Əməkdar artist Abbas Qəhrəmanov: "Kino olmasaydı, yəqin ki, axırım yaxşı olmazdı"

Müsahibimiz Əməkdar artist Abbas Qəhrəmanovdur. Akademik Milli Dram Teatrında "Fəryad", "Cəzasız günah", "Burla xatun", "Köhnə ev", "Ölüləri qəbiristanlıqda basdırın", "Ah Paris, Paris...", "Şah Qacar" kimi tamaşalarda rol alan aktyor "Yanmış körpülər", "Günaydın, mələyim!", "Yaddaş", "Qaranlıqlar çiçəyi", "Qırmızı bağ", "Ağ tük", "Əqrəb mövsümü", "Alatava" kimi serial və filmlərdə də çəkilib.

Əməkdar artist Abbas Qəhrəmanovla söhbəti təqdim edirik.

Abbas müəllimlə Atatürk parkında görüşüb söhbət edəcəyimiz məkana doğru addımlamağa başladıq. Elə görüşən kimi söhbətimizin təməli atıldı. Bir də gördüm ki, Abbas müəllim artıq ona verəcəyim sualları da cavablayır.

- Abbas müəllim, demək olarmı ki, özünüzü kinoda tapmısınız?

- Kino, teatr... fərqi yoxdur. Hər ikisi aktyor sənətidir. Amma kinoda aktyor müəllif ola bilir, teatrda isə öz istədiyini təqdim etmək üçün uyğun materialın və rejissorun olmalıdır. Mən obrazı gördüyüm kimi təqdim etməyin tərəfdarıyam. Düzdür, bəzən buna qarşı çıxırlar. Amma mən öz yolumla getmişəm, oynamışam. Sonra daşqalaq olunmuşam, teatrdan çıxarılmışam. Belə çətin yollar çox olub. Heç vaxt elə olmayıb ki, daimi repertuarda olum, rollarım olsun. Mən həmişə nəsə yaratmağa çalışmışam. Kino isə mənə yol açdı, imkan verdi. Kino olmasaydı, yəqin özümə qapanardım, axırım yaxşı olmazdı (Gülür).

- Son dəfə teatrda nə vaxt səhnəyə çıxmısınız?

- Sonuncu dəfə 2019-cu ildə. Bu yaxınlarda da bir tamaşada kiçik obrazla çıxış etdim.

- Uzun müddətdir teatrda olmamağınızı rejissorlarla problem yaşamağınızla əlaqələndirmək olarmı?

- Rejissorlarla problem baxış məsələsidir. Filmlərdə belə deyil, mənimlə razılaşırlar. Amma teatrda müəyyən çərçivəyə salmaq istəyirlər. Teatrda tamaşa bir-iki nəfərin üzərində qurulur, pyesin qəhrəmanı üzərində deyil. Digərləri ikinci planda qalır. Belə olduqda sən öz gücünü, düşüncəni ortaya qoya bilmirsən.

- Çox vaxt rejissorlarla problemlər yaşadığınızı deyirsiniz. Bəs niyə öz tamaşalarınızı qurmadınız?

- 1995-ci ildə Həsən Turabov mənə dedi ki, tamaşa qur. Görürdü ki, Azərpaşa Nemətova kömək edirəm, mənim rejissorluq bacarığımı sezmişdi. "Yolka" tamaşasını mənə verdi. Qurdum və çox yaxşı qəbul olundu. Amma müəyyən tələblərim vardı. Dedim ki, aktyorlar eyni vaxtda bir neçə tamaşada oynayır, amma bir maaş alırlar. Halbuki teatr pul qazanmalıdır, xüsusilə də Yeni ildə gəlir artır və bu, aktyorlarla bölüşülməlidir. Həsən müəllim sağ olsun, təklifimi qəbul etdi və hər çıxışa qonorar yazıldı. İndi də o sistem qalır.

