Seyran Səxavət yaradıcılığı Türkiyədə elmi iş mövzusu olub

Türkiyənin Egey Universiteti Sosial Elmlər İnstitutunun Türk dünyası ədəbiyyatları kafedrasının magistrı olmuş Sayad Həsənlinin hazırladığı dissertasiya Seyran Səxavətin sosial-psixoloji romanlarına həsr edilib. "Seyran Səxavətin həyatı, yaradıcılığı və sosial-psixoloji romanları" ("Seyran Sahavet'in Hayatı, Sanatı ve Sosyo-Psikolojik Romanları") başlıqlı elmi iş "Ön söz", "Xülasə", "Giriş", üç fəsil, "Nəticə" və tövsiyələrdən ibarətdir. "Seyran Səxavətin həyatı, ədəbi şəxsiyyəti və əsərləri" adlı birinci fəsildə müəllifin həyatı, ədəbi kimliyi və fəaliyyəti analiz edilib. "Seyran Səxavətin romanları" adlı ikinci fəsildə isə yazıçının sosial-psixoloji romanları - "Daş evlər", "Nekroloq" və "Yəhudi əlifbası" romanlarının geniş təhlili, eləcə də romanların müqayisəli təhlili verilib.

"Sosial-psixoloji romanlarında cəmiyyət və fərd problemi" başlıqlı üçüncü fəsildə isə ədəbiyyat, cəmiyyət və fərd anlayışlarının elmi ədəbiyyatda necə işlənildiyi araşdırılıb və mövzunun əhəmiyyəti vurğulanıb. Qeyd edək ki, Azərbaycan ədəbiyyatının önəmli imzalarından olan və özünəməxsus üslubu ilə seçilən Seyran Səxavətin "Daş evlər", "Nekroloq" və "Yəhudi əlifbası" romanlarının tədqiq edildiyi bu dissertasiya ədibin əsərləri ilə bağlı ən geniş və hərtərəfli araşdırmalardan biri olmaqla yanaşı, onun romanlarının sosial-psixoloji aspektdən incələndiyi ilk tədqiqatdır. Dissertasiya Türkiyənin Milli Dissertasiya Mərkəzində ("Ulusal Tez Merkezi") yayımlanıb.

"525-ci qəzet"ə açıqlama verən Sayad Həsənli dissertasiya mövzusunun öz seçimi olduğunu deyib: "Türkiyədə ali təhsilin magistratura pilləsindəki proseslər Azərbaycandakından fərqlidir. Əgər Azərbaycanda mövzular kafedra tərəfindən yazılıb verilirsə, Türkiyədə tələbə və elmi rəhbərin birgə qərarı əsasında bu mövzu Şuraya təqdim edilir və Şura tərəfindən mövzunun dissertasiya səviyyəsində olub-olmadığına qərar verilir. Görkəmli yazıçımız Seyran Səxavətin romanları Türkiyə türkcəsinə tərcümə olunmadığı üçün hazırkı Türkiyə ədəbi və elmi cameəsi onun əsərlərinə bir qədər yaddır. Yazıçımızın əsərlərində kifayət qədər əhəmiyyətli məsələlərə toxunmuş olsa da, qeyd etdiyim səbəbə görə əsərləri Türkiyədə araşdırılmayıb. Magistratura artıq elm yolunda atdığımız bir addım olduğuna görə elmi işimdə orijinallığın qorunması mənim üçün olduqca önəmli idi. Ona görə də belə bir mövzu seçdim və daha sonra şura qarşısında çıxış edərək üzvlərə Türkiyədə nə üçün məhz Seyran Səxavətin əsərlərinin analiz edilməsinə ehtiyac olduğunu açıqladım. Bundan sonra mövzu institutumuz tərəfindən təsdiqlənərək haqqında dissertasiya yazılması üçün uyğun görüldü. 233 səhifədən ibarət olan dissertasiyanın ərsəyə gəlməsi təxminən iki il vaxt aldı. Nəhayət, 2024-cü ilin iyun ayında onu müdafiə etmək şərəfinə layiq oldum və qısa müddət əvvəl isə Türkiyənin Milli Dissertasiya mərkəzində yayımlandı. Bu prosesdə yazıçımızın fəaliyyəti ilə bağlı ölkədə əsas araşdırmaları aparmış Xəyalə Əfəndiyevadan böyük kömək almışam. İlkin mərhələdə dissertasiyanın hazırkı halının üzərində bəzi dəyişikliklər edib onu Türkiyə türkcəsində elə Türkiyədə kitab halında yayımlamağı planlaşdırırıq. Gələcəkdə, əgər doktorantura təhsili alsam, mövzunu davam etdirib təhsilimi başa vurduqdan sonra Seyran Səxavətin bütün yaradıcılığını özündə əks etdirən monoqrafiya hazırlamağı planlaşdırıram".

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet .- 2025.- 26 fevral(№36).- S.9.