Rəqsin ömrün mənasına çevrildiyi an...

O, ilk dəfə səhnəyə çıxanda, üzündə bir uşaq təbəssümü, qəlbində isə sonsuz bir həyəcan var idi. Gözlərindəki işıq, sanki içində gizlənən bir tale yazısının ilk şərtlərinin yazılacağı anın yetişdiyini hiss edirdi... Onda hələ o qızcığaz bilmirdi ki, bu işıq 60 illik ömrünün mənasına çevriləcək, o ilk uşaqlıq arzusunun atəşi bir an belə sönməyək. Çünki o, yalnız səhnəyə çıxmamışdı - o, sadəcə özünü səhnədən kənarda təsəvvür eləmədi bu illər ərzində.

İndi Təranə Muradovanın adı çəkiləndə göz önünə rəqs gəlir. Amma bu rəqs nə sadəcə ahəngli bir hərəkət, nə də göz oxşayan libaslarla gözəlləşən, təsirli olan bir jest idi. Bu rəqs – bir həyat tərzi, bir kimlik, bir əqidə savaşı idi, bapbalaca bir qızın ürəyində tumurcuqlanan rəqs adlı bir dünyanın ilk cücərtiləri idi. O, bədən dilini milli yaddaşın sözünə çevirmək üçün gəlmişdi dünyaya! Ən çətin anlarında belə: “Mən bunu bacaracam” - inadı ilə çalışırdı.

Uşaqlıq illərindən bəri musiqi və hərəkətin bir ahəngdə yaratdığı sirli güc onu necə əfsunlamışdısa, ötən illərin belə bu sevgini üstələməyə gücü çatmamışdı. Ailəsi, ətrafı onun bu marağını hiss edir, bəzən o dövr üçün o qədər də məqbul sayılmayan artistlik - peşəkar rəqqas olmaq arzusu təqdir olunmurdu... Amma Təranə də inadından əl çəkmirdi. Və onda heç kəs bilmirdi ki, bu maraq zamanla bir missiyaya çevriləcək və Təranə Muradovanı bütün Azərbaycana, yaxın uzaq ölkələrə tanıdacaq.

Orta məktəbi bitirdikdən sonra ali sənət təhsili alan Təranə xanım, akademik bazasını gücləndirməklə bərabər, xalq rəqslərinin fəlsəfəsinə - genetik yaddaşını mənimsəməyə çalışdı. O, sadəcə öyrənmədi - rəqslərin mənəvi dünyasını, fəlsəfi yozumunu dərk etməyə çalışdı.

Onunla müxtəlif xarici səfərlərdə olmuşam, nə gizlədim, hər dəfə də daha çox onun çıxışını gözləmişəm, özü də həyəcanla, maraqla. Çünki mən səhnədə titrəyən o Ruhu - milli rəqsimizin dilində danışan sənətkarın yeni bir hekayə söyləyəcəyinə əmin idim.

Çünki bilirdim ki, Təranə Muradovanın ifasında hər rəqs bir tamaşaya çevrilir, eyni rəqsi hər konsert axşamı başqa bir ovqatda, başqa bir şövqlə ifa edəcək. Onun səhnədəki hər addımı – bir mətləb, bir duyğu, bir sədaqət idi. "Uzundərə", "Tərəkəmə", "Naz eləmə", "Qazaxı", "İnnabı", "Xançobanı" – hər biri onun ifasında milli dəyərin səhnədəki canlı inikasına çevrilirdi.

Təranə xanımın bütün rəqsləri gözəldir, təkrarsızdır, amma bir dəfə Vətəndən çox-çox uzaqda keçirilən "Azərbaycan Mədəniyyət günləri" çərçivəsində onun ifa etdiyi "Uzun dərə" rəqsini xatırlayanda göz yaşlarımı saxlaya bilmirəm. İlahi, musiqi, rəqs, Təranə xanımın titrək qollarının çırpıntısı, düyünlənmiş dodaqlarının titrəyişi, həsrətdən, intizardan qıvrılan bədəninin gərginliyi öndərin sükutun içərisində yalnız şərurlu musiqi ilə sarmaş dolaş olan bir xanımın danışdığı sevgi, həsrət, ayrılıq hekayəsi bütün salondakıları necə sehirləmişdisə, nağıllarda deyildiyi kimi, "barmaqlarını kəssəydin, xəbərləri olmazdı"! Bu idi bizim musiqimizin qüdrəti və rəqs etməyi ömrünün mənası sayan bir azərbaycanlı gözəlin "söylədiyi" nağılın sehri!

Təranə xanım sadəcə rəqs etmirdi, o, duyğusal bir vurğunluqla o hekayəni, rəqsin məzmununu, mənasını yaşayırdı. Elə bil bir qadının intizar dolu illəri, könlündə gizlənmiş ayrılıq, sevdadan doğan həsrət – hamısı o çırpınan qollarda, o titrək ayaq hərəkətlərində şəkil-şəkil canlanırdı. Tamaşaçı baxmırdı – hiss edirdi. Və bəlkə də ona görə o boyda salon bir anlıq nəfəsini tutur, son akkordları vurulandan bir müddət sonra ayağa qalxaraq "Bravooo!" nidaları ilə rəqsi deyil, onun sənətkar qəlbini alqışlayırdılar. Bu, onun səhnə arxasındakı görünməyən zəhmətinə verilən tamaşaçı qiyməti idi.