Sonra yenə tamaşa qurmaq təklif olundu. Amma aktyorlar məşqlərə gecikirdi. Aktyor rejissorluq edəndə onu bəh-bəhlə qarşılamırlar. Bəziləri qəbul edir, bəziləri inanmır. Çünki çoxu müəyyən rejissorların dəstəsində olur. Mən rol vermək istəyəndə tərəddüd edirdilər. Sonra başqa tamaşa götürdüm, aktyor tamaşası idi. Çalışdım ki, onların potensialı üzə çıxsın. Hətta mənim tamaşamda rol alandan sonra işə qəbul edilənlər də oldu. Amma sonradan gördüm ki, maraq azdır, məşqlərə gələn yoxdur. Mən sistem yaratmaq, təkliflər irəli sürmək istədim. Amma heç kim dinləmədi. Ona görə də tamaşa qurmaqdan imtina etdim. İllərdir təklif edirəm, "hə" deyirlər, amma addım atmırlar. Mən də artıq həvəsimi itirmişəm. Əslində sistem olsaydı, çoxdan uğur qazanmışdıq. Mən aktyorları yalnız maaşa görə işlədə bilmərəm. İndi maaş yaxşıdır, amma daxili stimul yoxdur. Əgər hər tamaşadan qonorar alsaydılar, yanaşmaları tamam başqa olardı. Bu olmadığı üçün mən də kənara çəkildim.

- Əgər rejissor olsaydınız və öz aktyor dəstəniz olsaydı, kimləri dəvət edərdiniz?

- Rejissorun öz aktyorlarını seçib tamaşa qurması böyük xoşbəxtlikdir. Amma mənim belə imkanım olmayıb. Çünki mənə inam az idi. Bəzən özüm də düşünürdüm ki, bəlkə də rejissorluğum yoxdur. Amma həmin aktyorların ifasına baxanda görürdüm ki, elə onlar özləri də obrazı oynaya bilmirlər. Mənə təklif gələndə isə heç vaxt pula görə imtina etməmişəm, həmişə səhnəyə çıxmışam.

- Amma bəzi aktyorlarımız rejissorluqdan teatra gəliblər.

- Bəli, amma burada başqa məqamlar da var. Mən "Yolka"nı quranda rəhbərlikdən biri gəlib Həsən Turabova etiraz etdi ki, niyə Abbas Qəhrəmanov tamaşa qurur, guya rejissor yoxdur? Halbuki rejissorların çoxu aktyorluqdan gəlib. Dəfələrlə uğursuzluq olub, amma onlara şərait yaradılıb və nəticədə alınıb. Bizdə isə belə şərait olmur.

İndi biz filmdə çəkiləndə hər kəs müəyyən sərhədlərə riayət edir ki, iş getsin. Heç kim iclas çağırmır, hamı öz işini görür. Bilir ki, sonda qonorarını alacaq. Bu sistem teatrda da olmalıdır. Əvvəllər kino teatrdan öyrənirdi, indi teatr kinodan öyrənməlidir. Tamaşaçı və teatrın repertuarı müəyyən etməlidir ki, kim layiqdir? Yoxsa iclaslarla, dəstəbazlıqla iş getməz. Mən rejissoramsa, ürəyim istədiyi aktyora rol verə bilərəm. Amma tamaşaçı qəbul edirmi? Mədaxil varmı? Bunlar açıqlanmalıdır. Yoxsa "istədim belə etdim" yanaşması dəstəbazlığa gətirir.

Sovet dövründə nəzarət, intizam vardı. Qışqırmaqla, təhqirlə nəsə əldə etmək olmaz. İndiki dövrdə inandırmaq və şərait yaratmaq lazımdır. 30 il səhnədə olan aktyorun işini bilməlisən. Tamaşalarda səhnələri kəsirlər, rolların mahiyyətini azaldırlar. Mən rejissor olsaydım, buna imkan verməzdim. Teatr məbəddir, amma 200 il əvvəlki formada qala bilməz. Onun strukturu yenilənməlidir ki, məbəd yenidən canlansın.

- Əməkdar artist adına layiq görülmüsünüz. Sizcə, bu, yaradıcılığınıza verilən dəyər baxımından kifayətdirmi?

- Mən bir dəfə təklif etmişdim ki, fəxri adlar ləğv edilsin, əvəzində pul verilsin. Kapitalizm dövrüdür. Sonradan gördüm ki, bu adlara da pul yazıldı. Amma sənət fəxri adla ölçülmür. Sənət tamaşadan alınan qonorar və tamaşaçı sevgisi ilə ölçülür. Bəziləri ad almaqla ömrünün boşa getmədiyini sübut etməyə çalışır. Mənim üçün əsas odur ki, oynadığım rol yaddaşlarda qalsın və qazancım əməyimə dəysin.

