhidlərimiz üçün Fatihə oxuduq. O torpaqlarda ruhumuz sanki dondu; addım belə atmaqda çətinlik çəkdik. O günün acı çığırtıları hələ də qulaqlarımızda idi.

Daha sonra Qarabağ Universitetini ziyarət etdik. Müharibə və dağıntılardan sonra qurulan bu ali təhsil müəssisəsi, sanki yenidən doğuluşun simvoluna çevrilmişdi. Rektor və dəyərli müəllimlər bizə universiteti tanıtdılar. Təxminən 1000 tələbənin təhsil aldığı bu müəssisə ilə gələcəkdə birgə layihələr həyata keçirmək barədə fikir birliyinə gəldik.

Və sonra... Şuşa. Qarabağın göz bəbəyi, tarixlə, mədəniyyətlə və incəsənətlə yoğrulmuş bir şəhər. Hər daşında, hər divarında bir xatirə, bir iz, bir ruh vardı. Elə bil Şuşa bizimlə danışırdı; həm keçmişin hüznünü, həm də yenidən dirilişin hekayəsini pıçıldayırdı.

İlk olaraq Şuşa məscidini ziyarət etdik. Şəhərin azad edildiyi gün Azərbaycan əsgərinin oxuduğu azan gəldi yadımıza. Hamımız dərin duyğular yaşadıq.

Cıdır düzünə qalxdığımızda buradakı qəhrəmancasına mübarizəni göz önünə gətirdik. Ardınca Şuşa qalasını ziyarət etdik. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən ucaldılan bayrağın dalğalanmasını izləmək bizim üçün sözlə ifadə olunmaz bir qürur mənbəyi idi.

Bir zamanlar acı ilə xatırlanan Şuşa artıq yenidən ayağa qalxır. Həqiqi sahiblərinin əlləri ilə, öz ruhuna uyğun şəkildə bərpa olunur. Küçələrinə yenidən həyat dönür, şəhər keçmiş ihtişamına qovuşur.

Yolumuz daha sonra Füzuliyə düşdü. Adı ilə, tarixi ilə bizə aid olan bu şəhər təkcə coğrafi bir məkan deyil, ortaq tariximizin, mədəni irsimizin və dərin yaralarımızın adıdır. İşğal dövründə bu torpaqlar sanki lal olmuşdu. Evlər dağıdılmış, yollar dağılmış, həyat dayanmışdı. Amma indi... İndi Füzuli yenidən dirilir. Hər addımda tikilən məktəblər, xəstəxanalar, magistral yollar və hava limanları ilə bu dəyişimi hiss etmək mümkündür.

Füzuli Beynəlxalq Hava Limanından Bakıya doğru yola çıxdıq. Yol boyu həm yaşadıqlarımızı düşündük, həm də paytaxtda bizi gözləyən anlamlı dayanacaqları...

Və nəhayət Bakı... Bu şəhəri təsvir etmək asan deyil. Müasir çalarını tarixi ruhla birləşdirən memarlığı, yaşıllıqlarla dolu parkları və tarix qoxuyan küçələri ilə Bakı - keçmişlə gələcəyi eyni anda yaşadan özəl bir şəhərdir. İlk olaraq, Azərbaycanın müstəqillik mübarizəsinin lideri, Ümummilli lider Heydər Əliyevin məzarını ziyarət etdik. Dualar oxuduq, Fatihə verdik. O, yalnız Azərbaycanın deyil, bütün Türk dünyasının qəlbində yer alan böyük bir liderdir.

Daha sonra 1918-ci ildə Azərbaycanın azadlığı uğrunda savaşan Qafqaz İslam Ordusunun şəhidlərini yad etmək üçün Şəhidlər xiyabanına keçdik. Nuri Paşanın komandanlığı altında canlarını fəda edən qəhrəmanların qarşısında ehtiramla baş əydik. Bu mənalı məkanda, Kərküklü 7 türkmən şəhidimizin məzarlarını da ziyarət etdik. Adlarını andıq, gül dəstəsi qoyduq, dua etdik.

Bakı küçələrində gəzərkən bir an belə özümü yad hiss etmədim. İnsanların danışığı qulağıma o qədər tanış gəlirdi ki, hər bir kəlməyə diqqətlə qulaq asır, daha çox eşitmək istəyirdim. Bir dəfə yanımdan keçən kiçik bir uşaq bir qadına belə səsləndi: "Xanım, baxa bilərsinizmi?" O an içimdə qəribə, xoş bir hiss yarandı. Bu qısa dialoqda belə ortaq keçmişimizin və dilimizin izləri vardı. Elə bil bir anlığına Ərbildə, Tuzhurmatuda, Kərkük küçələrində gəzirəm kimi hiss etdim. Dilin, mədəniyyətin və qardaşlığın bu qədər iç-içə olduğu bir şəhərdə olmaq təsvir olunmaz bir xoşbəxtlik idi.

Bakıda olduğumuz günlərin Novruz bayramına təsadüf etməsi isə ayrı bir gözəllik oldu. Küçələrdə bayram tədbirləri keçirilir, insanlar bir-birinə "Novruz bayramınız mübarək olsun!" deyirdi. Həmin şən abu-hava bir millətin sevincini və ümidini əks etdirirdi. Bayramın ruhunu bu qədər səmimi yaşamaq bizi də o sevincə şərik etdi. Baharın gəlişi təkcə mövsümi bir dəyişiklik deyildi; o, eyni zamanda yenidən doğuluşun və birliyin müjdəsi idi.

Bu səfər mənə təkcə bir ölkəni göstərmədi; köklərimi yenidən hiss etdirdi. Atayurdumu görmək, azad edilən torpaqlarda baş verənləri yerində yaşamaq, o torpaqlarda qardaşlarımla qucaqlaşmaq... Təsviri çətin, qəlbə işləyən bir xoşbəxtlik idi. Belə mənalı bir səfərə vəsilə olan, bizləri ən gözəl şəkildə qarşılayan başda Azərbaycan Respublikası Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin icraçı direktoru dəyərli Aygün xanıma, Mehdi bəyə, Səadət xanıma və Ülviyyə xanıma nə qədər təşəkkür etsəm, azdır.

Qayıdış vaxtı çatanda elə bil bir parçam orada qaldı. Təyyarəyə minərkən içimdən keçən tək bir cümlə vardı: "İnşallah bir də gələrəm... və bu dəfə daha çox qalaram".

Bu mənalı proqramın həyata keçirilməsində başda Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyi İcraçı Direktoru hörmətli Aygün xanım olmaqla, ATXƏM prezidenti İlham bəy, Elnur bəy, Fuad bəy, Natiq bəy, Afərim xanım, Mehdi bəy, Səadət xanım və Ülviyyə xanıma, həmçinin səmimi qonaqpərvərliyə görə əməyi keçən bütün dəyərli qurum üzvlərinə ürəkdən təşəkkürümü bildirirəm.

Firas AĞAOĞLU

Şimal Texniki Universitetinin müəllimi

525-ci qəzet .- 2025.- 17 aprel(№64).-S.10.