Təranə xanım üçün səhnəyə çıxmaq - sadəcə gözəllik nümayişi deyildi. Bu, illərin məşqi, bədənin öyrədilməsi, iradənin cilalanması, ağrının gücə çevrilməsi idi. O, ayaq barmaqlarında hiss etdiyi ağrını, bəzən nəfəs kəsən məşqləri, səhərdən gecəyə qədər təkrarlanan partnyor tapdanışlarını heç vaxt ağır zəhmət kimi görmədi. Bu, onun seçdiyi sənətin ömür boyu yaradacağı zəhmət, ömrün ayrılmaz qayğısına çevrilən sevdiyi işin artıq onun həyat tərzinə çevrilməsi idi.

Heç bir uğur, heç bir orden, diplom onun məsuliyyət hissini azaltmadı. Əksinə, daha da artırdı. Təranə Muradova uğurdan arxayınlaşan sənətkar deyildi. Onun üçün hər yeni çıxış bir imtahandı.

“Səhnə bir andır - amma o anda minlərlə baxış sənə yönəlir. Orada sən tək deyilsən – orada millət var, mədəniyyət var, tarix var” - deyir özü. Bu, onun sənət fəlsəfəsi, həyat düşüncəsidir.

Azərbaycan xalqının milli ruhunu dünyaya tanıtmaq, sənət meydanlarına daşımaq təbliğ etmək, yaşatmaq Təranə xanımın ən böyük missiyası olub həmişə. O, təkcə Azərbaycan səhnəsinin deyil, Azərbaycan mədəniyyətinin, bizim milli ruhumuzun təmsilçisidir. Onun rəqsi təkcə Bakının, Gəncənin, Şuşanın yox, Berlinin, Parisin, İstanbulun, Tokionun, Moskvanın ən prestijli səhnələrində də sevgi ilə qarşılanıb.

Hər bir çıxışında o, xalqının milli-mənəvi varlığının daşıyıcısı, təbliğatçısıdır. Hər rəqsin asıldığı ruha, daşıdığı hekayənin təsirini gücləndirən fikrə uyğun milli geyimlərdə çıxışlar zamanı etdiyi hər dönüş, qollarının hərəkəti, əllərinin zərif titrəyişi, hər hərəkətin, hər incə toxunuşun ifadəliliyi, göyə doğru uzanan qolların çırpıntısı - rəqsi təsirli və yaddaqalan edən hər hərəkət, ani fırlanma belə – bir xalqın varlığına çağırış nidasıdır Sənətkar üçün! O qərib ölkələrdə, yad şəhərlərdə səhnəyə çıxanda, elə bilirsən ki, bütün Azərbaycan dünyaya: "Mən varam, mən buradayam!" - deyir.

Əziz dostum Təranə xanımın daha bir missiyası da var: Sənətkarın məktəbi - Gənclərin yanında bir ustad kimi öyrədici rolunu, müəllim missiyasını yerinə yetirmək!

Bu gün də Təranə Muradova gənclərin yanındadır. O, onlara yalnız rəqs deyil - səhnəyə çıxmağın mənəvi məsuliyyətini də öyrədir. Onun dərsində təkcə ritm yox, ruh var. Təranə xanım tələbələrinə özündə bir ömür boyu yaşatdığı bir həqiqəti aşılayır: “Rəqs - sadəcə hərəkət deyil. Rəqs - yaşantıdır. Əgər hiss etmirsinizsə, oynamayın”.

Onun yetirmələri bu gün dünyanın müxtəlif səhnələrində Azərbaycan rəqslərini ləyaqətlə təmsil edirlər. Və onların hamısı bilir - bu yolda ilk addımı Təranə müəllimlə birgə atıblar. Onların hər birinin uğurunda Ustadın əməyi var!

Bu zəhmətin, iradənin, əməyin, böyük uğurlara, sənətin zirvəsinə gedən yolun bələdçisi isə Təranə Muradovadır.

60 yaşını ailəsinin, sənət dostlarının, yetirmələrinin əhatəsində qeyd edən Təranə xanımın ömrü - sadəcə bir insanın deyil, bir xalqın sənət salnaməsidir. O, səhnəyə sığmayan, illərə sığışmayan, alqışlarla süslənən, dövlətimiz və hökumətimiz tərəfindən yüksək səviyyədə qiymətlədirilmiş şərəfli bir iz qoyub sənətdə. O, Azərbaycan qadınının mədəniyyətə, sənətə və xalqa olan fədakarlığının simvoludur.

Təranə Muradova - bir ömrü rəqsə çevirmiş qadın.

60 yaşınız mübarək olsun, səhnənin zəriflik və gözəllik Şahzadəsi, sevdiyi və bütün ömrü boyu sadiq qaldığı Rəqs sənətinin möhtəşəm qalası! Günün mübarək!..

Sevgilər və səmimi təbriklərlə,

Telli Pənahqızı

525-ci qəzet .- 2025.- 7 avqust(№138).- S.6.