- Heç olubmu ki, Abbas Qəhrəmanov adının kölgədə qaldığını düşünəsiniz?

- Mən heç vaxt öndə olmamışam. Yubileyim olur, amma yada salan yoxdur. Bununla belə, tamaşaçılar qarşısında aciz deyiləm. Onların reaksiyalarını görürəm, işimin boşa getmədiyini bilirəm, bu, mənə bəs edir. Amma dəyərləndirmə yoxdur. Bəzən üzümə xoş sözlər deyirlər, amma mən istəyirəm ki, yaradıcılıq barədə fikir bildirsinlər. Təəssüf ki, etmirlər, çəkinirlər. Bunun səbəbini başa düşmürəm.

- "Əqrəb mövsümü" gözləntilərinizi doğrultdu?

- Bəli, Emil Quliyevlə əvvəlcə başqa bir materiala görə danışdıq. Dedim çəkilərəm, amma ssenarinin yarısı dəyişilməlidir. Alınmadı. Sonra Emil gəlib dedi ki, gərək sizə qulaq asardım. Dedim problem yoxdur. Koppola "Xaç atası 2"ni çəkəndə Al Paçino deyir ki, ssenari dəyişilməlidir. Koppola da dəyişir. Hansı ki, bu adamın birinci filmi reytinqlərdə rekord səviyyəyə çatıb, Oskar alıb. Amma bir həftə sonra Al Paçinonun dediklərini düzəldib gətirib. Məndə də həmin vəziyyətdir. Rolun müəllifinə bir fikir gəlirsə, onu etmək lazımdır. Emil Quliyev birinci dəfə qulaq asmadı, ikinci dəfə gələndə dedim qulaq asmırsan axı mənə, dedi bu dəfə qulaq asacağam. Ssenarini oxudum, ləzzət elədi, heç pulu belə soruşmadım, çəkildim.

- Bəs "Alatava" necə?

- Bəyəndim onu da.

- Orada da dəyişikliklər etdiniz?

- Yox, elə məqamlar olurdu ki, Əlixan özü məni dəqiqliklə yönəldirdi. Rejissor kimi dəqiq işləyir. Heyif ki, davamı olmadı. Bu film estetikasında işlər yoxdur.

- Sizi uzun müddətdir kommersiya filmlərində görmürük.

- Təklif yoxdur.

- Niyə?

- Niyəsini bilsəydim, elə xoşbəxt adam olardım ki. Bəlkə siz bilərsiniz?

- Bəlkə sırf mənfi obrazları, mafiya tipli rolları canlandırığınıza görə?

- Aktyor mənfini də oynamalıdır, müsbəti də. İndi mənə daha çox bu obrazı uyğun bilirlər, mən də oynayıram. Bilirsiniz, rejissor daha çox özünü qabağa çəkir, aktyoru yox, gördüyü işi özü üçün edir. Abbas Qəhrəmanov bu obrazı yaxşı oynayır, onun üçün belə bir ssenari yazım. Belə yanaşma bizdə yoxdur. Dəyər vermirlər. Teatrda digər aktyorlara tamaşalar qurulurdu, amma mənə yox. Kinoda da yox idi, amma indi alınır.

- Başımız söhbətə elə qarışdı ki, heç soruşmadım, necəsiniz?

- İndi yaxşıyam. Amma tam yaxşı olmaq mümkün deyil. İnsan həmişə suallar içində olmalıdır. Axtarışlar etməlidir. Əgər bunlar varsa, yaxşıyam, yoxdursa, yox. Yaradıcı iş olanda oluram əla, olmayanda üzümü görmə, əsəbi oluram. İndi düzəlmişəm, əvvəl lap pis idim. İçimdə olan yaradıcılıq enerjisini ortaya qoya bilmirdim, birtəhər olurdum. İndi isə yaxşıyam.

- Təki yaxşı olun.

Ləman İLKİN

525-ci qəzet .- 2025.- 30 avqust(№155).- S.12.