Qaradağlı faciəsindən 33 il ötür

1991-ci ilin noyabrından başlayaraq Cəmilli, Kərkicahan, Quşçular, Malıbəyli və Meşəli kəndlərinin işğalı zamanı erməni silahlı dəstələri dinc əhaliyə qarşı hərbi cinayətlər törətmişdilər. Erməni silahlıları Qarabağın dağlıq hissəsində azərbaycanlılar yaşayan kənd və qəsəbələri mühasirəyə alaraq bir-birindən təcrid edir, daha sonra işğal edərək dinc əhaliyə divan tutur, evləri, təsərrüfatları qarət edərək yandırırdılar. AZƏRTAC xəbər verir ki, Azərbaycanın tarixinə qanlı hərflərlə yazılmış hadisələrdən biri də 1992-ci il fevralın 17-də baş verən Qaradağlı faciəsidir. Qaradağlı kəndində erməni silahlı qüvvələri tərəfindən törədilmiş bu faciə, Azərbaycanın mülki əhalisinə qarşı həyata keçirilən kütləvi soyqırımlardan biridir. Qaradağlı kəndi Xocavənd rayon mərkəzindən 13 kilometr qərbdə, Xocavənd-Xankəndi avtomobil yolunun kənarında, dağətəyi ərazidə yerləşir.

Tarixçə

1990-cı il noyabrın 24-ü. 3 nəfər kənd sakini Xocavənd-Xankəndi yolunun 6 kilometrliyində erməni quldurları tərəfindən vəhşicəsinə qətlə yetirilib.

1991-ci il yanvarın 9-u. Qaradağlı kəndinə gedən UAZ markalı avtomobil ermənilər tərəfindən atəşə tutulub, bir nəfər qətlə yetirilib, 4 nəfər yaralanıb. Onlardan 2-si aldığı yaralardan sonralar dünyasını dəyişib.

1991-ci il martın 8-i. Kəndin yaxınlığında 2 nəfər vəhşicəsinə qətlə yetirilib.

1991-ci il iyunun 28-i. Kəndin yaxınlığındakı fermada 3 kişi və 3 qadın diri-diri yandırılıb.

1991-ci il sentyabrın 8-i. Ağdamdan Qaradağlıya gedən sərnişin avtobusu erməni quldurları tərəfindən atəşə tutulub, 8 sərnişin həlak olub.

1992-ci il yanvarın 8-i. Kəndin yaxınlığında daha bir azərbaycanlı vəhşicəsinə qətlə yetirilib, ermənilər 100-ə yaxın qoyunu quldurluqla aparıblar.

Həmin hadisələr zamanı 118 nəfər əsir götürülüb, 33 nəfər güllələnib. Erməni cəlladlar öldürülənləri və yaralı halda olanları bir yerdə təsərrüfat quyusuna tökərək üstünü torpaqlayıblar. Ümumilikdə əsir və girov götürülənlərdən 68 nəfəri öldürülüb, 50 nəfəri böyük çətinliklərlə azad edilib. Girov götürülənlərdən 10 nəfəri qadın, 2 nəfəri məktəbli olub. Azad olunanların 5-i qadın olmaqla, 18 nəfər aldıqları sağalmaz yaralardan sonralar vəfat edib.

Bu soyqırımı cinayəti nəticəsində Qaradağlı kəndində iki ailənin hər birindən 4 nəfər qətlə yetirilib, 43 ailə başçısını itirib, 146 uşaq yetim qalıb. Ermənistan silahlı qüvvələrinin həmlələri zamanı qətlə yetirilənlərdən 10-u qadın, 8-i məktəbyaşlı uşaq olub. Ümumilikdə 91 nəfər, kənd sakinlərinin hər 10 nəfərindən biri qətlə yetirilib. Kənddə 200 ev, 1 mədəniyyət evi, 320 yerlik orta məktəb binası, 25 çarpayılıq xəstəxana binası və digər obyektlər, azərbaycanlılara məxsus tarixi, dini, mədəni abidələr və qəbiristanlıq dağıdılıb. 200 yaşayış evi, 800-dək sakini olan kənd erməni vəhşiliyinin, qəddarlığın dəhşətli qurbanına çevrilib. Qaradağlı faciəsi təkcə Azərbaycanın deyil, bütün bəşəriyyətin tarixində insanlıq cinayəti kimi dəyərləndirilməli və dünya ictimaiyyəti bu cür qətliamların təkrarlanmaması üçün tədbirlər görməlidir.

Azərbaycan xalqı Qaradağlı və digər işğal edilmiş kəndlərini azad etməklə şəhidlərinin qanını yerdə qoymadı və tarixi ədaləti bərpa etdi. Ancaq bu faciənin dünya miqyasında tanınması və ona hüquqi qiymət verilməsi üçün mübarizəmiz davam etməlidir. Qaradağlı faciəsinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması üçün Xocavənd Rayon İcra Hakimiyyətinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan, rus və ingilis dillərində “Soyqırımı: Qaradağlı”, Azərbaycan, rus, ingilis və fransız dillərində “Soyqırımı Qaradağlı: davam edir...” və “Qaradağlı, mübarizə” sənədli filmləri çəkilib. Kənddə törədilən soyqırımı ilə bağlı “Qaradağlı soyqırımı şahidlərin dili ilə” kitabı hazırlanıb. Şəhidlərin xatirəsini əbədiləşdirmək üçün Yeni Qaradağlı, Yeni Xocavənd qəsəbələrində və Nərgiztəpə ərazisində abidə kompleksləri ucaldılıb.

525-ci qəzet .- 2025.- 18 fevral(№30).- S.4.