Sərhədlər bizi qorxutmasın...

Hər insanın içində heç bir atlasda təsvir olunmayan, heç bir kompasla tapılmayan, yalnız hisslə, təcrübə ilə oxunan görünməz bir xəritə var. Bu xəritənin adı şəxsi sərhədlərdir. Kimin həyatımıza nə qədər daxil ola biləcəyini, kimə hansı qapını açacağımızı, kimə yalnız pəncərədən baxmağa icazə verəcəyimizi göstərən bir sərhəd xəttidir bu.

Ancaq ən maraqlısı odur ki, insan çox vaxt özü üçün bu sərhəd xətlərini çəkə bilmir. Bir başqasının emosiyasına görə dəyişən, başqasının tələbinə görə daralan, başqasının sözünə görə böyüyən sərhədlər hesabına ən çox tapdanan yer elə özümüzün daxili torpağımız olur. Bəli, nə qədər qəribə səslənsə də...

Bəzən insan "yox" demədiyi, ya da deyə bilmədiyi üçün əzilir, üzülür, yorulur. Sanki başqasına münasibət, başqasının rahatlığı hər şeydən önə çəkilir. Kiminsə inciməməsi, kiməsə hörmətsizlik edilməməsi, ya da sadəcə bizi pis tanımamaları üçün göstərdiyimiz səylər zaman keçdikcə bizi öz içimizdə həyatımızın qonağına çevirir. Halbuki psixoloqlar da təsdiq edirlər ki, "yox" demək tərbiyəsizlik deyil, özünə dəyər verməyin ilk addımıdır.

Şəxsi sərhədlərinə sahib çıxa bilməyən insan həyatın hər anında, hər yerdə yorulur. Çünki hər kəs o sərhədləri rahatlıqla keçir, hətta zaman-zaman hərə "o torpaqdan bir qarış pay götürür". Nəticədə içdən-içə tükənirsən - həm emosional, həm sosial, həm də fiziki olaraq. Ən təhlükəlisi isə odur ki, sərhədsiz insan zamanla özünün harada başladığını, harada bitdiyini də unudur.

Sərhəd bənd deyil, qorunmaq üçün çəkilən divar da deyil. Sərhəd özünü tanımaqdır, "mən kiməm?" sualına verilən ilk cavabdır. Sərhədi olan insan öz ehtiyaclarını bilir, öz hisslərinə qarşı məsuliyyətlidir. O, başqasının duyğularını çiyinlərinə yük kimi yığmır.

Əlbəttə, bunu eqoistliklə qarışdırmaq olmaz. Öz sərhəddini bilmək və ona hörmət etmək insanı eqoist etmir. Əksinə, enerjisini, başqaları yanında hörmətini, özünə münasibətini qoruyur. Sərhədi olan insanın sevgisi daha sağlamdır, münasibətləri daha şəffafdır, emosiyaları daha təmizdir.

Heç fikir vermisinizmi, sağlam sərhədləri olan insanlar daha sakit, daha aydın görünür? Çünki onlar həyatlarını başqalarının həddindən artıq müdaxiləsindən qoruyur, onu daha təmiz saxlayırlar.

Uşaq ikən böyüklərimiz tərəfindən tərbiyə kimi bizə təlqin olunan çox şeylər, əslində, zamanla bizim öz şəxsi sərhədlərimizi tanımamağın təməlidir. İllərlə beynimizə həkk olunur ki, başqasını narahat etməmək, özümüzə narahatlıq verməkdən daha yaxşıdır. Beləcə, insan özünə yox, başqasına xidmət edən bir şəxsiyyətə çevrilir.

"Yox" sözü sərt səslənsə də, əslində çox zərif bir məna daşıyır. "Yox" demək qarşı tərəfi təhqir etmək deyil, özünü incitməməyə qərar verməkdir.

Sərhədlər özünü sevməkdən doğur. İnsan özünü sevmədikcə sərhəd çəkə bilmir. Çünki sərhəd çəkmək üçün insan gərək özünü dəyərli saysın. Özünü dəyərli sayan biri bilir ki, onun vaxtı da, enerjisi də, emosiyası da qiymətlidir. O bilir ki, başqasının xahişi mütləq yerinə yetirməli olduğu bir əmrin mətninə çevrilməməlidir. O bilir ki, "özümə lazımdır" cümləsi öz-özlüyündə kifayət qədər əsaslı bir səbəbdir. Axı başqasının gözündə yaxşı görünmək üçün özünü pis hiss etmək heç bir sağlam münasibətə yaraşmır.

Əlbəttə, "sərhədlərimi qoruyuram" adı altında kobudluq, ədəbsizlik də yolverilməzdir. Hər şeydə olduğu kimi, burada da mədəniyyəti gözləmək, sakit, aydın və nəzakətlə etiraz etməyi də bacarmaq lazımdır.

İnsan olaraq ən çox etdiyimiz və artıq normallaşdırdığımız bir davranış da özümüzün öz sərhədlərimizi tapdamasıdır. Özünə istirahət verməmək, hər şeydə özünü günahlandırmaq, özünlə çək-çevir etmək, bütün ağır yüklərin altına özünü vermək, başqası naminə özünü qurban vermək özümüzə qarşı etdiyimiz ən böyük haqsızlıqdır. Halbuki bəzən tək ehtiyacımız olan özümüzə "dayan" deməyi bacarmaqdır. Unutmaq olmaz ki, özünə qarşı mərhəmət sərhədin ana xəttidir.

Sərhədlərdən qorxmaq lazım deyil. Çünki onlar bizi daha tənhalığa aparmır, əksinə, sağlam münasibətlərə yaxınlaşdırır. Çünki bilirsən ki, sənin "mən" adında bir torpağın var. O torpaq nə qədər ki şoranlaşmayıb, nə qədər ki hər kəs ayaq basıb xarabalığa çevirməyib, sən cücərməyə davam edəcəksən.

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet .- 2025.-3 dekabr(№220).- S.10.