"Füzuli dağın ətəyində"

"Bir rəsmin dedikləri" rubrikasının budəfəki qonağı sənətşünas Fatimə Ağayevadır. Müsahibimizlə Xalq rəssamı Eldar Mikayılzadənin "Füzuli dağın ətəyində" əsəri haqqında danışmışıq.

Eldar Hidayət oğlu Mikayılzadə 18 yanvar 1956-cı ildə Bakının Əmircan kəndində anadan olub. Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq məktəbinin Rəngkarlıq fakültəsini, daha sonra Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstutunun (indiki ADMİU) Dekorativ Tətbiqi Sənət fakültəsini xalçaçılıq ixtisası üzrə başa vurub. Rəssamın sənətə yanaşması yaradıcı və təhlilyönümlüdür. Xalçaçı rəssam Azərbaycan təsviri sənətində və xalçaçılıq sahəsində öz dəsti-xətti ilə seçilir. O, əsərlərində klassik poeziyanı, milli ornamentlərdən istifadəni və fəlsəfi düşüncələri bir arada birləşdirən sənətkardır. Rəssamın üslubu milli boyaların çağdaş tərzdə ifadəsi ilə seçilir. E.Mikayılzadə həm monumental əsərlərin, həm də tematik tablo janrlı mühüm işlərin müəllifidir.

- Eldar Mikayılzadə yaradıcılığına xas hansı xüsusiyyətləri bu əsərdə görürük?

- "Füzuli dağın ətəyində" əsəri Azərbaycan rəssamlıq və dekorativ sənətinin ən parlaq nümunələrindən biridir. Tabloda bir-birini qarşılıqlı şəkildə sintez etmiş poetik və fəlsəfi düşüncələri görmək mümkündür. Əsərin ideyası Klassik Azərbaycan poeziyasının nəhəng siması olan Məhəmməd Füzuli yaradıcılığına həsr olunub. Rəssam Eldar Mikayılzadə burada yalnız obraz yaratmaqla kifayətlənməyib, həm də yaddaşımızda xalça sənətini yaşatmaq istəyib. Rəssam Füzulinin iç dünyasını, poetikasını və yaşadığı dövrün ümumi məzmununu sanki bir araya gətirir. Eldar Mikayılzadənin digər əsərlərində - məsələn, "Qopuzun sədası", "Dədə Qorqudun sorağı ilə", "Musiqi ruhu" kimi tablolarında da musiqi, xalq yaddaşı, qocalıq və müdriklik mövzularına rast gəlinir. Lakin "Füzuli" bu motivləri bir kompozisiyada birləşdirərək, həm vizual, həm də semantik baxımdan daha dərin mənalar daşıyır. Bu tablo insan siması ilə təbiəti həmçinin fəlsəfi düşüncələri birləşdirərək onları ayrılmaz bir varlıq kimi təqdim edir. Həm də burada rəssamın ən güclü fəlsəfi-estetik yanaşması müşahidə olunur.

- Əsərin rəng həlli necədir?

- Bu işdə rəng palitrası olduqca zəngin və çoxşaxəlidir. Səmanın mavisi, qürubun narıncı və qırmızı tonları, torpağın isti rəngləri, ağacların yaşıl və çəhrayı çalarları, insan obrazlarının canlı və ifadəli rənglərlə təqdim olunması rəssamın koloristik ustalığını göstərir. Müdrik dağın simasında təbiətin əsas tonları - torpaq və ağac rəngləri hakimdir. Saqqal və baş nahiyəsindəki ağ və gül rəngləri isə baharın, təzələnmənin və ruhani saflığın rəmzidir.

- Bəs kompozisiya haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Əsərin kompozisiyası mərkəzdə yerləşən nəhəng müdrik sima üzərində qurulub. Bu sima həm dağa, həm insana, həm də zamana aiddir. Çox hssəsi karotondandır, əsərin orta hissəsində isə yağlı boya ilə kətandan istifadə edilib. Həmçinin bu sima Məcnunun təbiətlə vəhdətini, insan dərdinin təbiətə hopmasını simvollaşdırır. Bu səhnə məhz Füzulinin poemasında Məcnunun tənhalaşması, insanlardan uzaqlaşması və heyvanlara, təbiətə qarışması ilə səsləşir.

Üst hissədəki qanadlı mələklər və şir motivləri Füzulinin əsərlərindəki sanki ilahi eşq anlayışını canlandırır. Həmçinin "Leyli və Məcnun" poemasında sevgi yalnız insani deyil, ilahidən gələn bir nemət kimi dəyərləndirilir. Tablonun aşağı hissəsində bir çox şair dərviş və musiqiçi təsvir olunub. Bu həm Füzulinin öz daxili aləminin, həm də "Leyli və Məcnun" hekayəsinin xalq içində yayılmasını göstərir. Əsərin kompozisiyasında sanki Səfəvi dövrü miniatürlərini xatırladan canlı geyimlər, realistik təbiət məkan perspektivliyini görmək mümkündür. Rəssam burada "Leyli və Məcnun" poemasını əsas sujet xətti kimi götürür, bununla yanaşı, şairin digər poemalarından səhnələrə də istinad edib. Həmçinin rəssam müdrik sima obrazının baş hissəsində ağac kötüyünü xatırladan və üzərində meyvələri təsvir edib. Burada hər bir meyvənin özünə xas simvolik mənası mövcuddur.

İslam və Şərq dünyasında nar birlik, çoxluq, eşq simvoludur. Qocanın başında narın olması da müdrikliyin və dolğun düşüncədə olmağına işarədir. Üzüm salxımı-Üzüm şərabla şərab isə ilahi eşqlə bağlıdır. Füzulinin "Bəngü Badə" əsərində də badə, içki motivləri öz əksini tapmaqdadır. Digər təsvir edilən meyvələr isə keçici gözəlliyin rəmzidir, sanki dünyayla ilahi həqiqət arasında keçid rolunu oynayır.

- Tablo hazırda harada saxlanılır?

- Bu iş rəssamın şəxsi qalereyasında qorunub saxlanılır. Ümumiyyətlə, Eldar Mikayılzadənin əsərlərinin bir çoxu şəxsi kolleksiyalarda, Dövlət Rəsm Qalereyasında və ya tematik sərgilərdə nümayiş etdirilir.

- Sizcə, bu rəsm bizə nə deyir?

- Tablo xalqın tarixini, mənəviyyatını, müdrikliyini və təbiətlə vəhdətini əks etdirir. Burada çox dərin mənalalarla dolu fəlsəfi fikirlər və düşüncələr çatdırılır. Əsər eyni zamanda təbiətə ehtiram, musiqiyə sevgi və ruhani düşüncəyə çağırışdır.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet .- 2025. -30 iyul(№132).- S.10.